Σνακ; Να μας… λίπη!

«Μαμ, κακά και νάνι». Εάν αυτή η φράση χαρακτηρίζει τη ζωή του παιδιού σας, φροντίστε να αλλάξετε όλες του τις συνήθειες, πριν να είναι αργά. Σύμφωνα με όλες τις ιατρικές μελέτες, πρόκειται για το τρίπτυχο που προκαλεί την παιδική παχυσαρκία, η οποία θα το ακολουθεί σε όλη του τη ζωή…

Του Γιάννη Δεβετζόγλου. Mε τη συνεργασία των διευθυντή Δρ. Χαράλαμπου Χατζηαθανασίου, στελεχών Ν. Κουρή, Χ. Βαδάλα, Χ Καλλέργη, Α. Κουλιέρη του Ιατρείου Παχυσαρκίας Ενδοκρινολογικού Τμήματος Νοσοκομείου Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», Τάσου Παπαλαζάρου, διαιτολόγου-διατροφολόγου MSc, του Δημήτριου Κρητικού Μ.Α. εκπαιδευτικού Αβαθμιας Εκπαίδευσης και της Γκέλυς Τζιβινίκου, καθηγήτριας φυσικής αγωγής.

Πριν από μερικά χρόνια επικρατούσε η πεποίθηση πως το παιδί πρέπει να είναι «αφράτο». Οι γονείς νόμιζαν ότι τα κιλά του θα χαθούν κατά την ανάπτυξη («το βάρος θα γίνει μπόι», έλεγαν) και πίεζαν τα παιδιά να τρώνε ψωμί κι όλο τους το φαγητό, ακόμη κι αν αυτά είχαν «σκάσει». Τότε, το να έχεις αδύνατο παιδί ήταν ένα κοινωνικό ταμπού. Σήμαινε ότι δεν είχες να το ταΐσεις και κατά προέκταση βρισκόσουν σε χαμηλότερη κοινωνική και οικονομική τάξη. Ευτυχώς, αυτή η κατοχική άποψη έχει πλέον εκλείψει από τις περισσότερες ελληνικές οικογένειες. Δυστυχώς, όμως, ο νεότερος τρόπος ζωής μας έχει περάσει στην αντίπερα όχθη…

Γαριδάκια, πατατάκια, γκοφρέτες, γλειφιτζούρια, σοκολάτες. Τα περισσότερα παιδιά τρώνε ανεξέλεγκτα όποιο σνακ πέσει στα χέρια τους, είτε τους το έχουν αγοράσει οι γονείς είτε τους το έχει φέρει κάποια θεία ή νονά σε επίσκεψη. Ειδικά τα παιδιά άνω των 6 ετών διαχειρίζονται ανεξέλεγκτα το χαρτζιλίκι τους «επενδύοντας» αποκλειστικά σε σνακς. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Καταναλωτή (INKA), το 77% των παιδιών χρησιμοποιούν το χαρτζιλίκι τους για αγορά και κατανάλωση παχυντικών και ανθυγιεινών τροφών, αφού το 83% από αυτά δεν παίρνουν επαρκές πρωινό στο σπίτι και μόνο το 11% προμηθεύεται κολατσιό για το σχολείο.

Αυτή η εικόνα που μετατρέπεται σε τρόπο ζωής έχει προκαλέσει ιδιαίτερο πρόβλημα παιδικής παχυσαρκίας, η οποία φυσικά εξελίσσεται και ακολουθεί το παιδί σε όλα τα στάδια της ζωής του. Ένα παιδί ηλικίας 6 ετών έχει 25% πιθανότητες να γίνει παχύσαρκος ενήλικος, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για την ηλικία των 12 ετών είναι 75%. Εάν παράλληλα αναλογιστεί κάποιος ότι τα ελληνόπουλα είναι τα πιο παχύσαρκα παιδιά της Ευρώπης, τότε εάν δε λάβουν οι γονείς τα μέτρα τους, σε μερικά χρόνια θα είμαστε ο πιο «χοντρός λαός».

Επιπλέον, τα παχύσαρκα παιδιά είναι πιθανότερο να εμφανίσουν σημεία ψυχολογικής επιβάρυνσης σε σύγκριση με τα παιδιά με φυσιολογικό βάρος, ενώ η επίπτωση είναι εντονότερη στα κορίτσια από ό,τι στα αγόρια. Η παιδική και εφηβική παχυσαρκία συνδέεται, επίσης, με χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη, διατροφικές διαταραχές, βουλιμία και κακή εικόνα σώματος.

Πώς, όμως, τα παιδιά γίνονται παχύσαρκα, πώς μπορούμε να το καταλάβουμε αφού είναι σε περίοδο ανάπτυξης, τι πρέπει να προσέξουμε, τι πρέπει να αποφεύγουμε;

Πόσο «ζυγίζουν» τα ελληνόπουλα;

Η παιδική παχυσαρκία

Η παχυσαρκία είναι μια νόσος που εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες και κάποιοι από αυτούς επηρεάζουν περισσότερο κι άλλοι λιγότερο. Οι κυριότερες αιτίες που ενέχονται στην αιτιολογία ειδικά της παιδικής παχυσαρκίας μπορούν να ταξινομηθούν ως εξής:

Γενετικοί και ενδοκρινικοί παράγοντες

Πρόκειται για κληρονομική παχυσαρκία, η οποία οφείλετε είτε σε κάποιο ελαττωματικό γονίδιο που έχει κληρονομηθεί από τους γονείς (γενετικά) είτε σε κάποια βλάβη, κυρίως του θυρεοειδούς αδένα που ρυθμίζει το βάρος. Οι περιπτώσεις παχυσαρκίας που οφείλονται σε ενδοκρινικά αίτια είναι σχετικά σπάνιες και μπορούν να διαγνωστούν από τον παιδίατρο με κάποιες απλές εξετάσεις.

Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες

Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται τόσο κοινωνικοί παράγοντες, όπως το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο της οικογένειας, όσο και ψυχολογικοί παράγοντες, καθώς και οι σχέσεις του παιδιού με την οικογένεια.

Έλλειψη σωματικής δραστηριότητας

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, που προάγει την καθιστική ζωή και τη μειωμένη σωματική δραστηριότητα, έχει σημαντικό αντίκτυπο στα παιδιά των οποίων το καθημερινό πρόγραμμα επιβαρύνεται με αρκετές εξωσχολικές δραστηριότητες (ξένες γλώσσες κ.ά.). Αν σε αυτές προστεθούν οι ώρες παρακολούθησης τηλεόρασης και ασχολίας με επιτραπέζια παιχνίδια ή με τον υπολογιστή, εύκολα προκύπτει ότι η σωματική δραστηριότητα των παιδιών βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα.

Ο κυριότερος, όμως, παράγοντας και πιο σημαντικός απ’ όλους είναι οι διατροφικές συνήθειες, για τις οποίες υπεύθυνοι είναι οι γονείς…

Διατροφική συμπεριφορά

Σύμφωνα με τετραετή μελέτη του Ιατρείου Παχυσαρκίας του Ενδοκρινολογικού Τμήματος στο Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού» στην Ελλάδα, η παχυσαρκία εμφανίζεται συχνότερα μεταξύ των παιδιών ηλικίας 8-12 ετών. Το 57% των παχύσαρκων παιδιών έχει διαπιστωθεί ότι δεν ασκείται καθόλου, το13% ελάχιστα και μόνο το 30% ασκείται τακτικά. Το 76% των παιδιών που συμμετείχαν στην έρευνα αναφέρει κατανάλωση μεγάλης ποσότητας φαγητού, ιδιαίτερα γλυκών, λιπαρών τροφών και σνακς.

Πώς παίρνει λίπος;

Το ένα κιλό λίπους στον παιδικό οργανισμό εναποτίθεται μετά από πρόσληψη 9.000 θερμίδων.

Για παράδειγμα, η αύξηση του βάρους κατά 5 κιλά πάνω από το επιθυμητό ή αναμενόμενο για την αύξηση του ύψους του παιδιού και για χρονικό διάστημα ενός έτους αντιστοιχεί σε 5 κιλά x 9.000 θερμίδες = 45.000 θερμίδες/ 365 μέρες=123 θερμίδες.

Το σύνολο των εν λόγω θερμίδων αντιστοιχεί στην ποσότητα θερμίδων που έχει μισό σακουλάκι πατατάκια, το οποίο καταναλώνουν ημερησίως τα περισσότερα παιδιά.

Επιπτώσεις από την παχυσαρκία

• Διαβήτης
• Xολολιθίαση
• Δυσλιπιδαιμία
• Aποφρακτική άπνοια στη διάρκεια του ύπνου
• Iνσουλινο-αντίσταση
• Δύσπνοια
• Yπέρταση
• Kαρδιο-αγγειακές και θρομβο-εμβολικές νόσοι
• Aρθρίτιδες
• Oυρική αρθρίτιδα και υπερουριχαιμία
• Eνδοκρινικές διαταραχές
• Υπογονιμότητα
• Kαρκίνος (Xαμηλή)
• Oσφυαλγία
• Aυξημένος κίνδυνος κατά την αναισθησία σε επέμβαση

Πηγή: Παγκόσμιος Οργανισμός υγείας

Πώς θα το αντιμετωπίσετε

Η αντιμετώπιση της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας πρέπει να βασίζεται στο τρίπτυχο:

1. Δίαιτα – σωστή υγιεινή διατροφή

Η δίαιτα πρέπει να εξασφαλίζει στο παιδί φυσιολογική αύξηση και ανάπτυξη. Οι προσλαμβανόμενες θερμίδες του 24ώρου πρέπει να είναι ανάλογες με την ηλικία και κατανεμημένες σε 5 ισορροπημένα γεύματα. Η περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά πρέπει να είναι: 50-55% υδατάνθρακες, 25-30% λίπη, 15-20% πρωτεΐνες και άφθονες φυτικές ίνες.

Το διαιτολόγιο των παιδιών πρέπει να περιλαμβάνει ποικιλία εύγευστων και υγιεινών τροφών και να παρέχεται η δυνατότητα επιλογής. Ο στόχος πρέπει να είναι μακροπρόθεσμος και να μην πιέζονται τα παιδιά να χάσουν βάρος άμεσα. Η μικρή μείωση των προσλαμβανομένων θερμίδων μακροπρόθεσμα αποδίδει πολύ καλύτερα από τις σύντομες δίαιτες.

Η απώλεια βάρους στην παιδική ηλικία δεν πρέπει να ξεπερνά το 1–2 κιλά το μήνα. Η σταθεροποίηση του βάρους, μέχρι να υπάρξει αρμονία στην αναλογία βάρους προς ύψος, αποτελεί ευκολότερο στόχο στα παιδιά.

2. Άσκηση

Όσον αφορά την άσκηση, συστήνεται αύξηση της καθημερινής δραστηριότητας. Δραστήριο παιχνίδι και συστηματική άσκηση-άθληση τουλάχιστον 3 ώρες την εβδομάδα. Η άσκηση είναι αποδοτικότερη όταν δίνεται στο παιδί η δυνατότητα επιλογής του είδους της. Συστήνεται προοδευτική έναρξη της άσκησης, ιδίως στο αγύμναστο παιδί. Είναι προτιμότερη η ομαδική και οργανωμένη άθληση, κατά προτίμηση με προπονητή και σε ανοιχτό χώρο. Ο μύθος ότι η άσκηση ανοίγει την όρεξη πρέπει να απαλειφθεί από τη συνείδηση παιδιού και γονιών. Τα οφέλη της άσκησης είναι πολλά:

• Βοηθά στον έλεγχο του σωματικού βάρους.
• Ρυθμίζει το σάκχαρο και ελαττώνει τα λιπίδια του αίματος.
• Τονώνει το αναπνευστικό και κυκλοφοριακό σύστημα.
• Προκαλεί αίσθημα ευεξίας και έχει θετική επίδραση στην ψυχοκοινωνική προσαρμογή του παιδιού, κυρίως όταν γίνεται ως ομαδικό άθλημα, προσφέροντας βελτίωση της ποιότητας ζωής.

3. Ψυχολογική υποστήριξη

Το τρίτο σημείο, η ψυχολογική υποστήριξη του παιδιού με παχυσαρκία, αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό σκέλος της αντιμετώπισης. Πρέπει να αποφεύγεται η κριτική και η επίπληξη, γιατί δημιουργούν αρνητική αντίδραση. Συμπαράσταση και συνεχής παρακίνηση, επιβράβευση, έστω κι αν το αποτέλεσμα είναι μικρό, καθώς και ενθάρρυνση για συνέχιση της προσπάθειας με μακροπρόθεσμους στόχους έχουν συνήθως θετικά αποτελέσματα.

Πώς θα προλάβω την παχυσαρκία;

Η Ελληνίδα μητέρα μπορεί και πρέπει να οργανώσει καλύτερα και προγραμματισμένα τη διατροφή της οικογένειάς της και να επαναφέρει τη «μεσογειακή δίαιτα» στο ελληνικό σπίτι. Τα πιο βασικά μέτρα που μπορούν να ληφθούν είναι:

• Καθιέρωση του μητρικού θηλασμού μέχρι τον 6ο μήνα.
• Αποφυγή υπερσίτισης του βρέφους.
• Διαμόρφωση υγιεινού διαιτολογίου.
• Τακτική παρακολούθηση και καταγραφή των σωματομετρικών στοιχείων των παιδιών από τον παιδίατρο.

Διαβάστε επίσης: Παιδικά γεύματα Fast Food: Κάθε πότε και πόσο;

kids.in.gr