Κύηση υψηλού κινδύνου: Όλα θα πάνε καλά

Στις μέρες μας μια εγκυμοσύνη θεωρείται ένα φυσιολογικό γεγονός με δεδομένο αποτέλεσμα στους εννέα μήνες. Δεν ήταν όμως πάντοτε έτσι αν σκεφτεί κανείς ότι το 1915 η μητρική θνησιμότητα έφτανε το 6,1% και η παιδική πολύ υψηλότερα. Σήμερα γνωρίζουμε καλά τους παράγοντες που καθιστούν μια εγκυμοσύνη υψηλού κινδύνου ώστε να είμαστε σε θέση να λάβουμε έγκαιρα τα κατάλληλα μέτρα και να εξασφαλίσουμε την υγεία της μητέρας και του νεογνού.

Όταν λεμε κύηση υψηλού κινδύνου εννοούμε κάθε κύηση στην οποία η μητέρα, το έμβρυο ή το νεογνό αντιμετωπίζουν αυξημένη θνητότητα πριν ή μετά το τοκετό.

Κάθε έγκυος στην αρχή της εγκυμοσύνης της αξιολογείται ως προς την ύπαρξη παραγόντων κινδύνου. Αν διαπιστωθεί ότι όντως πρόκειται για εγκυμοσύνη υψηλού κινδύνου η γυναίκα παρακολουθείται στενότερα και μάλιστα συχνά παραπέμπεται σε ιατρούς ή κλινικές εξειδικευμένες στην αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων.

Χάρη σε εκτεταμένες μελέτες οι ιατροί μπόρεσαν να ταυτοποιήσουν τους παράγοντες κινδύνου μιας εγκυμοσύνης. Η ανάπτυξη όμως της τεχνολογίας ήταν αυτή που επέτρεψε την λεπτομερή αξιολόγησή τους και την έγκαιρη παρέμβαση, με αποτέλεσμα να μειωθεί δραματικά η μητρική και περιγεννητική θνησιμότητα.

Μια εγκυμοσύνη μπορεί να χαρακτηριστεί υψηλού κινδύνου ήδη από την έναρξή της ή να προκύψει κατά τη διάρκεια της. Ο γυναικολόγος είναι πάντα σε εγρήγορση αλλά οπωσδήποτε είναι χρήσιμο η ίδια η γυναίκα να γνωρίζει τι μπορεί να εκθέσει αυτή και το παιδί της σε κίνδυνο.

Παράγοντες κινδύνου πριν την εγκυμοσύνη

Ηλικία μητέρας

Μητέρες μικρότερες των 15 ετών κινδυνεύουν από προεκλαμψία ενώ τα νεογνά τους είναι ελλιποβαρή. Γυναίκες άνω των 35 αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών (υπέρταση, διαβήτης κύησης, κ.ά.) ενώ ο κίνδυνος χρωμοσωμικών ανωμαλιών για το νεογνό (σύνδρομο Down) είναι 0,9% στα 35 και 7,8% στα 43. Για το λόγο αυτό συνιστάται προγεννητικός έλεγχος.

Βάρος μητέρας

Χαμηλό βάρος (<45 kg) συνεπάγεται αυξημένο κίνδυνο γέννησης ελιπποβαρούς νεογνού ενώ οι παχύσαρκες μπορεί να εμφανίσουν διαβήτη, υπέρταση και τα νεογνά τους μακροσωμία.

Καθέξιν εκτρώσεις

Η ύπαρξη ιστορικού τριών συνεχόμενων αποβολών αυξάνει τις πιθανότητες νέας αποβολής στο 35%. Απαιτείται λεπτομερής έλεγχος της μητέρας για να ανευρεθεί το αίτιο πριν επιχειρηθεί νέα εγκυμοσύνη.

Ιστορικό ενδομήτριου θανάτου

Συνεπάγεται αυξημένη περιγεννητική θνησιμότητα.

Ιστορικό πρόωρου τοκετού

Όταν έχει προηγηθεί προηγούμενος πρόωρος τοκετός ή γέννηση ελλιποβαρούς νεογνού, αυξάνονται οι πιθανότητες ενός νέου πρόωρου τοκετού.

Αυξημένο βάρος νεογνών προηγούμενης κύησης

Νεογνό προηγούμενης κύησης βάρους μεγαλύτερο από 4,5 kg δημιουργεί έντονη υποψία ύπαρξης διαβήτη και γι’αυτό συνίσταται δοκιμασία ανοχής γλυκόζης.

Πολυτοκία

Γυναίκες που έχουν γεννήσει περισσότερα από πέντε παιδιά διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης αδράνειας μήτρας (μη σύσπαση) και αιμορραγίας πριν και μετά τον τοκετό.

Πολύδημη κύηση

Όλες οι πολύδημες κυήσεις χαρακτηρίζονται από αυξημένο κίνδυνο προωρότητας, τοξιναιμίας (προεκλαμψία) και αιμορραγίας. Πλέον υπάρχει αρκετή εμπειρία στην ασφαλή διεκπεραίωσή τους εξαιτίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Ανωμαλίες της μήτρας

Ενίοτε υπάρχουν ανωμαλίες στο σχήμα της μήτρας (πχ δίκερος μήτρα) που πρέπει να εντοπίζονται έγκαιρα γιατί υπάρχει κίνδυνος αποβολής ή πρόωρου τοκετού. Το ίδιο ισχύει και για τα ινομυώματα της μήτρας.

Προβλήματα υγείας της μητέρας

Βαριά αναιμία, υπέρταση, διαβήτης, βαλβιδοπάθειες, νεφρικά νοσήματα είναι παράγοντες κινδύνου ποικίλης βαρύτητας.

Παράγοντες κινδύνου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης

Έκθεση σε τερατογόνα

Τερατογόνο, δηλαδή παράγοντας που προκαλεί ανωμαλίες στην ανάπτυξη του εμβρύου, μπορεί να είναι λοιμογόνος παράγοντας, φάρμακο ή περιβαλλοντικός παράγοντας.

Σημαντικότεροι λοιμογόνοι παράγοντες είναι ο ιός της ερυθράς (συγγενείς καρδιοπάθειες, κώφωση, καταρράκτης κλπ), ο ιός του απλού έρπητα (ηπατίτιδα), ο κυτταρομεγαλοϊός (ηπατίτιδα, εγκεφαλοπάθεια) το τοξόπλασμα κ.ά.

Πολλά κοινά φάρμακα είναι τερατογόνα και για πολλά ακόμα δεν είναι γνωστή η επίδραση τους. Για το λόγο αυτό συνίσταται η συμβουλή ιατρού για την αναζήτηση σκευασμάτων που δεν απειλούν το έμβρυο.

Κάπνισμα

Δυστυχώς η εμπειρία δείχνει ότι πολλές γυναίκες συνεχίζουν να καπνίζουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να γεννούν ελλιποβαρή νεογνά, νεογνά με συγγενείς ανωμαλίες (καρδιακές, λυκόστομα, λαγώχειλο, ανεγκεφαλία κλπ), να παρατηρούνται με αυξημένη συχνότητα αποβολές, αποκόλληση πλακούντα, προδρομικός πλακούντας, πρόωρη ρήξη υμένων κ.ά.

Αλκοόλ

Αποτελεί γνωστό τερατογόνο που μπορεί να προκαλέσει συγγενείς καρδιοπάθειες, ανωμαλίες στο κεντρικό νευρικό σύστημα, πνευματική καθυστέρηση κ.ά. ενώ διπλασιάζει τις πιθανότητες αποβολής.

Ναρκωτικά

Σε πολλές κοινωνίες η γέννηση ‘crack babies’ αποτελεί μάστιγα. Εκτός από τα προβλήματα υγείας που κατά κανόνα αντιμετωπίζει η εγκυμονούσα-εξαρτημένη (αναιμία, βακτηριαιμία, ενδοκαρδίτιδα, ηπατίτιδα κλπ) και θέτουν σε κίνδυνο το έμβρυο, και το ίδιο γεννιέται εθισμένο και απαιτεί ειδικό χειρισμό.

Εκτός από τα οπιοειδή, η κοκαΐνη απειλεί άμεσα το έμβρυο ενώ οι συνέπειες της κάνναβης φαίνονται πιο περιορισμένες.

Λοιμώξεις ουροποιητικού

Αυξάνουν τον κίνδυνο πρόωρης ρήξης των υμένων.

Οξεία κοιλία

Αν εμφανιστεί μια επείγουσα κατάσταση που απαιτεί χειρουργική παρέμβαση (πχ σκωληκοειδίτιδα) αυξάνεται ο κίνδυνος αποβολής και πρόωρου τοκετού, κυρίως στην αρχή της εγκυμοσύνης.

Αναιμία

Εξαιτίας των αυξημένων αναγκών μητέρας και εμβρύου σε σίδηρο και φολικό οξύ, οι περισσότερες γυναίκες αναπτύσσουν κάποιο βαθμό αναιμίας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Σε βαριά αναιμία όμως παρατηρείται προωρότητα ενώ σε έλλειψη φολικού οξέος αυξάνεται ο κίνδυνος συγγενών ανωμαλιών του κεντρικού νευρικού συστήματος. Για το λόγο αυτό όλες οι επίτοκες λαμβάνουν συμπληρωματικά σίδηρο και φολικό οξύ.

Επιπλοκές της κύησης

Ευαισθητοποίηση Rhesus

Εάν η μητέρα είναι R(-) και το έμβρυο κληρονόμησε R(+) από τον πατέρα, η μητέρα θα ευαισθητοποιηθεί κατά τον τοκετό και το ανοσοποιητικό της σύστημα θα στραφεί κατά των ερυθρών αιμοσφαιρίων του εμβρύου R(+) σε επόμενο τοκετό. Η ευαισθητοποίηση προλαμβάνεται με τη χορήγηση ειδικών αντισωμάτων αμέσως μετά τον πρώτο τοκετό αλλά δίνεται ιδιαίτερη προσοχή σε επόμενη εγκυμοσύνη.

Τοξιναιμία

Όταν λέμε τοξιναιμία της κύησης εννοούμε την προεκλαμψία και την εκλαμψία. Πρόκειται για αγνώστου αιτιολογίας καταστάσεις που χαρακτηρίζεται από αύξηση της πίεσης και απώλεια πρωτεϊνών στα ούρα ενώ σε πλήρη εξέλιξη εμφανίζονται σπασμοί (εκλαμψία). Εμφανίζεται σε 5% των γυναικών μεταξύ 20ης εβδομάδας της κύησης και 7ης ημέρας μετά τον τοκετό. Αυξημένο κίνδυνο εμφανίζουν οι πρωτότοκες με πολύδημη κύηση και ιστορικό προεκλαμψίας ή υπέρτασης.

Είναι μια κατάσταση που απειλεί την ζωή μητέρας και εμβρύου και απαιτεί στενή παρακολούθηση και έγκαιρη παρέμβαση.

Διαβήτης της κύησης

Περίπου 1-3% των γυναικών αναπτύσσουν διαβήτη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης γιατί δεν μπορούν να παράγουν επαρκείς ποσότητες ινσουλίνης. Αντιμετωπίζεται με δίαιτα και αν απαιτηθεί χορηγείται ινσουλίνη. Συνήθως εξαφανίζεται μετά τον τοκετό αλλά απαιτείται προσοχή κυρίως ως προς το βάρος γιατί υπάρχει αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 στο μέλλον.

Διαταραχές του αμνιακού υγρού

Η ύπαρξη υπερβολικής ποσότητας αμνιακού υγρού (πολυάμνιο) στο ‘σάκο’ που περιέχει το έμβρυο συνοδεύει ενίοτε πολλές συγγενείς ανωμαλίες αλλά και το διαβήτη της κύησης και τις πολύδημες κυήσεις. Προκαλεί παράλληλα δύσπνοια στη μητέρα γιατί πιέζεται το διάφραγμα.

Προδρομικός πλακούντας

Πρόκειται για πλακούντα που καλύπτει μερικά ή ολικά το τράχηλο της μήτρας και αποτελεί αίτιο αιμορραγίας, ενίοτε βαριάς. Συμβαίνει συχνότερα σε πολύτοκες και γυναίκες με ανατομικές ανωμαλίες της μήτρας. Αποτελεί ένδειξη καισαρικής.

Πρόωρη αποκόλληση πλακούντα

Αν ένα τμήμα του πλακούντα αποκολληθεί πρόωρα από το τοίχωμα της μήτρας, το έμβρυο κινδυνεύει από ασφυξία αλλά και η μητέρα εμφανίζει αιμορραγία και μπορεί να απειληθεί η ζωή της από διάχυτη ενδαγγειακή πήξη και νεφρική ανεπάρκεια. Διαγιγνώσκεται εύκολα με υπερηχογράφημα και συνίσταται κατάκλιση μέχρι να υποχωρήσουν τα συμπτώματα ή, εφόσον επιμείνουν, πρόκληση τοκετού.

Πρόωρη ρήξη υμένων

Αποτελεί συχνό αίτιο προωρότητας και αποδίδεται σε λοιμώξεις.

Mην τρομάζετε!

Καθεμιά από τις προαναφερθείσες καταστάσεις αποτελεί βεβαίως ένα θέμα από μόνο του αλλά περαιτέρω ανάλυση τους ξεφεύγει από τους σκοπούς του συγκεκριμένου άρθρου.

Ο μεγάλος αριθμός δυνητικών παραγόντων κινδύνου και επιπλοκών που αναφέρθηκαν δεν θα πρέπει να πανικοβάλλει καμία γυναίκα αλλά να την ευαισθητοποιήσει. Η απαίτηση να προστατευθεί η μητέρα και το νεογνό ικανοποιείται μέσω της στενής συνεργασίας μητέρας-ιατρού, όπως άλλωστε αντανακλάται στα πολύ χαμηλά ποσοστά μητρικής και περιγεννητικής θνησιμότητας που έχει πετύχει η χώρα μας.

health.in.gr