Δείκτης μάζας σώματος: Μια μέτρηση με ευρεία απήχηση

Σε πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε βρέθηκε ότι μόνο το 40% του πληθυσμού γνωρίζει το Δείκτη Μάζας Σώματος του (ΔΜΣ), και ότι μόνο ένας στους τέσσερις ιατρούς ασχολείται με το να εξηγήσει τι σημαίνει αυτή η μέτρηση και πως μπορεί να δώσει πληροφορίες για την υγεία μας. Δεδομένου ότι η Αμερικανική Εταιρία Διατροφής (American Dieting Association) έχει ήδη προτείνει τον ΔΜΣ ως έναν αξιόπιστο τρόπο αξιολόγησης του βάρους, το άρθρο αυτό, στόχο έχει να διευκρινίσει τον όρο ΔΜΣ και να προτρέψει τους αναγνώστες να αξιολογήσουν το σώμα τους.

Τι είναι ο Δείκτης Μάζας Σώματος
Αρχικά ο Δείκτης Μάζας Σώματος είναι ένα κλάσμα το οποίο μας δίδει προσεγγιστικά μια εικόνα για το που κυμαίνεται το βάρος μας. Είναι το πηλίκο του βάρους διαιρεμένο με το τετράγωνο του ύψους Β(kg)/Υ2(m2). Έτσι λοιπόν όταν το πηλίκο αυτό βρίσκεται μεταξύ του 19 και 25 για φυσιολογικούς ανθρώπους (άντρες και γυναίκες), τότε μπορούμε να πούμε με μεγάλη πιθανότητα ότι το βάρος κυμαίνεται σε αποδεκτά όρια. Για άλλες ηλικιακές ομάδες τα αποδεκτά όρια του ΔΜΣ μεταβάλλονται αναλόγως.

Η ουσία της μετρήσεως αυτής όμως ξεφεύγει από την απλή εκτίμηση του βάρους (παχύσαρκος ή ελλειποβαρής). Μπορούμε λοιπόν με το ΔΜΣ να εκτιμήσουμε (ποιοτικά) εύκολα και χωρίς κόστος το ποσοστό του λίπους στο ανθρώπινο σώμα το οποίο και μας ενδιαφέρει κυρίως.

Η αύξηση του βάρους του λιπώδους ιστού στον ανθρώπινο οργανισμό είναι υπεύθυνη για πολλές ασθένειες και γι’ αυτό ο προσδιορισμός του είναι μεγίστης σημασίας. Έτσι λοιπόν πάνω από την τιμή 27 ο ΔΜΣ μπορεί να μας προειδοποιήσει για αυξημένο κίνδυνο σε διαβήτη (τύπου Ι ή ΙΙ), και καρδιοπαθειών. Ακόμα ο ΔΜΣ είναι ανεξάρτητος από την ηλικία και το φύλλο.

Ο ΔΜΣ συσχετίζεται με τη θνησιμότητα και παθολογικές καταστάσεις
Η θνησιμότητα είναι συσχετισμένη με τον ΔΜΣ. Τιμές του ΔΜΣ κοντά στο 20 για ηλικίες μεταξύ 20 και 29 δίνουν την μικρότερη θνησιμότητα. Επίσης εάν η εγκυμονούσα έχει ΔΜΣ της τάξεως του 29 και πάνω τότε το νεογνό ενδεχομένως να γεννηθεί με κάποια προβλήματα υγείας. Τιμές του ΔΜΣ κάτω από το 21 μας προειδοποιεί για σοβαρή υποθρεψία.

Παράδειγμα
Εάν το βάρος σας είναι 77 κιλά και το ύψος σας είναι 1.75 μ. τότε ο ΔΜΣ υπολογίζεται ως εξής:
ΔΜΣ = Β (kg)/ Υ2 (m2)= ?
δηλ. 77 (kg)/ 1.752 (m2)= 25

Αυτό σημαίνει ότι βρίσκεστε στα όρια των τιμών και ότι εάν εξακολουθείτε να καταναλώνεται παραπάνω τροφή ο ΔΜΣ θα αυξηθεί πάνω από 25 και θα αντιμετωπίζετε πρόβλημα βάρους.

Για ποιο λόγο δεν θα πρέπει να είμαστε απόλυτοι
Βέβαια ο ΔΜΣ είναι ένα εργαλείο αξιολόγησης το οποίο υπόκειται σε εκτιμήσεις. Θα πρέπει λοιπόν να ξέρουμε όλοι ότι για κάποιες περιπτώσεις (το οποίο κρίνεται πάντα από εξειδικευμένο προσωπικό) ο ΔΜΣ δεν καταφέρνει να αντικατοπτρίσει με ακρίβεια την κατάσταση.

Αυτό δεν σημαίνει ότι ως δείκτης είναι αναξιόπιστος. Απλά δείχνει ότι δεν μας εξυπηρετεί σε όλες τις περιπτώσεις. Πρώτα απ’ όλα οι μετρήσεις του ΔΜΣ ξεκίνησαν από μια έρευνα του 1971 – 1974 η οποία πραγματοποιήθηκε σε ενήλικες οι οποίοι δεν ήταν Έλληνες. Άρα αντιλαμβάνεσθε ότι οι τιμές που δίδονται εφαρμόζονται στον πληθυσμό μας κατά προσέγγιση.

Ακόμη ο ΔΜΣ δεν έχει ακρίβεια σε όλες τις κατηγορίες των ανθρώπων (π.χ. όταν αναφερόμαστε σε κοντόσωμους ενήλικες οι οποίοι είναι αρκετά μυώδεις ή σε υψηλόσωμες γυναίκες με χαμηλό βάρος ή ακόμη όταν έχουμε να κάνουμε με ασθενείς ή όλες τις κατηγορίες των αθλητών). Τέλος ο ΔΜΣ δεν μπορεί να μας προσδιορίσει ποσοτικά το μέγεθος του κινδύνου ή να προσδιορίσει με ακρίβεια το ποια πάθηση θα προκύψει.

Ο ΔΜΣ είναι μια μέτρηση που απαιτεί ακρίβεια
Για να μας δώσει ο ΔΜΣ ακριβείς πληροφορίες θα πρέπει να έχουμε μετρήσει σωστά το ύψος και το βάρος μας πράγμα το οποίο δεν συμβαίνει σχεδόν ποτέ.

Για να μετρήσουμε το ύψος μας:
Πάντα χωρίς παπούτσια.
Τα πόδια θα πρέπει να ενώνονται και να είναι σε ευθεία.
Όλο το σώμα θα πρέπει να είναι σε ευθεία χωρίς να καμπουριάζουμε και ο άξονας του κεφαλιού θα πρέπει να είναι κάθετος στον άξονα της ωμοπλάτης με τα μάτια να ατενίζουν ευθεία μπροστά.
Μια οριζόντια μπάρα θα πρέπει να εφάπτεται στην επάνω επιφάνεια του κεφαλιού.
Το ύψος θα πρέπει να καταγράφεται με ακρίβεια 0,5 πόντου.

Για να μετρήσουμε το βάρος μας:
Καλό είναι να χρησιμοποιείται ηλεκτρονική ζυγαριά.
Καλό είναι η ζυγαριά που χρησιμοποιούμε να ελέγχεται περιοδικά για την ακρίβεια της.
Δεν ζυγιζόμαστε ποτέ μετά από ένα γεύμα και αφού έχουμε καταναλώσει υγρά.
Προσπαθούμε οι ζυγίσεις να γίνονται σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα μέσα στην ημέρα.
Μετράμε το βάρος με ακρίβεια 0,2 κιλού για ενήλικες και 0,1 κιλού για βρέφη.

Εάν όλα αυτά δεν τηρηθούν ο ΔΜΣ θα είναι ένας αριθμός χωρίς αντίκρισμα και επομένως χωρίς να μπορεί να δώσει αποτελεσματικά τις πληροφορίες.

Πληροφορίες για την πρακτική εφαρμογή του ΔΜΣ
Άνθρωποι ηλικίας μεταξύ 20 και 44 ετών με ΔΜΣ μεγαλύτερο από 26, έχουν πέντε με έξι φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν διαβήτη και υπέρταση από ανθρώπους που θα είχαν ΔΜΣ 20.
Εάν ο ΔΜΣ είναι πάνω από 36 τότε έχετε διπλασιάσει την πιθανότητα θανάτου από καρδιαγγειακό νόσημα.

Το άρθρο δημοσιεύεται και στο περιοδικό «Ευεξία και Διατροφή» του Ελληνικού Ιδρύματος Γαστρεντερολογίας και Διατροφής.

health.in.gr