Πλάσμα αίματος – Μια εξάρτηση «ζωής και θανάτου» της Ευρώπης από τις ΗΠΑ

Για πρώτη φορά εδώ και 20 χρόνια, η πλειονότητα των αμερικανικών όπλων κατέληξε στην ευρύτερη περιοχή της Ευρώπης αντί στη Μ. Ανατολή, δείχνοντας την ευρωπαϊκή εξάρτηση. Ενώ, όμως η ΕΕ θέλει να αυτονομηθεί εξοπλιστικά, υπάρχει μια άλλη πολύ πιο ευαίσθητη εξάρτηση: το πλάσμα αίματος.

Το πλάσμα βοηθά τον οργανισμό να καταπολεμήσει ασθένειες, όπως θεραπεία αιμορραγικών διαταραχών και ανοσοανεπάρκειων.

Ενώ η ΕΕ είναι αυτάρκης στη συλλογή του πλήρους αίματος που χρειάζεται, εξακολουθεί να εξαρτάται από εξωτερικές πηγές για πλάσμα.

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Γραφείου Έρευνας Μάρκετινγκ, που επικαλείται ρεπορτάζ του Euobserver, μεταξύ 70 και 80% του πλάσματος που συλλέχθηκε τα τελευταία τέσσερα χρόνια προήλθε από κράτη μέλη της ΕΕ. Το υπόλοιπο 20 έως 30% εισήχθη από τις ΗΠΑ.

Οι ΗΠΑ συλλέγουν σχεδόν το 67% της παγκόσμιας προσφοράς πλάσματος, ενώ η ΕΕ  παράγει μόνο το 12%.

Η πανδημία του κορονοϊού προκάλεσε απότομη πτώση στις συλλογές πλάσματος, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, και αποκάλυψε την εξάρτηση της ΕΕ από την εξωτερική προσφορά.

Καθώς τα θεσμικά όργανα της ΕΕ επικεντρώνονται στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των στρατηγικών τομέων, η διασφάλιση μιας σταθερής και βιώσιμης προσφοράς πλάσματος αποτελεί προτεραιότητα ζωής ή θανάτου, αναφέρει ο Euobserver.

Αυτή η υψηλή «παραγωγικότητα» των ΗΠΑ οφείλεται στο γεγονός ότι χρησιμοποιείται η χρηματική αποζημίωση ως κύριο κίνητρο για την προσέλκυση δοτών. Έτσι, σε μια προσπάθεια να καλύψουν την τρέχουσα ζήτηση πλάσματος, οι κυβερνήσεις, οι ΜΚΟ υγείας και η φαρμακευτική βιομηχανία συζητούν εάν η συλλογή αίματος και πλάσματος θα πρέπει να βασίζεται σε χρηματικά κίνητρα ή να παραμείνει πλήρως εθελοντική.

Το μεγάλο δίλημμα

Ωστόσο, αυτός ο αμερικανικός τρόπος συλλογής πλάσματος προκαλεί σκεπτικισμό.

Ενώ οι εκθέσεις που υποστηρίζονται από τη βιομηχανία υποστηρίζουν ότι η χρηματική αποζημίωση και άλλα κίνητρα μπορούν να αυξήσουν με ασφάλεια τις δωρεές πλάσματος, οργανισμοί όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Ευρωπαϊκή Συμμαχία Αίματος (EBA)  ένα δίκτυο ιδρυμάτων αιμοδοσίας- προειδοποιεί ότι η υπερβολική παροχή κινήτρων μπορεί να έχει συνέπειες στην υγεία των δοτών και των ασθενών ή να απειλήσει τη βιωσιμότητα της συλλογής πλάσματος με την πάροδο του χρόνου.

Στιγματισμός αδύναμων

Η χρήση χρηματικών κινήτρων συχνά συνδέεται με την προσέλκυση αιμοδοτών από οικονομικά αδύναμους πληθυσμούς. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποιεί ότι αυτές οι ομάδες συχνά υποσιτίζονται και έχουν κακή υγεία και ενδέχεται να δωρίζουν αίμα συχνότερα από ό,τι συνιστάται, θέτοντας ενδεχομένως σε κίνδυνο την ευημερία τους.

Στην Ουγγαρία, μέλη της κοινότητας των Ρομά που ζουν σε συνθήκες σοβαρής φτώχειας έχουν στραφεί στη δωρεά πλάσματος ως κύρια πηγή εισοδήματος, όπως τονίστηκε πρόσφατα σε άρθρο του Guardian.Ε

Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση της EBA, η υπερβολική χρήση κινήτρων όχι μόνο αποθαρρύνει τη συμμετοχή, αλλά συμβάλλει και στον στιγματισμό των δοτών ως ατόμων που ζουν σε συνθήκες φτώχειας, αποθαρρύνοντας περαιτέρω τους πιθανούς εθελοντές.

Κίνδυνος για τους δότες

Η ανεπαρκής εποπτεία της συχνότητας δωρεάς σε διαφορετικά κέντρα έχει επιτρέψει σε άτομα να υποβληθούν σε έως και 300 δωρεές πλάσματος σε ένα μόνο έτος, ασκώντας σοβαρή πίεση στο ανοσοποιητικό τους σύστημα και στη συνολική υγεία.

Επιπλέον, οι ειδικοί της EBA επισημαίνουν ότι όσο πιο συχνά δωρίζει ένα άτομο, τόσο χαμηλότερη είναι η συγκέντρωση ανοσοσφαιρινών στο πλάσμα του. Ως εκ τούτου, απαιτείται περισσότερη ενημέρωση.

Μεταδοτικά νοσήματα

Στο δημοσίεμα αναφέρεται ότι οι αιμοδοσίες μπορούν επίσης να ενέχουν κινδύνους που σχετίζονται με μεταδοτικά νοσήματα. Παρόλο που αυτές υποβάλλονται σε πολλαπλές διαδικασίες ελέγχου, ο υπεύθυνος πολιτικής προώθησης της ΕΒΑ, Μπερνάρντο Ροντρίγκεζ, επισημαίνει ότι τα οικονομικά κίνητρα μπορεί να ενθαρρύνουν τους δότες να παρέχουν ανακριβείς πληροφορίες κατά την αρχική διαδικασία ελέγχου.

Στην περίπτωση του πλάσματος για PDMPs, ο κίνδυνος θεωρείται λιγότερο σοβαρός από ό,τι για το πλήρες αίμα, καθώς η χημική επεξεργασία που εμπλέκεται απομακρύνει αποτελεσματικά τα περισσότερα παθογόνα, αναγνωρίζει

Ωστόσο, τονίζει ότι η ειλικρινής αποκάλυψη κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων με τους δότες παραμένει απαραίτητη: «Ολόκληρο το σύστημα είναι βαθμονομημένο έτσι ώστε να εξουδετερώνετε αρκετούς κινδύνους καθώς προχωράτε στο σύστημα».

Τα μετρητά θα βλάψουν

Αλλά η απόλυτη ανησυχία σχετικά με τις χρηματικές αποζημιώσεις είναι ότι έτσι πλήττεται η εθελοντική αιμοδοσία. «Όταν εισάγετε πολλά κίνητρα, καταλήγετε με μια μικρότερη ομάδα δωρητών που δίνουν πολύ πιο συχνά», λέει ο Ροντρίγκεζ. Εξηγεί ότι κατά τη διάρκεια διαταραχών όπως η πανδημία του κορονοϊού, περιοχές με στενότερη βάση δωρητών επηρεάστηκαν σοβαρότερα.

Τα μέλη της EBA συχνά πειραματίζονται και μοιράζονται τακτικές για να αυξήσουν τη βάση των δωρητών τους. Οι χώρες της ΕΕ που απαγορεύουν τις άμεσες πληρωμές σε μετρητά μπορούν να προσφέρουν εναλλακτικά κίνητρα για δωρητές, όπως κουπόνια, ιατρικούς ελέγχους, άδεια από την εργασία, μπόνους παραπομπής και πιστοποιητικά πιστότητας.

Ωστόσο, η κύρια προτεραιότητα παραμένει η επέκταση της χωρητικότητας και της προσβασιμότητας των κέντρων δωρεάς. «Όσο περισσότερα μέρη έχετε για να δωρίσουν οι άνθρωποι και όσο περισσότερο παραμένουν ανοιχτά, τόσο περισσότεροι άνθρωποι θα περάσουν από την πόρτα», καταλήγει ο Ροντρίγκεζ.

«16 χώρες της ΕΕ δεν έχουν καθόλου προγράμματα συλλογής πλάσματος», προσθέτει ο Πήτερ Ο Λήρι, εκτελεστικός διευθυντής της EBA. Υποστηρίζει ότι οι δημόσιες επενδύσεις σε κέντρα εθελοντικής αιμοδοσίας θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην κάλυψη αυτού του κενού.