Η ανοχή είναι συνοχή: Για να γιορτάζουμε κάποτε την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας δίχως τύψεις…

Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας η 8η Μαρτίου και χιλιάδες γυναίκες θα γεμίσουν την αγκαλιά τους με ανθοδέσμες, θα δεχτούν εκδηλώσεις αγάπης και θα υψώσουν τη φωνή τους, θυμίζοντας ότι «γιορτάζουν κάθε μέρα». Και την ώρα που από τα χείλη τους θα βγαίνουν δυνατές νότες αισιοδοξίας για το μέλλον, από τα χείλη κάποιων άλλων γυναικών θα βγαίνουν κραυγές πόνου, απελπισίας και μία αγωνιώδης έκκληση για βοήθεια. Γιατί εκείνες δεν γιορτάζουν· γιατί για εκατομμύρια γυναίκες σε κάθε γωνιά του πλανήτη η σημερινή ημέρα είναι μία ακόμα ημέρα διακρίσεων, βίας, σεξουαλικής κακοποίησης, βασανιστηρίων και δυστυχίας.

Επί σειρά ετών κράτη, κυβερνήσεις, αστυνομικές αρχές και πολίτες παραμένουν θεατές των γεγονότων που οδηγούν στην εξαθλίωση εκατομμυρίων γυναικών. Μόλις τη δεκαετία του ’80 -στον απόηχο της υπογραφής από 165 κράτη-μέλη του ΟΗΕ της Σύμβασης για την Εξάλειψη όλων των Μορφών Διακρίσεων κατά των Γυναικών το Δεκέμβριο του 1979- αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε τις τρομακτικές διαστάσεις που έχει λάβει παγκοσμίως η κακοποίηση των γυναικών.

Και μόλις τα τελευταία χρόνια αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε ότι ο δυτικός κόσμος δεν είναι απαλλαγμένος από τα φαινόμενα καταστρατήγησης -μέσω οποιουδήποτε τρόπου- της γυναικείας αξιοπρέπειας. Ο φόβος της καταγγελίας οδηγεί στη σιωπή του θύματος και εκείνη με τη σειρά της στο μύθο ότι οι σύγχρονες κοινωνίες γιορτάζουν χωρίς τύψεις ημέρες όπως η σημερινή…

Κάθε δευτερόλεπτο

Κάθε χρόνο μία στις πέντε γυναίκες παγκοσμίως πέφτει θύμα κάποιας μορφής κακοποίησης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες μία γυναίκα κακοποιείται σωματικά κάθε εννέα δευτερόλεπτα, 700.000 πέφτουν ετησίως θύματα βιασμού και 4.000 δολοφονούνται από το σύντροφό τους. Κάθε τρεις ημέρες μία γυναίκα δολοφονείται στη Βρετανία. Κάθε δέκα ημέρες μία γυναίκα κακοποιείται μέχρι θανάτου στη Σουηδία. Στην Ινδία άνω του 40% των παντρεμένων γυναικών ξυλοκοπείται και κακοποιείται σεξουαλικά, ενώ 5.000 γυναίκες πεθαίνουν ετησίως στο «βωμό» των προκαταλήψεων, των διακρίσεων και της λογικής του παραλόγου.

Στο Μπαγκλαντές η «πρακτική» του να ρίχνει κάποιος οξύ στο πρόσωπο μιας γυναίκας είναι τόσο κοινή που διαθέτει το δικό της άρθρο στον ποινικό κώδικα. Στην Αίγυπτο, σε ποσοστό 35% οι γυναίκες πέφτουν καθημερινά θύματα κακομεταχείρισης από το σύζύγό τους. Και υπάρχει κάτι ακόμα πιο τραγικό από τα ίδια αυτά τα αριθμητικά στοιχεία· το γεγονός ότι βασίζονται σε επίσημες καταγγελίες, συνεπώς οι πραγματικοί αριθμοί παραμένουν άγνωστοι.

Το πέπλο της απογοήτευσης διευρύνεται, διότι ακόμα και όταν μια γυναίκα οπλιστεί με θάρρος προσκρούει στην επιλεκτική αδιαφορία των εκάστοτε παραγόντων που φέρουν εξουσία. Η μη καταγραφή και η διερεύνηση της εκάστοτε καταγγελίας για κακοποίηση είναι ζήτημα ρουτίνας σε πολλά σημεία του κόσμου. Εάν κάποια υπόθεση καταλήξει ενώπιον της Δικαιοσύνης, το πιθανότερο είναι ότι η μορφή κακοποίησης δεν θα εκληφθεί ως ποινικό αδίκημα, προσκρούοντας σε διακρίσεις και προκαταλήψεις των δικαστών. Και ο ένοχος κηρύσσεται πανηγυρικά αθώος…

Ο τρόμος στο σπίτι

Οι οργανώσεις για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων επισημαίνουν ότι η πιο συνήθης μορφή βίας κατά των γυναικών είναι η ενδοοικογενειακή, που κάνει για εκατομμύρια γυναίκες τη λέξη σπίτι να ισοδυναμεί με τον τρόμο. Σύζυγος δυνάστης, πατέρας αιμομείκτης, γιος που κακοποιεί… Σε χώρες όπως το Ιράκ, η Ιορδανία ή το Πακιστάν ακόμα και η ανεπιβεβαίωτη εντύπωση πως μία γυναίκα διατηρεί κάποια εξωσυζυγική σχέση ισοδυναμεί με το θάνατό της· το έγκλημα, φθηνό αντίτιμο για την αμαύρωση της οικογενειακής τιμής.

Στοιχεία της UNICEF καταδεικνύουν ότι μόνο σε ένα προάστιο του Πακιστάν στη διάρκεια του 1997 θανατώθηκαν για λόγους τιμής περισσότερες από 300 γυναίκες. Και η κοινωνία παραμένει θεατής στην παραδειγματική τιμωρία. Σε παγκόσμιο επίπεδο υπολογίζεται ότι λείπουν από τις επίσημες στατιστικές τουλάχιστον 60 εκατομμύρια γυναίκες (UNICEF Annual Report 2000), κυρίως στη νότια και δυτική Ασία, την Κίνα και τη βόρεια Αφρική. Γυναίκες θύματα των ίδιων των οικογενειών τους, δολοφονημένες απλά και μόνο επειδή είναι γυναίκες…

Στα δίχτυα της πορνείας

Τα παιχνίδια που επιφυλάσει όχι η τύχη -αλλά η έλλειψη προστασίας του γυναικείου πληθυσμού- είναι πολλά. Μεταξύ αυτών και η εξώθηση στην πορνεία. Χιλιάδες γυναίκες από κάθε γωνιά του πλανήτη, στην πλειονότητά τους από την Ασία, αλλά και από την Ευρωπαϊκή Ένωση -κυρίως από κράτη του πρώην ανατολικού μπλοκ- «βυθίζονται» σε κυκλώματα μαστροπείας -για τη γυναίκα-«εμπόρευμα» είναι συνήθως ένας δρόμος δίχως επιστροφή. Υπό το φόβο του HIV, όλο και νεότερα παιδιά οδηγούνται στο μονοπάτι της σεξουαλικής εκμετάλλευσης με την αδαή πεποίθηση πως θα είναι «καθαρά» και θα είναι δυσκολότερο να προσβληθούν από τον ιό.

Παραλλαγή του «παιχνιδιού» ο καταναγκαστικός γάμος στον οποίο εξωθούνται εκατομμύρια ανήλικα κορίτσια κυρίως στο Κονγκό, τη Νιγηρία, το Αφγανιστάν, το Μπαγκλαντές, το Ιράκ και την Ονδούρα. Η λίστα δεν τελειώνει και τα κράτη της Δύσης δεν αποτελούν εξαίρεση… Η πρώιμη είσοδος των κοριτσιών στη σεξουαλική ζωή είναι συχνότατα απόρροια της έλλειψης εκπαίδευσης, της φτώχειας, των πολιτισμικών συνηθειών και της ελλιπούς πληροφόρησης. Το αποτέλεσμα; Σχεδόν 15 εκατομμύρια έφηβες 15-19 ετών γίνονται μητέρες κάθε χρόνο αντιμετωπίζοντας αυξημένες πιθανότητες πρόωρου τοκετού, αποβολής, γέννησης θνησιγενούς βρέφους. Οι 515.000 από αυτές χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους ως αποτέλεσμα της κύησης και του τοκετού. Τα παιδιά τους διατρέχουν -συγκριτικά με αυτά των ενήλικων γυναικών- 30% μεγαλύτερο κίνδυνο να πεθάνουν πριν συμπληρώσουν το πρώτο έτος.

Η κακοποίηση της ψυχής

Η βία κατά των γυναικών δεν είναι μόνο σωματική· η προσβολή, η ύβρις, η σεξουαλική παρενόχληση, κάθε πράξη που στοχεύει στην «επιβολή ελέγχου» και η οποία καταρρακώνει την ψυχική υγεία μίας γυναίκας συνιστά βία. «Όταν ο σύντροφος σου σε ελέγχει ή κατακρίνει τις σχέσεις σου με άλλους ανθρώπους. Όταν σε απομονώνει κοινωνικά από φίλους και συγγενείς. Όταν σου στερεί την ελευθερία επιδιώκοντας να ελέγχει τις κινήσεις σου. Όταν σε υποτιμά συστηματικά, σε ταπεινώνει, σου τσακίζει την αξιοπρέπεια, σε απειλεί με σωματική βία, σε εκβιάζει, σε εξευτελίζει. Όταν απειλεί ότι θα σου πάρει τα παιδιά. Όταν σε διαβεβαιώνει πως δεν μπορείς να τα βγάλεις πέρα μόνη σου, πως είσαι ανίκανη». Αυτό είναι βία «φωνάζει» η Γενική Γραμματεία Ισότητας.

Η βία, όμως, είναι και οικονομική φύσης. «Όταν απαιτεί τον απόλυτο έλεγχο των εσόδων και των εξόδων σου. Όταν ο σύντροφός σου σε αναγκάζει να του ζητάς χρήματα (είτε εργάζεσαι είτε όχι) για τις προσωπικές σου ανάγκες ή και τις οικογενειακές. Όταν θέλει να εγκρίνει ο ίδιος τα έξοδά σου. Όταν σου αφαιρεί το δικαίωμα να διαχειρίζεσαι μόνη σου το μισθό που σου αναλογεί από τα έσοδα του σπιτιού. Όταν προσπαθεί να σε έχει οικονομικά εξαρτημένη». Η ψυχολογική ή η οικονομική βία δεν καταλήγουν πάντα και σε σωματική. Ωστόσο, μια σωματικά κακοποιημένη γυναίκα έχει σίγουρα κακοποιηθεί και ψυχολογικά.

Το αδιέξοδο

Η βία μπορεί να ξεκινήσει με ένα απλό χαστούκι, αλλά συνήθως κλιμακώνεται και καταλήγει σε έναν καθημερινό εφιάλτη. Σύμφωνα με τη Γενική Γραμματεία Ισότητας, τα στάδια της βίας είναι τα εξής: επίθεση, μετάνοια, συγγνώμη, φροντίδα του θύματος, υποσχέσεις ότι δεν θα επαναληφθεί. Η σωματική βία φτάνει -όχι σπάνια- μέχρι το βιασμό και τη σεξουαλική κακοποίηση και σε ορισμένες περιπτώσεις και το φόνο. Μία στις δύο γυναίκες που δολοφονούνται κάθε χρόνο είναι θύματα τωρινού ή πρώην συντρόφου τους.

Οι γυναίκες καταβάλλουν πολλές προσπάθειες για να ξεφύγουν από τον κλοιό της βίας και να ξανακερδίσουν τον εαυτό τους. Πολλές από αυτές, όμως, δεν το πετυχαίνουν· χρειάζονται βοήθεια, διότι κυριεύονται από αισθήματα ντροπής, φόβου, ανασφάλειας. Κλείνονται στον εαυτό τους, σωπαίνουν και απομονώνονται. Επιχειρούν να προσαρμόσουν τη συμπεριφορά τους για να αποφύγουν την κακοποίηση. Όταν, παρ’ όλα αυτά, διαπιστώνουν ότι η προσαρμογή τους δεν έχει κανένα αποτέλεσμα, νιώθουν πως βρίσκονται σε αδιέξοδο και χάνουν το κουράγιο τους. Ζουν καθημερινά τον τρόμο και είναι σε διαρκή επιφυλακή. Κάποιες απελπίζονται ολοκληρωτικά και αυτοκτονούν.

«Όπλα» πολέμου – θύματα πολιτισμών

Γυναίκες και κορίτσια είναι τα πρώτα θύματα πολέμων και συρράξεων. Τα τελευταία είκοσι χρόνια οι συστηματικοί βιασμοί χρησιμοποιήθηκαν ως «όπλα» πολέμου και εθνικής εκκαθάρισης σχεδόν σε κάθε γωνιά του κόσμου· από τη Λιβερία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη έως την Καμπότζη, τη Ρουάντα και τη Σιέρα Λεόνε. Βάσει των στοιχείων της UNICEF, μόνο στη Ρουάντα από τον Απρίλιο του 1994 έως τον ίδιο μήνα του επόμενου έτους βιάστηκαν περισσότερες από 15.700 γυναίκες. Αλλωστε, ο φόβος του βιασμού θεωρείται το κύριο αίτιο φυγής των γυναικών από τις εστίες τους.

Κάθε χρόνο δύο εκατομμύρια κορίτσια υποβάλλονται σε ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων. Η γυναικεία επιτομή, το κόψιμο της κλειτορίδας ή και του εξωτερικού τμήματος των γεννητικών οργάνων μιας γυναίκας εκτιμάται ότι επηρεάζει σήμερα τη ζωή περίπου 130 εκατομμυρίων κοριτσιών σε όλο τον κόσμο. Στη Σομαλία, την Ερυθραία, το Τζιμπουτί το ποσοστό κυμαίνεται μεταξύ του 98% και του 100%. Συχνότατα οι επεμβάσεις αυτές γίνονται εμπειρικά, δίχως τη γνώση ιατρικής και ανατομίας και τη χρήση αναισθητικού.

Στην Ελλάδα

Τα στοιχεία για την Ελλάδα είναι ανεπαρκή· «εχθρός» ο φόβος που γεννά τη σιωπή. Βάσει έρευνας που διεξήχθη σε τυχαίο δείγμα 100 περιστατικών που κατέφυγαν στο Κέντρο Υποδοχής Κακοποιημένων Γυναικών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας, προέκυψε ότι το 75% των γυναικών βιώνει συζυγική βία. Το 83% έχει υποστεί ψυχολογική και σωματική κακοποίηση. Το 16% έχει υποστεί και τις τρεις μορφές κακοποίησης: σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική. Όσον αφορά στη συχνότητα των ηλικιών που ζητούν ψυχολογική υποστήριξη, το 55% των γυναικών ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 31-50 και έχει υποστεί μακροχρόνια κακοποίηση.

Η ανοχή είναι συνενοχή

Χρέος όλων μας είναι να σπάσουμε τη σιωπή διαμηνύει η Γενική Γραμματεία Ισότητας. Να πάψουμε να ανεχόμαστε την άσκηση βίας στις γυναίκες, όπου και αν συμβαίνει. Η ανοχή είναι συνενοχή. Οφείλουμε να δείξουμε αλληλεγγύη και συμπαράσταση στις κακοποιημένες γυναίκες.

Διεθνείς οργανώσεις για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ζητούν τη δραστηριοποίηση κυβερνήσεων, τοπικών παραγόντων και πολιτών με στόχο να δοθεί ένα τέλος στα φαινόμενα γυναικείας κακοποίησης. Να βελτιωθεί η κοινωνική και οικονομική κατάταση των γυναικών, να προωθηθεί η εκπαίδευσή τους, να εξαλειφθούν οι προκαταλήψεις, να καταργηθούν οι διακρίσεις. Και όλα αυτά για να γιορτάζουμε κάποτε στο μέλλον την 8η Μαρτίου δίχως τύψεις…

health.in.gr