Το μυστήριο του συνδρόμου αιφνίδιου βρεφικού θανάτου

Το σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου αποτελεί ένα ιδιαίτερα επίφοβο ενδεχόμενο για πολλούς γονείς καθώς, όπως φανερώνει η ονομασία, η ξαφνική απώλεια της ζωής ενός καθόλα υγιούς βρέφους ακόμα και σήμερα δεν μπορεί να προβλεφτεί ενώ και οι αιτίες του φαινομένου εξακολουθούν να παραμένουν αδιευκρίνιστες. Ωστόσο, η υιοθέτηση από τους γονείς συγκεκριμένων συστάσεων των ιατρών κατάφερε να μειώσει σημαντικά τη συχνότητα του φαινομένου.

Σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου (SIDS: Sudden Infant Death Syndrome) ονομάζεται ο απροσδόκητος και ξαφνικός θάνατος ενός βρέφους ηλικίας κάτω του ενός έτους και αποτελεί το κύριο αίτιο θανάτου μεταξύ του 1^ου και του 12^ου μήνα της ζωής,. Η μεγαλύτερη συχνότητα παρατηρείται μεταξύ του 2^ου και του 3^ου μήνα και μάλιστα κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

Η συχνότητα του φαινομένου κατά το έτος 2000 στις ΗΠΑ ήταν 0,62 ανά 1000 γεννήσεις ζώντων παιδιών και το αντίστοιχο ποσοστό στη Βρετανία 0,55. Τα ποσοστά αυτά επιτεύχθηκαν χάρη στην ολοκληρωμένη ενημέρωση των γονέων, καθώς είκοσι χρόνια νωρίτερα η συχνότητα ήταν σχεδόν τριπλάσια.

Αν και η οποιαδήποτε απώλεια ενός παιδιού είναι σκληρή για έναν γονέα, η συγκεκριμένη περίπτωση παρουσιάζει ιδιαιτερότητες γιατί συμβαίνει ξαφνικά χωρίς καμιά προειδοποίηση σε βρέφη χωρίς καμιά εμφανή παθολογία. Το σύνηθες σενάριο είναι το βρέφος να πεθαίνει κατά τη διάρκεια του ύπνου και να ανευρίσκεται νεκρό με σημάδια υποξίας.

Η διάγνωση τίθεται μόνο αφού πρώτα αποκλειστεί κάθε άλλο πιθανό αίτιο θανάτου όπως ατυχήματα (δεύτερο συχνότερο αίτιο θανάτου στα παιδιά αυτής της ηλικίας), κακοποίηση και μη διαγνωσθέντα καρδιολογικά, μεταβολικά και άλλα νοσήματα.

Η διαδικασία της λεπτομερούς εξέτασης των συνθηκών υπό τις οποίες το βρέφος έχασε τη ζωή του και η απαραίτητη νεκροψία και νεκροτομή είναι μια επίπονη διαδικασία για τους γονείς αλλά μόνο με αυτό το τρόπο μπορεί να τεθεί η διάγνωση με βεβαιότητα και να διευκρινιστούν τα πιθανά αίτια που συνέβαλαν ώστε να σωθούν στο μέλλον άλλα παιδιά.

Αίτια και παράγοντες κινδύνου

Όπως προαναφέρθηκε, δεν είναι γνωστά τα ακριβή αίτια του συνδρόμου και για την ερμηνεία του έχουν προταθεί πολλοί μηχανισμοί. Ωστόσο, αυτό που κατάφεραν οι επιστήμονες είναι να εντοπίσουν τους παράγοντες που αυξάνουν σημαντικά τις πιθανότητες αιφνίδιου θανάτου.

Έτσι, οι μεγαλύτερες συχνότητες παρατηρούνται στους Αφροαμερικανούς και στους ιθαγενείς Αμερικανούς πιθανώς εξαιτίας της συνήθειας του «φασκιώματος», μεταξύ των παιδιών νεαρών (ηλικίας μικρότερης των 20 ετών), ανύπανδρων, φτωχών μητέρων καθώς και σε μητέρες που κάπνιζαν, έπιναν αλκοόλ ή χρησιμοποιούσαν ναρκωτικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Αλλοι παράγοντες που έχουν συσχετιστεί είναι η φτωχή προγεννητική παρακολούθηση της μητέρας και η έκθεση του νεογνού στο καπνό. Αυξημένο κίνδυνο διατρέχουν τα αγόρια και τα πρόωρα νεογνά ενώ στα αδέλφια βρεφών που έχουν πεθάνει από το σύνδρομο ο κίνδυνος αυξάνεται κατά 3-5 φορές.

Τέλος, το σύνδρομο αιφνίδιου θανάτου των βρεφών έχει συσχετιστεί ισχυρά με τον ύπνο σε πρηνή θέση. Είναι χαρακτηριστικό ότι μεγάλες καμπάνιες ενημέρωσης που ενθαρρύνουν τον ύπνο των βρεφών σε ύπτια θέση μείωσαν σημαντικά την συχνότητα του φαινομένου.

Μια δημοφιλής θεωρία για τον τρόπο που η πρηνή θέση ύπνου αυξάνει τον κίνδυνο υποστηρίζει ότι στη συγκεκριμένη θέση το βρέφος εισπνέει το διοξείδιο του άνθρακα που εκπνέει, ιδίως αν κοιμάται σε μαλακό στρώμα ή με μαξιλάρι, με αποτέλεσμα βαθμιαία να καταστέλλεται η αναπνοή του.

Αλλες θεωρίες για τα αίτια του συνδρόμου αναφέρουν δυσλειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος, ανωμαλίες του ελέγχου της αναπνοής, ανώμαλα αντανακλαστικά των ανώτερων αεροφόρων οδών, καρδιακές αρρυθμίες, λαρυγγόσπασμος λόγω γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης και άλλες. Καμιά όμως δεν γίνεται γενικά αποδεκτή.

Μπορεί να προληφθεί;

Όπως προαναφέρθηκε, οι μεγάλες καμπάνιες ενημέρωσης είχαν εντυπωσιακά αποτελέσματα. Στη Βρετανία, τα περιστατικά μειώθηκαν κατά 75% από το 1991 που ξεκίνησε η σχετική καμπάνια.

Ακρογωνιαίος λίθος της προσπάθειας είναι η τοποθέτηση των βρεφών για ύπνο στην ύπτια θέση, δηλαδή με την πλάτη και όχι την κοιλιά. Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν τη σχετική εκστρατεία ενημέρωσης στις ΗΠΑ το 70% των βρεφών κοιμόνταν σε πρηνή θέση. Το 1997 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μόλις 21% και η συχνότητα του συνδρόμου είχε μειωθεί κατά 43%.

Αρα, η συγκεκριμένη συμβουλή είναι αδιαμφισβήτητης αξίας και αποτελεσματικότητας. Ωστόσο, πολλοί γονείς ανησυχούν για το ενδεχόμενο παλινδρόμησης γαστρικού περιεχόμενου στον οισοφάγο στη συγκεκριμένη θέση και το ενδεχόμενο πρόκλησης εμετού ή πνιγμού. Μελέτες όμως απέδειξαν ότι ένα υγιές βρέφος δεν διατρέχει τέτοιο κίνδυνο.

Αλλοι γονείς θεωρούν ότι το βρέφος τους δεν αρέσκεται να κοιμάται σε αυτή τη θέση αλλά προτιμούν την πρηνή. Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό όντως ισχύει αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι γονείς πρέπει να ενδώσουν και να θέσουν σε κίνδυνο το παιδί τους. Το βρέφος συνηθίζει εύκολα την ύπτια θέση αν τοποθετείται σε αυτή από την αρχή. Αργότερα (περίπου τον 6^ο μήνα) καθώς αναπτύσσονται τα αντανακλαστικά και οι κινητικές του λειτουργίες θα μπορεί να γυρίζει μόνο του κατά τη διάρκεια της νύκτας.

Αλλες χρήσιμες συμβουλές είναι:

• Τους πρώτους έξι μήνες της ζωής θεωρείται σκόπιμο η κούνια να βρίσκεται στο δωμάτιο των γονέων.

• Τοποθετήστε το παιδί σε σκληρό στρώμα, χωρίς μαξιλάρι, παχιές κουβέρτες και χνουδωτά ζωάκια. Συνίσταται τα πόδια του παιδιού να είναι στη βάση της κούνιας και το σκέπασμα να φτάνει μέχρι τους ώμους. Έτσι, μειώνονται οι πιθανότητες να μετακινηθεί και να λάβει δυνητικά επικίνδυνη θέση.

• Φροντίστε να κοιμάται σε δροσερό περιβάλλον και να μη ζεσταίνεται υπερβολικά

• Αποφεύγετε το κάπνισμα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Το κάπνισμα της επιτόκου τριπλασιάζει τον κίνδυνο ενώ το παθητικό κάπνισμα το διπλασιάζει. Ομοίως πρέπει να αποφεύγεται και στο χώρο που ζει το βρέφος.

• Ακολουθήστε τις συμβουλές του ιατρού σας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και τηρήστε το πρόγραμμα παρακολούθησης του βρέφους από τον παιδίατρο.

• Αν και δεν έχει αποδειχθεί ότι ο θηλασμός μειώνει την πιθανότητα αιφνίδιου θανάτου, είναι βέβαιο ότι συμβάλλει στη καλή υγεία του μωρού.

• Τέλος, προσφάτως εκδόθηκε νέα οδηγία από τις επιστημονικές ενώσεις των ιατρών που συμβουλεύει να μην κοιμάται ποτέ το βρέφος μαζί με τους γονείς στο κρεβάτι τους.

Βρέφη υψηλού κινδύνου μπορούν να παρακολουθούνται κατά τη διάρκεια του ύπνου με τη βοήθεια ειδικών συσκευών που καταγράφουν την αναπνοή τους.

Επίλογος

Η υιοθέτηση των παραπάνω συμβουλών είναι βέβαιο ότι μειώνουν σημαντικά τις πιθανότητες εμφάνισης ενός κρούσματος αιφνίδιου θανάτου βρέφους αλλά δεν τις μηδενίζουν. Προϋπόθεση για να επιτευχθεί αυτό είναι ο προσδιορισμός των ακριβών αιτίων του συνδρόμου.

Στο μεταξύ είναι ιδιαίτερα σημαντικό οι ατυχείς γονείς που θα βιώσουν αυτό το δυσάρεστο γεγονός να διαβεβαιώνονται ότι δεν φταίει κάποια πράξη ή παράληψή τους και να τυγχάνουν της αμέριστης συμπαράστασης φίλων και συγγενών.

health.in.gr