Κι όμως, έχει προβλήματα η ρύθμιση για την ψήφο των αποδήμων

Προγραμματισμένη για την Πέμπτη 30 Οκτωβρίου είναι η συνεδρίαση της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος, η οποία θα συζητήσει και τις προτεινόμενες αλλαγές στο άρθρο 54 του Συντάγματος, με θέμα την ψήφο των εκτός Επικρατείας Ελλήνων.

Κυριάρχησε τις προηγούμενες εβδομάδες στην δημόσια συζήτηση η προσπάθεια της κυβέρνησης για την επίτευξη της ευρύτερης δυνατής συναίνεσης για το θέμα. Είχε προηγηθεί η αρχική σφοδρή αντίθεση του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος έπειτα από κάποιες υποχωρήσεις της κυβέρνησης, εμφανίστηκε με ένα συναινετικό προσωπείο να συμφωνεί και εκείνος στην παροχή δικαιώματος ψήφου στους εκτός επικρατείας Ελληνες.

Παρά ταύτα, η φόρμουλα που επελέγη ενδέχεται να υποκρύπτει σημαντικά συνταγματικά ζητήματα και να απειλείται με αυτοακύρωση.

Το πρόβλημα επισήμανε με ένα επιστημονικό και αναλυτικό άρθρο στα «Νέα» ο Βαγγέλης Βενιζέλος την Τετάρτη, στην ουσία την ύστατη στιγμή και κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου, προκειμένου μία μείζων μεταρρύθμιση να μην μετατραπεί σε μείζον πρόβλημα και εν τέλει σε νομοθετικό φιάσκο.

Όπως μεταξύ των άλλων σημειώνει ο κ. Βενιζέλος, με την προτεινόμενη ρύθμιση από την κυβέρνηση, στην ουσία προστίθενται στην αναθεωρητική διαδικασία του άρθρου 54 παρ. 4, διατάξεις που περιλαμβάνονται στις παραγράφους 3 και 4 του άρθρου 51, οι οποίες δηλαδή δεν κρίθηκαν αναθεωρητέες από την προηγούμενη Βουλή.

Ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης υπογραμμίζει πως είναι προφανές ότι «το άρθρο 51 ρυθμίζει τα σχετικά με το εκλογικό δικαίωμα και την άσκησή του ενώ το άρθρο 54 τα σχετικά με το εκλογικό σύστημα και τις εκλογικές περιφέρειες. Το εδάφιο α της προτεινόμενης νέας παραγράφου 4 του άρθρου 54 δεν αναφέρεται στην ύλη του άρθρου 54 ( εκλογικό σύστημα και εκλογικές περιφέρειες ) αλλά στην ύλη του άρθρου 51 ( εκλογικό δικαίωμα και άσκησή του από τους εκλογείς είτε εντός είτε εκτός επικράτειας). Προκύπτει συνεπώς ζήτημα σεβασμού των ορίων της αναθεώρησης του Συντάγματος».

Ενδεικτικά, ο κ. Βενιζέλος σημειώνει ως προς αυτά: «Με το εδάφιο α της προτεινόμενης να προστεθεί στο άρθρο 54 παραγράφου 4 τροποποιούνται ευθέως και ουσιωδώς οι παρ. 3 και 4 του άρθρου 51, δηλαδή συνταγματικές διατάξεις που δεν περιλαμβάνονται στον κατάλογο των διατάξεων την ανάγκη αναθεώρησης των οποίων αποφάσισε, κατά το άρθρο 110 παρ. 2 Σ., η προηγούμενη Βουλή».

Και όπως αναλύει στην συνέχεια: «Σύμφωνα με το εδάφιο α της προτεινόμενης να προστεθεί παραγράφου 4 του άρθρου 54 μπορεί να τίθενται, ειδικά για την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος των εκλογέων που βρίσκονται έξω από την επικράτεια στον τόπο διαμονής τους, περιορισμοί μη προβλεπόμενοι από το άρθρο 51 παρ. 3. Οι περιορισμοί που ενδεικτικά αναφέρονται στο σχέδιο είναι η κατοχή ΑΦΜ, ο χρόνος απουσίας από τη χώρα ή η παρουσία στη χώρα για ορισμένο χρόνο στο παρελθόν. Οι περιορισμοί αυτοί δεν έχουν όλοι την ίδια βαρύτητα. Η κατοχή αριθμού φορολογικού μητρώου (χωρίς όμως αυτό να συνεπάγεται ύπαρξη εισοδήματος ή περιουσίας) ή αριθμού ταυτότητα ή ενιαίου αριθμού για τις σχέσεις του πολίτη με το Δημόσιο μπορεί να τεθεί και τώρα ως νομοθετική προϋπόθεση ταυτοποίησης που πρέπει να συνοδεύει την εγγραφή στα δημοτολόγια για όλους τους Έλληνες πολίτες, αλλά όχι μόνο για τους εκτός επικράτειας. Αντιθέτως, περιορισμοί αναφερόμενοι στον μέγιστο χρόνο απουσίας από τη χώρα ή σε ελάχιστο χρόνο παρουσίας στη χώρα στο παρελθόν είναι ουσιαστικοί και υπερβαίνουν το αυστηρό πλαίσιο που θέτει το άρθρο 51 παρ. 3 στη δυνατότητα στέρησης του εκλογικού δικαιώματος. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι παρόμοιος περιορισμός στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν αντιβαίνει στην ΕΣΔΑ, όμως εκεί δεν υπάρχει εθνικός συνταγματικός φραγμός όπως εδώ».

Υπό αυτό το πρίσμα, ο κ. Βενιζέλος θέτει κάποια ερωτήματα, όπως: «Είναι λογικό να τίθενται τέτοιοι περιορισμοί για να ασκείται το εκλογικό δικαίωμα στον τόπο διαμονής ενώ δεν θα τίθενται όταν ο απόδημος έρχεται να ψηφίσει στην Ελλάδα;».

Συνοπτικά, ο πρών αντιπρόεδρος της κυβέρνησης εφιστά την προσοχή σε τέσσερα προβληματικά σημεία της προτεινόμενης ρύθμισης:

1. Οι προς αναθεώρηση διατάξεις είναι επί της ουσίας άλλες από εκείνες που κρίθηκαν αναθεωρητέες από την προηγούμενη Βουλή
2. Η ρύθμιση αφορά μόνο τους συνδυασμούς επικρατείας, οι οποίοι ούτε τυπώνονται ούτε διανέμονται στους υπόλοιπους ψηφοφόρους
3. Θεσπίζονται εκλογικές περιφέρειες αποδήμων χωρίς αριθμό βουλευτών που να αντιστοιχεί στον νόμιμο πληθυσμό τους και αυτές, όπως λέει, δεν έχουν νόημα και λόγο ύπαρξης.  Και όπως εξηγεί, «αυτό όμως σημαίνει ότι οι εκτός επικρατείας εκλογείς θα ψηφίζουν στην ειδική εκλογική περιφέρειά τους για τους βουλευτές της αλλά και για τα συνολικά αποτελέσματα της επικράτειας», ενώ επισημαίνει και ότι αυτό «σημαίνει ότι θα μειωθούν αντίστοιχα οι έδρες των περιφερειών “εσωτερικού” γιατί θα μειωθεί ο νόμιμος πληθυσμός τους»
4. Δεν υπάρχει οριστική επιλογή ανάμεσα σε δυο μοντέλα άσκησης του εκλογικού δικαιώματος των εκτός επικρατείας εκλογέων: Το πρώτο που είναι η δημιουργία ειδικών εκλογικών περιφερειών αποδήμων και το δεύτερο που είναι ο περιορισμός των εκτός επικρατείας εκλογέων μόνο στους συνδυασμούς επικρατείας χωρίς προσμέτρηση των ψήφων τους στην εκλογική περιφέρεια εσωτερικού στην οποία είναι εγγεγραμμένοι.

   Στους κυβερνητικούς κύκλους επικρατεί η αντίληψη ότι μία ευρεία ή και καθολική κοινοβουλευτική πλειοψηφία θα αποτρέψει οποιοδήποτε δικαστήριο να κρίνει αντισυνταγματικό έναν νόμο.

   Επ’ αυτού ο κ. Βενιζέλος σημειώνει: «Η πραγματολογική διαπίστωση ότι δεν θα βρεθεί δικαστήριο που να θεωρήσει αντισυνταγματικό έναν νόμο και πολύ περισσότερο μια αναθεωρητική παρέμβαση συμφωνημένη από όλα τα κόμματα και ψηφισμένη από όλους τους βουλευτές, είναι πολύ ενδιαφέρουσα από πλευράς νομικού ρεαλισμού, κινείται όμως στο πεδίο της κοινωνιολογίας του δικαίου και της δικαστικής ψυχολογίας. Όχι του συνταγματικού δικαίου που μέριμνα για την κανονιστική ακεραιότητα του Συντάγματος ακόμη και αν αυτό αφορά μικρές ομάδες ή ένα άτομο. Το κύρος των εκλογών και ο δικαστικός τους έλεγχος αφορά εν δυνάμει τους πάντες μέσα σε μεταβαλλόμενες και συχνά απρόβλεπτες πολιτικές συνθήκες που μπορεί να υπερβούν σημερινές συναινέσεις».

   Ως προς την αγωνία για την επίτευξη της ευρύτερης δυνατής συναίνεσης δε, καταλήγει: «Η επίτευξη ευρύτατης συναίνεσης συνιστά βήμα αναβάθμισης του πολιτικού μας πολιτισμού. Η αίσθηση όμως ότι με συμφωνία των κομμάτων μπορεί να αλλοιωθεί το κανονιστικό περιεχόμενο του Συντάγματος μπορεί να συνιστά βήμα υποβάθμισης του νομικού μας πολιτισμού. Οι Έλληνες που βρίσκονται εκτός επικράτειας αξίζουν μια λύση που αναβαθμίζει και τον πολιτικό και το νομικό μας πολιτισμό και αυτή μπορεί να βρεθεί τώρα που υπάρχει το momentum».

   Μάλλον κάποιοι θα πρέπει να λάβουν υπόψιν τους τις παρατηρήσεις. Εστω και την ύστατη στιγμή. Και ας μην επιτευχθεί καθολική συναίνεση…