Κακοποιημένες γυναίκες: «Ζουν» ανάμεσά μας

Όταν μια γυναίκα επισκέπτεται τα επείγοντα περιστατικά ενός νοσοκομείου, φέροντας μώλωπες και εκδορές στο πρόσωπο και στο σώμα, το πιο πιθανό είναι να μην έχει απλώς… πέσει στις σκάλες του σπιτιού της! Η σωματική βία σε βάρος γυναικών έχει εξελιχθεί και στη χώρα μας σε μείζον πρόβλημα.

Η κυρία Νίκη Ρουμπάνη, πρόεδρος του ΔΣ του Ελληνικού Δικτύου Γυναικών Ευρώπης, μιλά στο Health.in.gr για τα θύματα, τους θύτες, την προσφορά της γραμμής SOS ‘Δίπλα Σου’ αλλά και την κρατική ολιγωρία, που έχει δημιουργήσει περισσότερες δυσχέρειες από όσες έχει επιλύσει.

Health: Ο όρος κακοποίηση περιγράφει μόνο τη σωματική βία ή και την ψυχολογική; Πόσο συχνές είναι οι δυο μορφές και με ποιους τρόπους εκφράζονται πάνω στα θύματα;

Νίκη Ρουμπάνη: Κακοποίηση είναι η συστηματική προσπάθεια να ταπεινωθεί το άτομο. Δημιουργείται, δηλαδή, ατμόσφαιρα μόνιμης απειλής στο χώρο που ζει, ώστε να υποταχθεί στη θέληση του δράστη. Στη συντριπτική πλειονότητα η κακοποίηση αφορά γυναίκες.

Η ψυχολογική βία αφορά κυρίως, ταπείνωση, διαστροφικές συμπεριφορές, απαγωγή παιδιών, παρενόχληση, διωγμό, κ.λπ.

Η σωματική βία εκφράζεται ιδιοχείρως ή μέσω αντικειμένων, ενώ συχνά περιλαμβάνει εσκεμμένα εγκαύματα, βασανιστήρια, εγκλεισμό ή απόπειρα φόνου.

Η οικονομική βία αφορά οικονομική εκμετάλλευση, σωματεμπορία ή προώθηση σε πορνεία, ενώ η σεξουαλική βία περιλαμβάνει σεξουαλική παρενόχληση, βιασμό, εξαναγκασμό σε ερωτική πράξη, αιμομιξία κ.λπ.

Health: Ποιο είναι το προφίλ των γυναικών που υφίστανται κακοποίηση στην Ελλάδα; Σε ποια ηλικιακή, κοινωνική και οικονομική ομάδα ανήκουν;

Ν. Ρουμπάνη: Είναι γυναίκες όλων των κοινωνικών τάξεων, κάθε μορφωτικού επιπέδου και κάθε ηλικίας, λιγότερο ή περισσότερο δυνατές αλλά εξαντλημένες από τη συνεχή προσπάθεια επιβίωσης, σε βάρος της υγείας και της προσωπικής ανάπτυξής τους.

Health: Ποια είναι τα άτομα που ασκούν τη βία στις εν λόγω γυναίκες;

Ν. Ρουμπάνη: Θύτες μπορούν να είναι άτομα του άμεσου οικογενειακού περιβάλλοντος αλλά και απλοί ερωτικοί σύντροφοι ή φίλοι. Στις περισσότερες περιπτώσεις, δυστυχώς, δράστης είναι ο ίδιος ο σύζυγος.

Health: Εκτός από τις γυναίκες, υπάρχουν άλλα άτομα που πέφτουν θύματα κακοποίησης (π.χ. παιδιά); Πώς επιδρά η θέαση της βίας στον ψυχισμό τους;

Ν. Ρουμπάνη: Τα άτομα που κακοποιούνται δεν είναι μόνο παιδιά, αλλά και νέοι ή ηλικιωμένοι, όπως επίσης άνδρες ή ομοφυλόφιλα άτομα. Μας έχουν τηλεφωνήσει νέα παιδιά με τάσεις αυτοκτονίας, των οποίων η μητέρα κακοποιείται και είναι κι αυτά άμεσα ή έμμεσα θύματα.

Οι επιπτώσεις στη σωματική, νοητική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών είναι πολλές. Στην πλειονότητά τους τρέφουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, εκδηλώνουν επιθετικότητα, δημιουργούν προβλήματα στο σχολείο, ενώ ενδέχεται να εμφανίσουν κατάθλιψη, να χάσουν τη ζωή τους ή ακόμη και να μείνουν ανάπηρα.

Health: Πόσα από τα περιστατικά βίας τελικά καταγγέλλονται και σε ποιες υπηρεσίες; Ποιοι λόγοι μπορούν να αποτρέψουν μια κακοποιημένη γυναίκα από το να καταγγείλει το περιστατικό;

Ν. Ρουμπάνη: Τα ελάχιστα περιστατικά που καταγγέλλονται είναι απόρροια φόβου του θύματος για τη ζωή της. Αποδέκτες των καταγγελιών είναι τα αστυνομικά τμήματα, η υποδιεύθυνση και τα τμήματα ανηλίκων της Ασφαλείας, η Εισαγγελία Ανηλίκων, ο Συνήγορος του Πολίτη και ο Κύκλος Δικαιωμάτων του Παιδιού.

Όσον αφορά τους λόγους που αποτρέπουν τις γυναίκες από το να καταγγείλουν τους θύτες τους, είναι πολλοί και ποικίλοι. Μπορεί να φοβούνται την εκδίκηση σε βάρος τους ή σε βάρος των παιδιών τους. Επίσης, μπορεί να αισθάνονται αδύναμες επειδή ο δράστης τούς απαγορεύει να εργάζονται και να διατηρούν κοινωνικές σχέσεις, ακόμα και με την οικογένειά τους.

Στις εύπορες γυναίκες υπάρχει ο φόβος ότι δεν θα τις πιστεύουν, το ‘αξιοπρεπές’ επάγγελμα του συζύγου που ‘θα πάθει ζημιά’ και η απομόνωση από την οικογένεια που παίρνει το μέρος του θύτη, ιδίως αν έχει χρήματα και κοινωνικό κύρος.

Αρνητικό ρόλο λαμβάνει και η στάση των μεγαλυτέρων γυναικών που ισχυρίζονται ότι ‘έτσι είναι όλοι οι άνδρες’, η έλλειψη οικονομικής ευχέρειας σε ρευστό χρήμα ή ακόμη και η ύπαρξη πολλών περιουσιακών στοιχείων.

Health: Ποιος ο ακριβής ρόλος της Γραμμής SOS ‘Δίπλα Σου’ και με ποιο τρόπο μπορεί να προσφέρει βοήθεια και προστασία σε κάποιο κακοποιημένο άτομο;

Ν. Ρουμπάνη: Το Δίκτυο Γυναικών Ευρώπης είναι εθελοντική, μη κυβερνητική οργάνωση. Μέλη του Δικτύου είναι άτομα και ομάδες γυναικών που δραστηριοποιούνται στα ανθρώπινα δικαιώματα και την ισότητα των δύο φύλων.

Η τηλεφωνική γραμμή ‘Δίπλα σου’ είναι μία από τις κεντρικές δράσεις του δικτύου και συνδυάζει την επαγγελματική με την εθελοντική προσφορά υπηρεσιών. Απαντά στο τηλέφωνο 800 11 88881 χωρίς χρέωση ή με χρέωση στο 210 7786800 (για κλήσεις από κινητό) για όλη την Ελλάδα.

Η λειτουργία της είναι καθημερινή (συμπεριλαμβάνονται Σαββατοκύριακα και αργίες), και σε ώρες από τις 9.00 έως τις 21.00. Το τηλεφωνικό κέντρο απαρτίζεται από άτομα ευαισθητοποιημένα στο θέμα, που έχουν εκπαιδευτεί σε τηλεφωνικές τεχνικές επικοινωνίας αλλά και έχουν λάβει εκτενή πληροφόρηση σε τεχνικές πληροφορίες που αφορούν υπηρεσίες και εναλλακτικές δυνατότητες που υπάρχουν για τα θύματα κακοποίησης.

Στόχος της γραμμής είναι να δώσει τη δυνατότητα στο άτομο να μιλήσει για το πρόβλημά του και να πάρει κάποιες συμβουλές για το πώς μπορεί να υποστηριχθεί από υπηρεσίες και φορείς, όπως καταφύγια, κοινωνικές υπηρεσίες δήμων, ψυχολόγους και δικηγόρους εθελοντές κ.λπ.

Health: Κατά καιρούς έχουν ακουστεί σοβαρά περιστατικά βίας σε βάρος γυναικών, που τελικά έφυγαν από το σπίτι αλλά αναζητήθηκαν και τελικά βρέθηκαν από τους συζύγους τους. Με ποιο τρόπο μπορεί μια γυναίκα να προστατευθεί από τέτοια φαινόμενα;

Ν. Ρουμπάνη: Το ‘κλειδί’ είναι η εχεμύθεια, που θεωρούμε πως πρέπει να τηρείται από όλες τις παρεχόμενες υπηρεσίες, σε όλα τα επίπεδα. Φροντίζουμε, ώστε τουλάχιστον να απομακρύνονται τα θύματα με τη μέγιστη δυνατή ασφάλεια.

Health: Υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο που να καλύπτει τέτοια φαινόμενα; Δύναται η νομική αρχή να θέσει ασφαλιστικά μέτρα σε βάρος των ατόμων που ασκούν κακοποίηση και ποιες προϋποθέσεις πρέπει να συντρέχουν για να συμβεί αυτό;

Ν. Ρουμπάνη: Η νομική λύση στο θέμα της προστασίας του θύματος είναι η αίτηση για ασφαλιστικά μέτρα ή – πριν από αυτά – η αίτηση παρέμβασης ‘προσωρινής διαταγής’. Δυστυχώς, η εμπειρία μας έχει αποδείξει πως για την πρώτη απαιτούνται έως και τρεις μήνες, με μέσο χρηματικό κόστος τα 550 ευρώ, που στις περισσότερες περιπτώσεις είναι αδύνατο να καταβληθεί από το θύμα.

Στη δεύτερη περίπτωση, παρότι νομικά παρέχεται η δυνατότητα της ‘προσωρινής διαταγής’, στην πράξη απορρίπτεται από την Εισαγγελία. Το Δίκτυο έχει απευθυνθεί για το θέμα αυτό σε αρμόδιες αρχές, μέσω και της εθελοντικής ομάδας δικηγόρων που προσφέρουν νομικές συμβουλές στα θύματα κακοποίησης.

Health: Ποια είναι συνήθως η κατάληξη ενός περιστατικού που καταγγέλλεται από κάποιο θύμα;

Ν. Ρουμπάνη: Για να στηριχθεί κατηγορία, σύμφωνα με το ελληνικό δικαστικό σύστημα, απαιτείται συλλογή αποδεικτικών στοιχείων (αντίγραφα του βιβλίου συμβάντων από την αστυνομία και αντίγραφα νοσηλείας σε δημόσιο νοσοκομείο όπου θα αναφέρονται τα αίτια και όχι μόνο οι σωματικές βλάβες) καθώς και εύρεση μαρτύρων.

Να σημειωθεί ότι το συγγενικό, φιλικό και ευρύτερο περιβάλλον πολύ συχνά αρνείται να υποστηρίξει το θύμα, φοβούμενο τις αντιδράσεις του δράστη. Για το λόγο αυτό ίσως θα ήταν χρήσιμο να δημιουργηθεί ομάδα δικαστών που θα εκδικάζει μόνο θέματα οικογενειακού δικαίου.

Health: Στην περίπτωση που υπάρχουν παιδιά στην οικογένεια, πώς διασφαλίζεται η σωματική τους ακεραιότητα σε περίπτωση που, έπειτα από την αποχώρηση της μητέρας τους από το σπίτι, παραμείνουν με τον πατέρα τους;

Ν. Ρουμπάνη: Δυστυχώς, ουσιαστικά δεν διασφαλίζεται! Ρόλο ‘προστάτη’ αναλαμβάνουν συγγενείς, ο ρόλος των οποίων είναι περιορισμένος.

Health: Υπάρχει πρόνοια για την επαγγελματική απασχόληση των κακοποιημένων γυναικών, ώστε να ανεξαρτητοποιηθούν από το σύντροφο και να κάνουν μια νέα αρχή;

Ν. Ρουμπάνη: Δεν υπάρχουν εξειδικευμένες υπηρεσίες συμβουλευτικής για την επαγγελματική απασχόληση που να απευθύνονται ειδικά σε κακοποιημένες γυναίκες. Ο ΟΑΕΔ έχει δώσει μερικά κίνητρα επαγγελματικής απασχόλησης κι εμείς έχουμε ζητήσει το χαρακτηρισμό των θυμάτων ως ειδικής κατηγορίας.

Ατυχώς, όμως, η κακοποίηση δεν πιστοποιείται ως τέτοια αν δεν έχει εκδοθεί κάποια δικαστική απόφαση. Μία γυναίκα που έχει ανάγκη από τέτοιες υπηρεσίες μπορεί να απευθυνθεί στο Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (Κ.Ε.Θ.Ι.) που λειτουργεί σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, στα Κέντρα Πληροφόρησης και Συμβουλευτικής Γυναικών και στις Υπηρεσίες Συμβουλευτικής και Απασχόλησης Κέντρου Γυναικείων Μελετών και Ερευνών.

health.in.gr