Πέμπτη 13 Φεβρουαρίου 2025
weather-icon 21o
Είναι οι μεγιστάνες των social media απειλή για τη Δημοκρατία;

Είναι οι μεγιστάνες των social media απειλή για τη Δημοκρατία;

Ο Μασκ παρεμβαίνει στα εσωτερικά άλλων χωρών, ο Ζάκερμπεργκ δηλώνει υποταγή στον Τραμπ. Τί συμβαίνει με τους μεγιστάνες των μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας; Είναι απειλή για τη Δημοκρατία τα social media;

Ο ένας μετά τον άλλον οι μεγιστάνες των big tech κολοσσών και ιδιοκτήτες των social media υποκλίνονται στον νέο Πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ. Εν προκειμένω το πρόβλημα δεν θα ήταν τόσο μεγάλο αν η υπόθεση αφορούσε μια εσωτερική διαδικασία των ΗΠΑ, τουναντίον είναι πολύ πιο σοβαρό και σύνθετο, καθώς σε βάθος χρόνου μπορεί να οδηγήσει σε αχαρτογράφητα νερά ολόκληρο τον πλανήτη.

Οι εξωθεσμικές παρεμβάσεις του Έλον Μασκ, του πλουσιότερου ανθρώπου στον κόσμο, συμβούλου του Τραμπ και λίαν συντόμως υπουργού στην κυβέρνηση του Αμερικανού Προέδρου, σε χώρες όπως ο Καναδάς, η Βρετανία, αλλά και η Γερμανία, έχουν ξεσηκώσει πολλές αντιδράσεις.

Μουδιασμένη Ευρώπη

Προς το παρόν η Ευρώπη δείχνει μουδιασμένη απέναντι σ’ αυτή την επέλαση που εκτυλίσσεται στα εδάφη της και προσπαθεί να συνέλθει απ’ τον αιφνιδιασμό που έρχεται κατά κύματα. Δεν είναι και τόσο εύκολο. Η παραδοσιακή πολιτική έρχεται αντιμέτωπη με την μεταπολιτική. Δεν είναι η πρώτη φορά, ωστόσο το παιχνίδι αυτή τη φορά έχει άλλους κανόνες.

Απέναντι στα παραδοσιακά κόμματα, είτε είναι συντηρητικά είτε προοδευτικά, έχει παραταχθεί μια νέα πραγματικότητα με απίστευτη δύναμη στον έλεγχο της πληροφορίας και της καθημερινότητας, αλλά και υπέρογκα πλούτη. Και δείχνει τα δόντια της.

Οι μεγιστάνες υποκλίνονται

Μία περίπου εβδομάδα πριν την ορκωμοσία του νέου Αμερικανού προέδρου, οι μεγιστάνες των social media και των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας, ακόμα και όσοι βρέθηκαν απέναντί του προεκλογικά, πλέον αλλάζουν ρότα και επιδιώκουν συνεργασία μαζί του.

Πρώτος και καλύτερος το αφεντικό της Meta (Facebook, Instagram), Mαρκ Ζάκερμπεργκ, ο οποίος πριν από λίγες μέρες βρέθηκε στην έπαυλη Τραμπ στο Μαρ -α-Λάγκο της Φλόριντα. Λίγες μέρες αργότερα η Meta ανακοίνωσε ότι περιορίζει σε σημαντικό βαθμό την επαλήθευση δημοσίευσης ειδήσεων (fact checking) στην πλατφόρμα της, την ώρα που στο Δ.Σ. ανακοινωνόταν η είσοδος μια εκ των πιο στενών συνεργατών του Ντόναλντ Τραμπ, η Ντέινα Γουάιτ.

Παράλληλα ο Ζάκερμπεργκ κατήγγειλε «απειλές» από τους Δημοκρατικούς και την κυβέρνηση Μπάιντεν, υποστηρίζοντας ούτε λίγο ούτε πολύ ότι ήθελαν να επιβάλλουν λογοκρισία σε συγκεκριμένες δημοσιεύσεις της πλατφόρμας. Από εκεί εξάλλου πήρε την αφορμή για να προχωρήσει στους περιορισμούς της επαλήθευσης των ειδήσεων, λέγοντας ότι «ήρθε η ώρα να επιστρέψουμε στις ρίζες μας και στην ελευθερία του λόγου».

Τον Ντόναλντ Τραμπ είχε σπεύσει να συναντήσει και ο ιδρυτής της Amazon, Τζεφ Μπέζος, λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα, ενώ παρόμοιες συναντήσεις με το νέο Αμερικανό πρόεδρο είχαν και άλλα υψηλόβαθμα στελέχη των αποκαλούμενων big5 εταιρειών υψηλής τεχνολογίας ή αλλιώς GAFAM (Google, Amazon, Facebook, Apple και Microsoft).

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι οι συναντήσεις αυτές είναι τυπικές και ότι είθισται οι μεγάλες εταιρείες κάθε κλάδου να επιθυμούν μια συνάντηση με τον άνθρωπο που θα αναλάβει την προεδρία της χώρας τους για τα επόμενα χρόνια.

Υπηρεσίες και τακτικές

Το πρόβλημα αρχίζει από τη στιγμή που οι εταιρείες αυτές δείχνουν πως είναι έτοιμες να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στις ακραίες πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ, υιοθετώντας μάλιστα τακτικές με τις οποίες έως πρόσφατα ήταν αντίθετες. Επιπρόσθετα, ήδη άρχισαν να χρηματοδοτούν εκδηλώσεις προς χάριν του Τραμπ, όπως η τελετή ορκωμοσίας, με χρήματα να πηγαίνουν προς αυτή την κατεύθυνση από εταιρείες όπως η Apple και η Amazon.

Την ίδια ώρα στις ΗΠΑ αρκετές μεγάλες εταιρείες εγκαταλείπουν τις πολιτικές συμπερίληψης, λαμβάνοντας σοβαρά υπ’ όψιν την εξαγγελία Τραμπ πως ένα από τα πρώτα πράγματα που θα κάνει στον Λευκό Οίκο θα είναι να νομοθετήσει πως τα φύλα είναι μόνο δύο και να επιβάλει ενέργειες αποκλεισμού τρανς ατόμων από την εκπαίδευση ή τον στρατό των ΗΠΑ.

Η είδηση αυτή προκάλεσε ενθουσιασμό στις τάξεις του κινήματος MAGA που στηρίζει τον Τραμπ στις ΗΠΑ, αλλά και στους υποστηρικτές του σε ολόκληρο τον κόσμο -ανάμεσά τους και η Ελλάδα – καθώς θεωρούν ότι με αυτόν τον τρόπο έρχεται το τέλος της woke ατζέντας και πως η ήττα των απανταχού διακιωματιστών είναι δεδομένη.

Ο Έλον Μασκ «εγκαινίασε» με τον πιο χυδαίο τρόπο αυτή τη νέα πραγματικότητα. Σε μήνυμά του στο Χ αποκάλεσε τον παραιτηθέντα πρωθυπουργό του Καναδά, Τζάστιν Τριντό, «κορίτσι», ένα ομοφοβικό σχόλιο που δεν υπόκειται σε κανέναν έλεγχο.

Έτσι κι αλλιώς το Χ (πρώην Twitter) από την εποχή που εξαγοράστηκε από τον Έλον Μασκ, αποτελεί τον παράδεισο των απανταχού ομοφοβικών και ρατσιστών οι οποίοι δεν χάνουν ευκαιρία -στο όνομα της ελευθερίας του λόγου πάντα- να δημοσιεύουν ανάλογου περιεχομένου αναρτήσεις. Την επομένη της εκλογής του Τραμπ στις ΗΠΑ, το Χ κυριολεκτικά ξέφυγε επιτρέποντας τη δημοσίευση άπειρων αναρτήσεων γεμάτες μίσος και ρατσισμό για οτιδήποτε διαφορετικό.

Follow the money

Ως γνωστόν το Κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα. Αν πιστεύει κανείς ότι οι παρεμβάσεις του Μασκ έχουν κίνητρα εθνοκεντρικά ή πατριωτικά, μάλλον ζει με αυταπάτες. Είναι γνωστό ότι ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου επένδυσε χρήματα πάνω στον Τραμπ, όπως το είχε κάνει στο παρελθόν και για λογαριασμό των Δημοκρατικών.

Τα καλά λόγια που λέει δεξιά και αριστερά για την Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι, φέρονται να σχετίζονται άμεσα με μια επένδυση αξίας πολλών εκατομμυρίων δολαρίων μιας εκ των εταιρειών του -της Starlink- στην Ιταλία.

Την ίδια ώρα οι big5 στο σύνολό τους έχουν ένα τεράστιο θέμα με ζητήματα επιρροής, φορολογίας, υγιούς ανταγωνισμού και πληρωμής δικαιωμάτων, ειδικά στην Ευρώπη που τα πράγματα είναι κάπως πιο σφιχτά από τον υπόλοιπο κόσμο.

Χαρακτηριστική ήταν άλλωστε η αντίδραση του πρώην Γάλλου ευρωπαίου επιτρόπου Τιερί Μπρετόν, να εφαρμοστεί ο ευρωπαϊκός νόμος για τα ψηφιακά μέσα στην περίπτωση του Έλον Μασκ.

Ο πρώην Γάλλος επίτροπος Τιερί Μπρετόν έχει χαρακτηριστεί ως «μαχητής» κατά των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας

Αλλά ο Γάλλος πολιτικός που για ένα διάστημα πέρυσι θεωρήθηκε ως ο κατάλληλος διάδοχος της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην προεδρία της Κομισιόν, δεν τα έχει βάλει μόνο με τον Μασκ, αλλά με όλες τις εταιρείες υψηλής τεχνολογίας και ειδικά εκείνες που διαθέτουν πλατφόρμες social media.

Όπως έχει δηλώσει «ο DSA – ο νόμος για τα ψηφιακά media – δεν είναι όργανο λογοκρισίας, αλλά σκοπός του είναι να προστατεύσει τους συμπολίτες μας και τις δημοκρατίες μας από τις επιδράσεις των λεγόμενων συστημικών πλατφορμών, αυτών με περισσότερους από 45 εκατομμύρια χρήστες στην Ευρώπη».

Επιδράσεις και χειραγώγηση

Η λέξη «επιδράσεις» αποτελεί τη λέξη-κλειδί αναφορικά με τη σχέση των social media, της πολιτικής τους και την ενδεχόμενη απειλή για τη δημοκρατία. Αν θα φτάσουμε δηλαδή στο σημείο ο Μασκ και ο κάθε μεγιστάνας των big tech εταιρειών να μπορεί να διαμορφώνει και να καθοδηγεί τους χρήστες των social media σε σειρά κρίσιμων ζητημάτων.

Το ζήτημα αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Το είδαμε να έρχεται στην επικαιρότητα με αφορμή την πανδημία και τους περιορισμούς της, όπου υπήρξαν καταγγελίες χρηστών περί «λογοκρισίας» και περιορισμούς στην ελευθερία του λόγου και της άποψης.

Για παράδειγμα, πολλοί χρήστες που δεν ήθελαν να εμβολιαστούν, «ψεκασμένοι» ή μη, χαρακτήρισαν απαράδεκτη τη στάση που είχαν κρατήσει εκείνη την περίοδο πλατφόρμες όπως π.χ. το Facebook, κατηγορώντας την πλατφόρμα για «φίμωση» της άποψής τους και συνεχόμενη προπαγάνδα υπέρ της άλλης άποψης.

Με τον ερχομό Τραμπ, ο οποίος υπενθυμίζεται ότι είχε προτείνει την αντιμετώπιση του covid με… ενέσεις χλωρίου και την αλλαγή πλεύσης των εταιρειών social media ίσως να κινδυνεύουμε να φτάσουμε πλέον στο άλλο άκρο. Πόσο μάλλον από τη στιγμή που οι πλατφόρμες των social media καταργούν τη διαδικασία επαλήθευσης ειδήσεων.

Προς το παρόν βλέπουμε τον Μασκ να προωθεί μέσω X τους πολιτικούς απογόνους του Χίτλερ στη Γερμανία, το ακροδεξιό κόμμα AfD παρουσιάζοντάς το ως την «καλύτερη λύση» για τη χώρα, να παρεμβαίνει στα εσωτερικά της Βρετανίας και στον πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ, ενώ το ερώτημα είναι ποιος θα είναι ο επόμενος στόχος του.

Προσωπικά δεδομένα

Όλα αυτά συμβαίνουν την ώρα που εδώ και χρόνια έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση -χωρίς ουσιαστική κατάληξη μέχρι ώρας- για τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών ανά τον κόσμο που χρησιμοποιούν ψηφιακά εργαλεία και πλατφόρμες social media, τα οποία κατά κύριο λόγο ανήκουν στις πέντε μεγάλες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας.

Εν προκειμένω η ζωή μας μπορεί να έχει γίνει ευκολότερη, ωστόσο πληθαίνουν οι φωνές που ισχυρίζονται ότι αυτό είναι απλώς το «τυρί» που βρίσκεται στη φάκα της διαχείρισης των προσωπικών δεδομένων και πως τα εκμεταλλεύονται οι εταιρείες με σκοπό το κέρδος.

Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή που δίνει στον κόσμο του διαδικτύου ο Νίκος Σμυρναίος, αναπληρωτής καθηγητής ΜΜΕ στο πανεπιστήμιο της Τουλούζ (Γαλλία) και μέλος του Laboratoire d’études et de recherches appliquées en sciences sociales (LERASS), στο βιβλίο του «Το ολιγοπώλιο του διαδικτύου: Πως οι Google, Apple, Facebook, Amazon και Microsoft πήραν τον έλεγχο της ψηφιακής μας ζωής»

«Τα τελευταία χρόνια, το διαδίκτυο έχει μετατραπεί σε ένα πεδίο σκληρού ανταγωνισμού μεταξύ κοινωνικών και πολιτικών ομάδων, κυβερνήσεων και πολυεθνικών εταιρειών με διακύβευμα τον έλεγχο πάνω στους διαύλους της ψηφιακής επικοινωνίας. Κατά συνέπεια, η παρούσα μορφή του διαδικτύου δεν ορίζεται από τα υποτιθέμενα εγγενή τεχνικά χαρακτηριστικά του αλλά είναι το αποτέλεσμα περίπλοκων σχέσεων και αντιπαλοτήτων μεταξύ φορέων με μεγάλα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα».

Από την άλλη, ενδιαφέρον παρουσιάζει η άποψη του Αμερικανού καθηγητή Κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο Ντιουκ, Κρίστοφερ Μπέιλ, όπως καταγράφεται στο βιβλίο του «Σπάζοντας το πρίσμα των social media».

Σύμφωνα με τον Μπέιλ, «χρησιμοποιούμε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως καθρέφτη για να αποκρυπτογραφήσουμε τη θέση μας στην κοινωνία, αλλά λειτουργούν περισσότερο σαν ένα πρίσμα που παραμορφώνει τις ταυτότητές μας, ενδυναμώνει τους εξτρεμιστές που αναζητούν τη δική τους θέση και δύναμη στάτους και καθιστά τους μετριοπαθείς αόρατους».

Η πραγματική δύναμη των social media

O Κρίστοφερ Μπέιλ διευθύνει στο πανεπιστήμιο Ντιουκ το Polarization Lab, ένα εργαστήρι επιστημονικής παρατήρησης για την πόλωση που παρατηρείται στο χώρο των social media. Το εντυπωσιακό είναι ότι σε ό,τι αφορά τουλάχιστον τις ΗΠΑ, η «πόλωση για θέματα π.χ. πολιτικής δεν είναι κάτι καινούργιο, υπήρχε σε μεγάλο βαθμό και πριν τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης».

Σε πείραμα που διεξήγαγε το εργαστήριό του με τη συμμετοχή 1.120 ανθρώπων (Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων ψηφοφόρων), αλλά και με συνεντεύξεις που ακολούθησαν αποδείχθηκε ότι οι άνθρωποι έχουν παγιωμένες θέσεις στα social media και δύσκολα τις αλλάζουν.

Για την ακρίβεια όχι απλώς δεν τις αλλάζουν, αλλά τόσο οι μεν όσο και οι δε γίνονται περισσότερο «φανατικοί» υπέρμαχοι των επιλογών τους. Ο Μπέιλ με αυτόν τον τρόπο αποδυναμώνει σε μεγάλο βαθμό τη λογική των echo chambers που συναντάμε συχνά σε αυτές τις πλατφόρμες.

Λέγοντας echo chambers ή «θάλαμοι ηχούς» όπως μεταφράζεται στα ελληνικά περιγράφεται το σύνολο των φίλων ενός χρήστη ή των ομάδων στις οποίες συμμετέχει στις πλατφόρμες, με τους οποίους μοιράζεται τις ίδιες πολιτικές απόψεις.

Απομόνωση

Το echo chamber έχει την ικανότητα να «απομονώνει» τους χρήστες σε ένα δικό τους ψηφιακό μικρόκοσμο, με αποτέλεσμα να έχουν πολλές φορές μια λανθασμένη εντύπωση για τα θέλω και τις επιδιώξεις της κοινωνίας.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα για τα ελληνικά δεδομένα ήταν οι εκλογές του 2023, όταν στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης υπήρχε ένας μεγάλος διχασμός μεταξύ των χρηστών αναφορικά με το αποτέλεσμα της κάλπης. Το αποτέλεσμα δεν το περίμενε κανείς, ούτε καν οι εταιρείες δημοσκοπήσεων.

Όπως αναφέρει ο Κρίστοφερ Μπέιλ «οι αλγόριθμοι στις πλατφόρμες έχουν ενισχύσει το echo chamber και την ανθρώπινη τάση να περιβάλλουμε τον εαυτό μας με ομοϊδεάτες, δημιουργώντας αυτό που μερικές φορές αποκαλείται «φούσκα φίλτρου»».

Είναι λύση το να διαγράψει κανείς τον λογαριασμό του από τις πλατφόρμες; Για τον Κρίστοφερ Μπέιλ, αυτό δεν είναι λύση, καθώς τα social media καλύπτουν κι άλλες ανάγκες πέρα από το να «βοηθούν» στην «καλλιέργεια» του διχασμού και της πόλωσης. Ο ίδιος θεωρεί ότι όλα έχουν να κάνουν με το πως τα χρησιμοποιούμε.

Ακολουθήστε το in.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

in.gr | Ταυτότητα

Διαχειριστής - Διευθυντής: Λευτέρης Θ. Χαραλαμπόπουλος

Διευθύντρια Σύνταξης: Αργυρώ Τσατσούλη

Ιδιοκτησία - Δικαιούχος domain name: ALTER EGO MEDIA A.E.

Νόμιμος Εκπρόσωπος: Ιωάννης Βρέντζος

Έδρα - Γραφεία: Λεωφόρος Συγγρού αρ 340, Καλλιθέα, ΤΚ 17673

ΑΦΜ: 800745939, ΔΟΥ: ΦΑΕ ΠΕΙΡΑΙΑ

Ηλεκτρονική διεύθυνση Επικοινωνίας: in@alteregomedia.org, Τηλ. Επικοινωνίας: 2107547007

ΜΗΤ Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232442

Πέμπτη 13 Φεβρουαρίου 2025
Απόρρητο