Η μεταφορά, η ωρίμανση και η διατήρηση των σπερματοζωαρίων είναι οι πιο σημαντικές
λειτουργίες του αναπαραγωγικού συστήματος του άνδρα. Τα σπερματοζωάρια που παράγονται
περνούν από τα σπερματικά σωληνάριο του κάθε όρχεως, σε ένα σύστημα με το οποίο
συνδέονται και αποτελείται από δύο περιελιγμένα σωληνάρια. Είναι η επιδιδυμίδα,
όπου αποθηκεύονται τα σπερματοζωάρια και ωριμάζουν. Όταν φεύγουν από τους όρχεις
δεν είναι έτοιμα να γονιμοποιήσουν το ωάριο. Χρειάζεται να υποστούν κάποιες
αλλαγές που όταν ολοκληρωθούν, τα σπερματοζωάρια μπαίνουν σε ένα μακρύ σωλήνα,
τον σπερματικό πόρο του όρχεως – ένα μυώδες σωληνάριο στον κάθε όρχι – που τα
εξακοντίζει στον σπερματικό πόρο.

Η δομή του σπέρματος

Το σπερματοζωάριο δεν διακρίνεται με γυμνό μάτι. Μοιάζει με γυρίνο βατράχου,
έχει κεφάλι, λαιμό και ουρά και το μήκος του είναι περίπου 0,05 χιλ. Το κεφάλι
του αποτελείται από έναν πυρήνα με DΝΑ. Κάθε σπερματοζωάριο έχει τη δική του
γενετική ταυτότητα. Το κεφάλι προστατεύεται από ένα μεγαλούτσικο «καπέλο», το
ακρόσωμο, που περιέχει ένζυμα. Αυτά κατά τη γονιμοποίηση βοηθούν το σπερματοζωάριο
να διαπεράσει τη μεμβράνη του ωαρίου. Το «καπέλο» αποβάλλεται με τη διείσδυση,
πιθανότατα από κάποιες ουσίες που παράγει το ωάριο. Το σπερματοζωάριο αντιπροσωπεύει
τη γενετική συμμετοχή του πατέρα στη δημιουργία του εμβρύου. Ο πυρήνας του περιέχει
23 χρωμοσώματα. Όταν το σπερματοζωάριο συνενώνεται με το ωάριο, το κύτταρο που
σχηματίζεται αποτελείται από 46 χρωμοσώματα, 23 από τον πατέρα και 23 από τη
μητέρα. Ένας κοντός λαιμός ενώνει το κεφάλι με την ουρά και χάρη στις κινήσεις
της το σπερματοζωάριο ταξιδεύει με μεγάλη ταχύτητα, για να συναντήσει το ωάριο
στη σάλπιγγα. Η ανάπτυξη του ολοκληρώνεται μέσα σε 64 ημέρες και χρειάζεται
θερμοκρασία 1,5 με 2,59° C μικρότερη από εκείνη της κοιλιακής κοιλότητας. Και
η παραμικρή άνοδος της θερμοκρασίας στους όρχεις έχει ως αποτέλεσμα την παροδική
μείωση της παραγωγής των σπερματοζωαρίων.

Γονιμοποίηση

Η γονιμοποίηση, δηλαδή η φυσιολογική εναπόθεση του σπέρματος στον κόλπο της
γυναίκας, σχετίζεται με τρία αντανακλαστικά: τη στύση, την ακούσια εκσπερμάτωση
και την εκσπερμάτωση. Όλα τα αντανακλαστικά και οι μηχανισμοί τους είναι αλληλένδετοι,
αλλά δεν ελέγχονται καθόλου από τον εγκέφαλο. Υπεύθυνος είναι ο νωτιαίος μυελός.
Το πέος, για να διεισδύσει στον κόλπο, πρέπει να βρίσκεται σε στύση. Και αυτή
εξαρτάται από τη διαστολή των αρτηριών που τροφοδοτούν το πέος με αίμα. Όταν
οι αρτηρίες πλημμυρίσουν με αίμα, συμπιέζουν τις φλέβες για να μην το απομακρύνουν
οπό το πέος. Το ανδρικό όργανο διογκώνεται με όλο και περισσότερο αίμα, που
δεν μπορεί να διαφύγει και έτσι γίνεται άκαμπτο, είναι δηλαδή σε στύση. Κατά
την κορύφωση της σεξουαλικής διέγερσης του άνδρα, τα σπερματοζωάρια και το σπερματικό
υγρό από τις σπερματοδόχους κύστεις ωθούνται με δύναμη στην ουρήθρα. Η διαδικασία
αυτή ονομάζεται ακούσια εκσπερμάτωση και εξαρτάται από τα σπλαγχνικά νεύρα.
Η εκσπερμάτωση είναι η εκτόξευση των σπερματοζωαρίων και του σπερματικού υγρού
έξω από την ουρήθρα και προκαλείται όπως και η ακούσια εκσπερμάτωση, από τις
διαδοχικές συσπάσεις της ουρήθρας και του προστάτη – του αδένα που περιβάλλει
την ουρήθρα. Ο προστάτης παράγει ένα υγρό, που βοηθάει την κίνηση των σπερματοζωαρίων
και αναμειγνύεται μαζί τους κατά την εκσπερμάτωση. Ένας κυκλικός μυς γύρω από
την έξοδο της ουρήθρας – ο σφιγκτήρας της ουρήθρας – την φράζει, ώστε να είναι
αδύνατη η εκροή ούρων. Ο όγκος του σπερματικού υγρού κυμαίνεται από 1 έως 5
κυβικά εκατοστόμετρα (το μισό περίπου ενός μικρού κουταλιού), που το 10% αποτελείται
από σπερματοζωάρια και το 90% από σπερματικό πλάσμα. Οι περισσότεροι άνδρες,
όταν είναι νέοι, μπορούν να εκσπερματώνουν αρκετές φορές την ημέρα, ενώ οι ώριμοι
δυο με τρεις φορές. Στους ηλικιωμένους ο όγκος του σπέρματος μειώνεται σημαντικά.

Tο «ταξίδι» του σπέρματος

Κατά τη συνουσία, τα σπερματοζωάρια εκτοξεύονται στον κόλπο της γυναίκας. Για
τη διαδρομή από τον κόλπο στη σάλπιγγα – μια απόσταση 15 με 18 εκατοστά – απαιτούνται
αρκετές ώρες. Στο «ταξίδι» τους μέσα στο αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας
τα σπερματοζωάρια σχεδόν αποδεκατίζονται. Πεντακόσια εκατομμύρια περιέχονται
στο σπέρμα κατά την εκσπερμάτωση και οι πρώτες απώλειες γίνονται στον τράχηλο
της μήτρας. Ο τράχηλος είναι επιστρωμένος με βλεννογόνο πλούσια σε αδένες, που
εκκρίνουν μια αδιαπέραστη παχύρρευστη ουσία και γίνεται ο «τάφος» για πολλά
σπερματοζωάρια. Τα λευκά αιμοσφαίρια στο σώμα της γυναίκας, ιδιαίτερα αν έχει
κάποια μόλυνση, συμβάλλουν επίσης στο έργο του αποδεκατισμού. Οι απώλειες συνεχίζονται,
όταν τα σπερματοζωάρια φθάσουν έξω από τις σάλπιγγες. Μόνο δυο χιλιάδες καταφέρνουν
να μπουν μέσα και μόνον εκατό ή διακόσια προχωρούν περισσότερο. Στο «ταξίδι»
τους τα σπερματοζωάρια υφίστανται μεταβολές από τις διάφορες ουσίες, που βρίσκονται
στον τράχηλο της μήτρας και τις σάλπιγγες. Αυτά που κατορθώνουν να πολιορκήσουν
το ωάριο, είναι τα πιο κατάλληλα για τη γονιμοποίηση. Το ωάριο δεν προσελκύει
με κάποια χημική ουσία τα σπερματοζωάρια. Η επαφή μεταξύ τους οφείλεται σε τυχαία
κίνηση. Τα σπερματοζωάρια προσπαθούν τότε να διαπεράσουν με το κεφάλι τη μεμβράνη
του ωαρίου. Το «καπέλο» τους απελευθερώνει ένζυμα, που διευκολύνουν τη διείσδυση.
Ένα τελικά θα καταφέρει να εισχωρήσει μέσα στο ωάριο, που η χημική σύνθεση του
αλλάζει αμέσως μετά τη γονιμοποίηση και αποκλείει την είσοδο στα υπόλοιπα σπερματοζωάρια.
Αυτά συνεχίζουν να κολυμπούν γύρω από το ωάριο. Αν δεν υπάρχει ωάριο, κινούνται
πάνω κάτω στις σάλπιγγες. Τα σπερματοζωάρια επιβιώνουν στο αναπαραγωγικό σύστημα
της γυναίκας μία ή δύο ημέρες, ενώ το ώριμο ωάριο μόνο 12 με 24 ώρες. Επομένως,
η γονιμοποίηση είναι δυνατή μόνον αν η συνουσία γίνει μία δύο ημέρες πριν από
την ωορρηξία ή αμέσως μετά.

health.in.gr