H μυστηριώδης Ελληνίδα πριγκίπισσα που γύρισε την Ευρώπη ως… αιχμάλωτη

Ακυρωμένοι γάμοι, κάστρα που έπεφταν στον εχθρό και ένας πατέρας που την προσέφερε ως όμηρο, είχαν σημαδέψει τη ζωή της μυστηριώδους «Κόρη της Κύπρου» της Βυζαντινής πριγκίπισσας, της οποίας το πραγματικό της όνομά δεν καταγράφηκε ποτέ.

Γεννημένη περίπου το 1177, με πατέρα τον κυβερνήτη της Κύπρου, Ισαάκιο Κομνηνού, η «Κόρη της Κύπρου», ιδιαίτερα ευφυής και όμορφη, χρησιμοποιήθηκε ως πολιτικό και διπλωματικό εργαλείο στους πολέμους της βυζαντινής και μεσαιωνικής Ευρώπης και Ανατολής.

«Ως νεαρή κοπέλα που δεν έχει λόγο για μεγάλο μέρος της ζωής της, η κόρη της Κύπρου είναι μια υπενθύμιση του πώς οι μεσαιωνικές γυναίκες συνέχιζαν να βρίσκουν τρόπους να ξεπεράσουν τους περιορισμούς που τους έβαζαν», λέει η υπ. Δρ. Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ, Leticia Jeeval Pala, που έχει μελετήσει τη ζωή της πριγκίπισσας.

«Ενώ η πριγκίπισσα ήταν συχνά ανίσχυρη, τα μικρά αποσπάσματα αποδείξεων που έχουμε για αυτήν παρουσιάζουν τη ζωή μιας νεαρής γυναίκας με την αποφασιστικότητα και την επιμονή να επιβιώσει και να ευδοκιμήσει» αναφέρει η Pala στο The Conversation.

«Είναι μια από τις πολλές γυναίκες που έχω συναντήσει κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου σχετικά με τις εμπειρίες των αριστοκρατισσών που φυλακίστηκαν σε όλη τη μεσαιωνική Ευρώπη του 11ου και του 13ου αιώνα», σημειώνει η Pala.

Ως παιδί, η πριγκίπισσα και ο αδερφός της χρησιμοποιήθηκαν ως όμηροι στους πολέμους του πατέρα τους.

Ένας «ανήσυχος» πατέρας

Ο Ισαάκιος Κομνηνός αιχμαλωτίστηκε ενώ πολεμούσε στην Αρμενία και τέθηκε υπό την κηδεμονία του Βοημούνδου Γ΄ της Αντιόχειας, της ελληνικής πόλης. Αφού πλήρωσε τα μισά λύτρα, ο Ισαάκ αφέθηκε ελεύθερος και έδωσε τα παιδιά του ως ομήρους στην κηδεμονία του Μποέμοντ ως εγγύηση για τα υπόλοιπα λύτρα.

Στη συνέχεια, τα λύτρα υποτίθεται ότι έκλεψαν πειρατές. Ο Ισαάκ υποστήριξε ότι αυτό ήταν ένα τέχνασμα που εφευρέθηκε από τον Βοημούνδο και αρνήθηκε να το ξεπληρώσει. Αυτό άφησε τα παιδιά του υπό κράτηση για δύο χρόνια μέχρι που ο Βοημούνδος, συνειδητοποιώντας ότι ο Ισαάκ δεν θα πλήρωνε ποτέ τα λύτρα, τα απελευθέρωσε. Η πριγκίπισσα ήταν επτά ετών όταν αποφυλακίστηκε. Μετά τον θάνατο του αδελφού της, ήταν η μοναδική κληρονόμος του Ισαάκιου.

Το 1191, η πριγκίπισσα πιάστηκε ξανά αιχμάλωτη ως αποτέλεσμα μιας από τις συγκρούσεις του πατέρα της, αυτή τη φορά από τον Ριχάρδο Α’ της Αγγλίας. Ο Ισαάκιος είχε προσπαθήσει να καταλάβει το πλοίο του Ριχάρδου, που μετέφερε την αδελφή του βασιλιά, Ιωάννα της Σικελίας, και τη μελλοντική σύζυγό του, Βερεγγάρια της Ναβάρας. Σε αντίποινα, ο Ριχάρδος πολιόρκησε την Κύπρο.

Ο Ισαάκιος τελικά κατάφερε να διαφύγει, αλλά σύμφωνα με τον Άγγλο χρονικογράφο του 12ου αιώνα, Ρότζερ του Χόβεντεν, όταν ο Ριχάρδος κατέλαβε το κάστρο στο οποίο κρυβόταν η πριγκίπισσα, εκείνη βγήκε να συναντήσει τον βασιλιά και παραδόθηκε. «Μια γενναία κίνηση από ένα νεαρό κορίτσι που ήταν μόλις 14 ή 15 ετών» υπογραμμίζει η ιστορικός.

Ο Ισαάκ, που αγαπούσε πολύ την κόρη του, παρόλο που την είχε προσφέρει προηγουμένως ως εγγύηση για λύτρα, σύντομα παραδόθηκε και φυλακίστηκε. Ο Ριχάρδος έδωσε την πριγκίπισσα υπό την κηδεμονία της νέας συζύγου και της αδερφής του «για να την φροντίζουν και να την εκπαιδεύσουν στα έθιμά τους». Αν και την αντιμετώπιζαν ως προστατευομένη των δύο βασιλισσών, στην πραγματικότητα, όμως, ήταν αιχμάλωτη.

Τα ταξίδια της πριγκίπισσας

Ένα νέο κεφάλαιο στη ζωή της πριγκίπισσας ξεκίνησε, λέει η Pala, καθώς ταξίδεψε με τις δύο βασίλισσες στην Άκρα (στο σημερινό Ισραήλ), τη Ρώμη, την Πίζα, τη Γένοβα, τη Μασσαλία, την Αραγονία (στην Ιβηρική Χερσόνησο) και το Πουατού, στη δυτικοκεντρική Γαλλία.

Η ιστορικός Annette Parks έχει προτείνει ότι αυτό πρόσφερε ένα «περίεργο είδος ελευθερίας» για την πριγκίπισσα, ταξιδεύοντας πιο μακριά από ποτέ και πιθανότατα διασταυρώνοντας μονοπάτια με άτομα, όπως η βασίλισσα μητέρα της Αγγλίας, η Ελεονώρα της Ακουιτανίας.

Όμως, παρά τη σχετική «ελευθερία» της στο να συνοδεύει τις δύο βασίλισσες, αυτά τα ταξίδια δεν ήταν στη διακριτική ευχέρεια της πριγκίπισσας και οι κινήσεις της ήταν ελεγχόμενες.

Ο ακυρωμένος γάμος

Μετά τη σύλληψη του ίδιου του Ριχάρδου από τον Αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η συμφωνία για την απελευθέρωσή του περιελάμβανε τη συγκατάθεσή του στο γάμο τόσο της πριγκίπισσας όσο και της Ελεονόρας της Βρετάνης (η οποία ήταν επίσης υπό την προστασία του Ριχάρδου) με τους γιους του Λεοπόλδου Ε’ της Αυστρίας.

Οι δύο γυναίκες άρχισαν να ταξιδεύουν μαζί στην Αυστρία το 1193 ώσπου γύρισαν, καθώς ο θάνατος του Λεοπόλδου έβαλε τέλος στη συμφωνία. Η πριγκίπισσα μπορεί τότε να συνόδευε την Ιωάννα της Σικελίας κατά τον δεύτερο γάμο της με τον Ραϋμόνδο ΣΤ’ της Τουλούζης το 1196.

Ο δεύτερος γάμος

Με το θάνατο του Ριχάρδου το 1199, η πριγκίπισσα τελικά ελευθερώθηκε και συνέχισε με δύο γάμους συμφερόντων. Ο πρώτος ήταν με τον Ραϋμόνδο ΣΤ’, τον ίδιο άνδρα που ήταν παντρεμένος με την Ιωάννα της Σικελίας μέχρι τον θάνατό της επίσης το 1199.

Ο Ραϋμόνδος όπως αποκήρυξε την πριγκίπισσα υπέρ μιας ισχυρότερης γαμήλιας συμμαχίας με την Ελεονώρα της Αραγωνίας, την κόρη του Aλφόνσου Β’ της Αραγονίας.

Στη συνέχεια, μετά την ακύρωση του πρώτου της γάμου, η πριγκίπισσα παντρεύτηκε τον Τιερύ της Φλάνδρας

Άλλη μια προσπάθεια για την Κύπρο

Το 1204 ο Τιερύ προσπάθησε να διεκδικήσει ξανά την Κύπρο μέσω των δικαιωμάτων της συζύγου του. Ωστόσο, οι πολιτικές συνθήκες στην Κύπρο δεν ήταν ίδιες και ένας νέος ηγεμόνας είχε εγκατασταθεί στο νησί.

Η προσπάθεια του Τιερί και της πριγκίπισσας ήταν ανεπιτυχής και οι δυο τους αναγκάστηκαν να τραπούν σε φυγή. Έκτοτε επικρατεί ένα μυστήριο για τον μοίρα της καθώς δεν αναφέρεται από τα ιστορικά αρχεία.

Η «Κόρη της Κύπρου» δεν είχε σχεδόν κανέναν έλεγχο στη ζωή της, αλλά η Ιστορικός από το Πανεπιστήμιο στου Νότιγχαμ, αναφέρει ότι υπήρξαν περιπτώσεις που έδειξε δύναμη και επιμονή.

«Από το να αντιμετωπίσει τον βασιλιά Ριχάρδο στην παράδοση, μέχρι τη σύναψη γάμων συμφερόντων όταν δεν είχε δικά της δίκτυα, διαχειρίστηκε τις συνθήκες που της έφερε η αιχμαλωσία και βρήκε τρόπους να επιβιώσει και να διατηρήσει την ιδιότητά της γυναίκα της αριστοκρατίας. Θα υπέθετα μάλιστα ότι η προσπάθεια να ανακτηθεί η Κύπρος έγινε με την παρότρυνση της πριγκίπισσας, σε μια προσπάθεια να ξανακερδίσει την πατρίδα της».