Ουκρανία: Προσχήματα και πραγματικότητες στην πορεία για το τέλος του πολέμου

Λόγω των ραγδαίων εξελίξεων που υπάρχουν γύρω από την Ουκρανία, αλλά και το μπαράζ σχετικών δηλώσεων, εύλογα γεννιέται σύγχυση και θολά σημεία. Θα πρέπει κανείς να σταχυολογήσει προσεκτικά αυτές τις δηλώσεις για να καθαρίσει σε έναν βαθμό τη συνολική εικόνα που δημιουργείται.

Ένα παράδειγμα, που αφορά το εδαφικό ζήτημα, είναι οι ρωσο-ουκρανικές δηλώσεις που γίνονται στο υψηλότερο επίπεδο και αφορούν τα Συντάγματα των δυο χωρών και κατά πόσον αυτά δεσμεύουν τους προέδρους τους.

Κατά τη Μόσχα, οι περιφέρειες Λουγκάνσκ, Ντανιέτσκ, Ζαπαρόζιε και Χερσώνα είναι πλέον ρωσικές, άρα, από συνταγματικής άποψης, ο Πούτιν δεν νομιμοποιείται να παραχωρήσει εδάφη τους.

Το ίδιο λέει και ο Ζελέσνκι: ότι το ουκρανικό Σύνταγμα του απαγορεύει να παραχωρήσει ουκρανικά εδάφη. Αλλά οι συνθηκολογήσεις δεν γίνονται με δημοψηφίσματα – αποφασίζουν οι ηγεσίες και απλά υλοποιούνται. Δυο άλλα ζητήματα που βρίσκονται στο προσκήνιο είναι αυτό των εγγυήσεων ασφαλείας που ζητεί η Ουκρανία και η περιβόητη συνάντηση Πούτιν-Ζελένκσι.

Οι σχετικές αντιδράσεις της Μόσχας μετά από τη συνάντηση του Τραμπ με τον Ουκρανό ομόλογό του και τους Έυρωπαίους ηγέτες, ενισχύουν την εκτίμηση ότι ο Αμερικανός πρόεδρος προσπαθεί να δημιουργήσει τετελεσμένα μέσω δηλώσεων. Αρχικά ανακοίνωσε ότι επίκειται συνάντηση Πούτιν-Ζελέσνκι.

Τι λέει η Μόσχα γι’ αυτό; Αρχικά δηλώνει θετική στην επανέναρξη απευθείας συνομιλιών με το Κίεβο, αλλά δεν επιβεβαιώνει τον Τραμπ ως προς τη συμμετοχή των δυο προέδρων. Κάνει λόγο για αναβάθμιση των αντιπροσωπειών, που πολύ απλά θα μπορούσε να φτάνει στο επίπεδο των υπουργών Εξωτερικών.

Έπειτα ο Τραμπ είπε ότι η Μόσχα παραχωρεί εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία. Ο Αμερικανός πρόεδρος δεν έγινε πιο συγκεκριμένος, με αποτέλεσμα να προκληθεί μια θύελλα ευρωπαϊκών και ουκρανικών δηλώσεων περί μεταφοράς δυτικών στρατευμάτων στην Ουκρανία.

Ένα πράγμα που έχει τονίσει η Ρωσία είναι ότι εάν μεταφερθούν δυτικά στρατεύματα στην Ουκρανία, είτε ως ειρηνευτική δύναμη είτε ως κάτι άλλο, θα θεωρούνται νόμιμοι στόχοι.

Ένα δεύτερο που έχει τονίσει είναι ότι απαραίτητη προϋπόθεση για να υπογράψει ειρηνευτική συμφωνία είναι η δημιουργία μιας μεγάλης αποστρατικοποιημένης ζώνης ανάμεσα στις «προσαρτηθείσες» περιοχές και την υπόλοιπη Ουκρανία.

Αυτό που πράγματι συζητείται -όχι για την μεταπολεμική φάση- είναι η επίβλεψη μιας ενδεχόμενης εκεχειρίας μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας από απεσταλμένους χωρών που δεν έχουν εμπλακεί στον πόλεμο. Αλλά αυτή είναι μια συζήτηση που γίνεται την ίδια στιγμή που η εκεχειρία αποτελεί ένα ανίσχυρο σενάριο.

Αντιλαμβάνεται, λοιπόν, κανείς ότι τόσο ανακοινώσεις του Τραμπ όσο και παράγωγά τους αντιτίθεται σε πάγιες, θεμελιώδεις θέσεις της Μόσχας. Θέσεις που, αν φάνταζαν σχεδόν ακλόνητες μέχρι τη συνάντηση του Τραμπ με τον Ζελένσκι και τους Ευρωπαίους ηγέτες, πλέον αναμένεται να μοιάζουν παντελώς αμετακίνητες.

Διότι, κόντρα στις εγγυήσεις που ζητεί η Ρωσία, Τραμπ και Ζελένσκι ανακοίνωσαν πως το Κίεβο θα αγοράσει όπλα αξίας 100 δισ. δολαρίων από την Ουάσινγκτον. Με άλλα λόγια, η Δύση καλεί τη Ρωσία να άρει τις προαναφερθείσες θέσεις της την ίδια στιγμή που δημιουργεί ένα τεράστιο οπλοστάσιο μιαν ανάσα μακριά από εδάφη της.

Πράγματι, ο Πούτιν μπορεί να είπε στον Τραμπ ότι θα παραχωρήσει εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, αλλά μια τέτοια εγγύηση μπορεί να είναι ένα ρωσο-ουκρανικό σύμφωνο μη επίθεσης.

Με την Ευρώπη να «επανεξοπλίζεται» και τη Φιλανδία και τη Σουηδία να εντάσσονται στο ΝΑΤΟ, δύσκολα μπορεί να υποστηρίξει κανείς ότι το μεγαλύτερο ζητούμενο για τον Πούτιν είναι η επέκταση των ρωσικών εδαφών για οικονομικούς λόγους.

Οι ήδη κατεχόμενες περιοχές στην Ουκρανία, αποτελούν για τη Ρωσία το 0,5% της επικράτειάς της – της επικράτειας της μεγαλύτερης σε έκταση χώρας του πλανήτη. Όχι ότι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των εν λόγω περιοχών δεν έχουν αξία. Όχι τόσο στο πεδίο της ενέργειας, διότι οι συγκεκριμένοι πόροι της Ρωσίας είναι ανεξάντλητοι.

Ναι, στην ανατολική Ουκρανία υπάρχουν σπάνιες γαίες, ενώ η αύξηση της κυριαρχίας της Ρωσίας στον Εύξεινο Πόντο δεν αποτελεί μιαν ασήμαντη κατάκτηση. Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι, όπως όλα δείχνουν, η Κριμαία τίθεται εκτός διαπραγματεύσεων. Αλλά το μείζον για τον Πούτιν είναι άλλο: η ασφάλεια.

Η συγκεκριμένη οπτική της Ρωσίας μπορεί να γίνει πιο αντιληπτή διά της παρατήρησης των ευρωπαϊκών αντιδράσεων όταν έγιναν γνωστά τα χαρακτηριστικά του ρωσικού πυραύλου Ορέσνικ. Τότε, αναφερόταν πόσο θα διαρκούσαν οι πτήσεις αυτών των πυραύλων προς την κάθε ευρωπαϊκή πρωτεύουσα.

Για τον ίδιο ακριβώς λόγο, οι αντίστοιχοι φόβοι που προβάλλει η Μόσχα δεν είναι προσχηματικοί. Η μεγαλύτερη απόσταση σημαίνει μεγαλύτερος χρόνος πτήσης και πιθανώς περισσότερος χρόνος για λήψη αποφάσεων, με αποτέλεσμα τον μεγαλύτερο συνολικό χρόνο αντίδρασης στην εκτόξευση του πυραύλου.

Γι’ αυτό, τόσο το εδαφικό ζήτημα όσο και η ζώνη ασφαλείας ανάμεσα στις «προσαρτηθείσες» περιοχές και την υπόλοιπη Ουκρανία, αποτελούν στρατηγικούς στόχους για τη Ρωσία. Ένα τελευταίο που παρατηρείται τις τελευταίες ημέρες, είναι το γεγονός ότι η Ρωσία έχει παγώσει τα πυραυλικά της πλήγματα σε περιοχής όπου δεν υπάρχει πολεμικό μέτωπο.

Μάλλον πρόκειται για μια τακτική επιλογή, στο πλαίσιο μιας προσπάθειάς της να πέσουν οι τόνοι εν μέσω συνομιλιών. Αντιθέτως, η Ουκρανία επιχείρησε να εκτοξεύσει την ένταση, διακόπτοντας τη ροή του ρωσικού πετρελαίου προς την Ουγγαρία και τη Σλοβακία, μέσω επίθεσης σε σταθμό μετασχηματισμού του πετρελαιαγωγού Ντρούζμπ.