Αιφνίδιοι θάνατοι αθλητών στους αγωνιστικούς χώρους. Πώς μπορούμε να τους προλάβουμε;

Οι αιφνίδιοι θάνατοι των αθλητών οφείλονται σε σοβαρά κληρονομικά νοσήματα της καρδιάς, τα οποία ούτε οι ίδιοι ούτε η οικογένειά τους γνώριζαν ότι έχουν. Ανάλογα περιστατικά έχουν συμβεί κατά καιρούς σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, καθιστώντας αναγκαία την οργάνωση και τον συντονισμό ενός πανελλαδικού δικτύου για τον προληπτικό έλεγχο των αθλητών από εξειδικευμένους γιατρούς.

Με το σκεπτικό αυτό και με τη συμμετοχή του υφυπουργείου Αθλητισμού, της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς, του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας, αλλά και της Καρδιολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών ξεκίνησε το πρόγραμμα «Φειδιππίδης». Πρόκειται για ένα πιλοτικό εγχείρημα που στόχο έχει τη συστηματική μελέτη των κληρονομικών καρδιαγγειακών παθήσεων στη χώρα μας και την πρόληψη του αιφνίδιου θανάτου των νέων και των αθλητών. Το πρόγραμμα βασίζεται στη συνεργασία με τους δήμους και τα κατά τόπους αθλητικά σωματεία για την ανάπτυξη και το συντονισμό ενός δικτύου ιατρικού ελέγχου των αθλητών, αλλά και την εκπαίδευση των γιατρών που θα συμμετάσχουν σε αυτό.

Μέχρι και σήμερα ο μεγαλύτερος αριθμός των αθλούμενων νέων προσέρχεται στα εξωτερικά ιατρεία των δημόσιων νοσοκομείων, για να λάβει πιστοποιητικό υγείας. Ο αιφνίδιος θάνατος στους αθλητές προκαλείται κατά κύριο λόγο από κληρονομικά νοσήματα της καρδιάς, όπως η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, η αρρυθμιογόνος δυσπλασία της δεξιάς κοιλίας και η οικογενής διατατική μυοκαρδιοπάθεια. Τα νοσήματα αυτά δεν είναι πάντοτε ανιχνεύσιμα με μια απλή κλινική εξέταση και γι’ αυτό απαιτούνται εξετάσεις, όπως το ηλεκτροκαρδιογράφημα ή το υπερηχογράφημα της καρδιάς, ώστε να τεθεί η διάγνωση.

Αιτίες αιφνίδιου θανάτου κατά την άθληση

Υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια
Η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, μια γενετικά μεταβιβαζόμενη πάθηση του καρδιακού μυός, που χαρακτηρίζεται από δυσανάλογη πάχυνση του κοιλιακού διαφράγματος και συχνά αποτελεί αιτία αιφνίδιου θανάτου.
Τα συμπτώματα που συνοδεύουν την υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια περιλαμβάνουν πόνο στο θώρακα, δύσπνοια κατά την προσπάθεια, αίσθημα παλμών και λιποθυμία, ενώ οι γιατροί συνήθως δεν ανησυχούν για τη σημασία των συμπτωμάτων αυτών σε νεαρά άτομα. Όταν κάποιος έχει τα συμπτώματα αυτά θα πρέπει κάποιος να συμβουλευτεί ειδικό και αν η διάγνωση επιβεβαιωθεί, ίσως να χρειαστεί να περιορίσει τη σωματική του δραστηριότητα.

Ανωμαλίες της στεφανιαίας αρτηρίας
Η συχνότητα εμφάνισης της έκτοπης έκφυσης των στεφανιαίων αρτηριών είναι περίπου 0,6%. Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό αποτελεί μια καλοήθη κατάσταση, όμως η ανώμαλη έκφυση της στεφανιαίας αρτηρίας είναι ένα πολύ συχνό παθολογικό εύρημα στους αιφνίδιους θανάτους που έχουν σχέση με την άθληση.

Πρόπτωση της μιτροειδούς βαλβίδας
Η πρόπτωση της μιτροειδούς βαλβίδας συνήθως ανευρίσκεται σε νεαρές γυναίκες, οι οποίες παραπονούνται για μη ειδικό θωρακικό πόνο, αίσθημα παλμών και ζάλη. Πρόπτωση της μιτροειδούς βαλβίδας αναφέρθηκε σε 6% έως 10% των ασυμπτωματικών νεαρών γυναικών ένα εύρημα που θα μπορούσε να αποτελέσει τρομακτικό πρόβλημα για τον καθορισμό του ποιος θα μπορούσε να συμμετέχει, τελικά, στην άθληση. Περιορισμός από την άθληση συνιστάται μόνο αν ο άρρωστος έχει «παροξυσμική κοιλιακή ταχυκαρδία» , έναν ειδικό αρρυθμίας που δεν ελέγχεται καλά με τη φαρμακευτική αγωγή.
Πολλές γυναίκες παραπονούνται για αίσθημα παλμών μετά από την άσκηση, οι οποίοι δεν είναι σημαντικοί όταν εκτιμώνται με τη δοκιμασία του κυλιόμενου τάπητα. Ο κίνδυνος του αιφνίδιου θανάτου από τη διαταραχή αυτή, βέβαια, έχει υπερτονιστεί και έχει προκαλέσει ασυνήθιστο άγχος και περιορισμό σε πολλούς ασθενείς.

Σύμφωνα με το πρωτόκολλο για τον έλεγχο των αθλητών, που προτείνει το πρόγραμμα «Φειδιππίδης», όλοι οι Έλληνες οι οποίοι αθλούνται πρέπει να ελέγχονται ετησίως όσον αφορά στο καρδιαγγειακό τους σύστημα. Αυτό ισχύει τόσο για εκείνους που κάνουν πρωταθλητισμό ή ανήκουν στις εθνικές ομάδες όσο και για αυτούς που απλώς έχουν αθλητική δραστηριότητα.

Ο ιατρικός έλεγχος που γίνεται σήμερα στη χώρα μας προτού ένα παιδί αρχίσει να αθλείται συστηματικά περιλαμβάνει κλινική εξέταση, ηλεκτροκαρδιογράφημα και υπέρηχο. Με την οργάνωση του δικτύου που προβλέπει το πρόγραμμα, αξιοποιείται η νέα γνώση και, επειδή ένα κληρονομικό νόσημα αφορά σε ολόκληρη την οικογένεια, η παρέμβαση γίνεται σε τρεις άξονες. Έλεγχος στους ασθενείς με κληρονομικά καρδιαγγειακά νοσήματα και τις οικογένειές τους, με έμφαση στα παιδιά που ασχολούνται με τον αθλητισμό. Έλεγχος στις οικογένειες που επλήγησαν από αιφνίδιο θάνατο νέων μελών τους. Tέλος, έλεγχος σε αθλούμενους νέους και αθλητές οι οποίοι παραπέμπονται σε εξειδικευμένα κέντρα από τους ειδικά εκπαιδευμένους γιατρούς των σωματείων και των δήμων που μετέχουν στο πρόγραμμα.

Το πρόγραμμα «Φειδιππίδης» διανύει ήδη τον τέταρτο χρόνο ζωής του. Ως σήμερα έχουν ήδη ελεγχθεί περισσότεροι από 5.000 αθλούμενοι νέοι. Πρόκειται για νέους που πάσχουν από κάποιο κληρονομικό νόσημα της καρδιάς και για τις οικογένειές τους, καθώς και για τα μέλη οικογενειών που έχουν χάσει κάποιον από αιφνίδιο θάνατο. Ως σήμερα αντιμετωπίστηκαν και παρακολουθούνται 1.000 περίπου ασθενείς που προέρχονται από 720 οικογένειες. Επίσης έχουν ελεγχθεί πάνω από 6.000 συγγενείς ασθενών και έχουν παραπεμφθεί πάνω από 100 αθλούμενοι νέοι και 130 πρωταθλητές. Στον πληθυσμό αυτόν εντοπίστηκαν 120 νέοι, οι οποίοι είχαν καρδιολογικό νόσημα και δεν το γνώριζαν, γεγονός που υπογραμμίζει την αξία του και τη σημαντικότητα που έχει για τη σωτηρία ανθρώπινων ζωών.

health.in.gr