Το πνεύμα του αγώνα

Όταν ήμασταν παιδιά και πρωτοβλέπαμε στην τηλεόραση τα επίκαιρα από την 28^η Οκτωβρίου 1940 πάντα μας εντυπωσίαζε εκείνο το κλίμα ενθουσιασμού. Μας φαινόταν κάπως παράταιρο, άνθρωποι να χαίρονται ενώ πηγαίνουν να πολεμήσουν μέσα στη λάσπη και το κρύο.

Αργότερα, καθώς μεγαλώναμε, τα ερωτήματα έγιναν πιο συγκεκριμένα. Πώς μπόρεσε να ξεσηκωθεί έτσι μια κοινωνία, που τα προηγούμενα χρόνια, είχε να αντιμετωπίσει μια σκληρή δικτατορία, αυτή του Ιωάννη Μεταξά και του καθεστώτος της 4^ης Αυγούστου; Γιατί δεν κυριάρχησε ο φόβος, ιδίως από τη στιγμή που είχαν ήδη συνθηκολογήσει μεγάλες χώρες όπως η Γαλλία; Τι ήταν αυτό που έκανε τους ανθρώπους να νιώσουν ότι άξιζε τον κόπο να πολεμήσουν και γιατί;

Και συχνά ρωτούσαμε γονείς, θείους, παππούδες, ανθρώπους γενικά που έζησαν τα γεγονότα, για να πάρουμε απαντήσεις που παρουσίαζαν αυτή την αντίδραση περίπου ως φυσική. Μεγαλώνοντας το είδαμε αυτό να καταγράφεται αναλυτικά σε κάθε λογής μαρτυρίες και ημερολόγια από εκείνα τα χρόνια.

Κοντολογίς, μας απασχολούσε γιατί σε εκείνη τη στιγμή μπορούσε μια κοινωνία να ενωθεί γύρω από έναν κοινό αγώνα, ακόμη και εάν αυτός ήταν άνισος και δύσκολος. Και οφείλει να μας απασχολεί ακόμη…

Ίσως η απάντηση να είναι σχετικά απλή: μόνο γύρω από τον αγώνα και την ελπίδα μπορεί να ενωθεί μια κοινωνία. Οι κοινωνίες δεν μπορούν να ενωθούν στην ήττα, στη θλίψη, στην απογοήτευση. Όπως δεν μπορούν να ενωθούν πραγματικά στην απλή ευμάρεια. Ενώνονται όταν αγωνίζονται για ένα καλύτερο αύριο. Ακόμη και εάν αγωνίζονται μέσα στις χειρότερες συνθήκες. Ακόμη και όταν ο αγώνας συνεπάγεται τον ύψιστο κίνδυνο.

Και τότε εκείνο το δευτεριάτικο πρωινό της 28^ης Οκτωβρίου όλοι καταλάβαιναν πολύ καλά ότι αυτό που κρινόταν δεν ήταν απλώς η απόκρουση μιας θρασύδειλης επίθεσης. Αυτό που κρινόταν ήταν εάν η αντίσταση και ο αγώνας θα αποτελούσαν την αφετηρία για ένα διαφορετικό μέλλον της χώρας.

Με τον καλύτερο τρόπο το αποτύπωσε αυτό η επιστολή που έστειλε ο φυλακισμένος γραμματέας του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης:

«Ο φασισμός του Μουσολίνι χτύπησε την Ελλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα με σκοπό να την υποδουλώσει και να τη εξανδραποδίσει. Σήμερα όλοι οι έλληνες παλεύουμε για τη λευτεριά, την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή. Μα ένα έθνος που θέλει να ζήσει πρέπει να παλεύει, αψηφώντας τους κινδύνους και τις θυσίες. Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι. Δίπλα στο κύριο μέτωπο και Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ. Κάθε πράκτορας του φασισμού πρέπει να εξοντωθεί αλύπητα. Στον πόλεμο αυτό που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως καμιά επιφύλαξη. Έπαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για το σημερινό του αγώνα πρέπει να είναι και θα είναι, μια καινούργια Ελλάδα της δουλειάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση και από κάθε εκμετάλλευση, μ’ έναπραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό. 

Όλοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και η νίκη θάναι νίκη της Ελλάδας και του λαού της. Οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου στέκουν στο πλευρό μας.  Αθήνα 31 του Οχτώβρη

1940 Νίκος Ζαχαριάδης Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ».

Δεν είναι απλώς ότι ο ηγέτης ενός κόμματος που ήταν φυλακισμένος από μια δικτατορική κυβέρνηση καλεί σε συστράτευση. Είναι και ο τρόπος που ορίζει το «έπαθλο» του αγώνα: μια χώρα καλύτερη, πιο δίκαιη, πιο δημοκρατική, πιο δημιουργική.

Σε τελική ανάλυση, αυτή η βαθιά πίστη ότι είναι ένας αγώνας δίκαιος, ένας αγώνα για ένα καλύτερο αύριο, εξηγεί και τον ηρωισμό στο Αλβανικό μέτωπο, αλλά και την εποποιία της Εθνικής Αντίστασης εκεί. Εξηγεί γιατί οι άνθρωποι αποδέχονταν τον κίνδυνο. Εξηγεί γιατί, εάν χρειαζόταν, πήγαιναν με το κεφάλι ψηλά στη θυσία.

Σήμερα, εάν είναι κάτι να κρατήσουμε από εκείνα τα χρόνια, με την πραγματική απόσταση και το γεγονός ότι δεν είναι πια μαζί μας όλες εκείνες οι γενιές που τα κουβαλούσαν ως άμεσο βίωμα, είναι ακριβώς αυτό το πνεύμα του αγώνα.

Η ελληνική κοινωνία έχει ανάγκη να πιστέψει ότι μπορεί να αγωνιστεί και εάν αγωνιστεί θα πετύχει να ζουν οι άνθρωποι καλύτερα. Με μικρότερη ανασφάλεια, περισσότερη ευημερία, δικαιοσύνη, αλήθεια.

Κάτι που σημαίνει ότι έχουμε και ανάγκη από σχήματα και ανθρώπους που θα δοκιμάσουν να την εμπνεύσουν να αγωνιστεί ξανά, να βάλει πλάτη, να αποκτήσει ελπίδα. Δεν έχουμε ανάγκη από πολιτικούς που θα πουν απλώς «μην ανησυχείς, εδώ είμαι εγώ». Έχουμε ανάγκη από πολιτικούς που θα πουν «μαζί μπορούμε να πετύχουμε πολλά. Αλλά θα πρέπει να αγωνιστούμε».

Σε τελική ανάλυση, τα επίδικα δεν έχουν αλλάξει: ειρήνη, δικαιοσύνη και προκοπή ζητούν οι άνθρωποι, ακόμη και εάν αλλάζουν οι τρόποι που μπορεί να τα περιγράψουν. Ούτε έχει αλλάξει πολύ η φύση των προβλημάτων και των εχθρών: η επεκτατικότητα, η ασυδοσία, ο κυνισμός.

Ούτε έχει αλλάξει η ανάγκη να ξαναβρούμε το πνεύμα του αγώνα…

Post Scriptum: Είδα κάποιον δημοσιολόγο να αποφαίνεται με ύφος χιλίων στρατοδικών του Εμφυλίου ότι «πλέον το να είσαι Αριστερός έχει καταλήξει να μην είσαι Έλληνας». Είδα να το προβάλλει και η «Ομάδα Αλήθειας», που πριν λίγο μας θύμισε τα «εγκλήματα των κομμουνιστών». Δεν πειράζει: το ποιοι πολέμησαν τον κατακτητή το έχει γράψει η ιστορία και όχι τα μεταπολεμικά στρατοδικεία που έστελναν στη φυλακή ή στην εκτέλεση τους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης.