Οι αποφάσεις της 19χρονης Σιμόν ντε Μποβουάρ για μια ζωή που αξίζει να ζει κανείς

Μια ζωή πριν κοιτάξει πίσω για να αναλογιστεί πώς η τύχη και η επιλογή συγκλίνουν για να μας κάνουν αυτό που είμαστε, η έφηβη Σιμόν ντε Μποβουάρ άρχισε να εξετάζει τις επιλογές που είχε μπροστά της για να δημιουργήσει τον εαυτό της από την πρώτη ύλη των δεδομένων της – τους περιοριστικούς ορίζοντες του χρόνου και του τόπου της, την αχανή θέα του μυαλού της.

«Σκέφτεται σαν άντρας» καυχιόταν ο πατέρας της σε μια στοιχειωτική μαρτυρία και για τα δύο.

Στα δεκαεπτά της η Μποβουάρ, είχε περάσει τις εξετάσεις για το απολυτήριο στα μαθηματικά και τη φιλοσοφία και στη συνέχεια σπούδασε μαθηματικά στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Παρισιού, πριν περάσει στη Σορβόννη για να πάρει πτυχίο φιλοσοφίας.

Θα γινόταν μόλις η όγδοη γυναίκα που θα περνούσε ποτέ το agrégation – τις πιο αυστηρές εξετάσεις του γαλλικού εκπαιδευτικού συστήματος – χάνοντας οριακά την πρώτη θέση στην τάξη της από τον Σαρτρ.

Μεταξύ αποφασιστικότητας και αυτοαμφισβήτησης

Ήταν στη Σορβόννη όπου, στην εφηβεία της ακόμη, άρχισε να στρέφει το εύκαμπτο και διεισδυτικό μυαλό της προς το είδος της ζωής που ήθελε να ζήσει και το είδος του ανθρώπου που ήθελε να γίνει.

Στο ημερολόγιό της εκείνης της εποχής, που αργότερα δημοσιεύτηκε ως το καθ’ όλα θαυμάσιο Ημερολόγιο μιας Φοιτήτριας Φιλοσοφίας (Diary of a Philosophy Student), προσεγγίζει τα ερωτήματα αυτά με την ταλάντευση μεταξύ αποφασιστικότητας και αυτοαμφισβήτησης που είναι σύμφυτη με κάθε μεγάλη προσπάθεια – γιατί δεν υπάρχει μεγαλύτερη δημιουργική πράξη από τη δημιουργία μιας ζωής.

Το ημερολόγιο διανθίζεται από συγκινητικές υπενθυμίσεις ότι ακόμη και οι εξαιρετικοί άνθρωποι δεν γλιτώνουν από τις συνηθισμένες διαταραχές της ανθρώπινης ύπαρξης – είναι κατά κάποιον τρόπο μια τυπική έφηβη -«ο χειμώνας μου ήταν σχεδόν αποκλειστικά απασχολημένος με την αγάπη και τον πόνο»- και ένας τυπικός άνθρωπος -«παίρνω συνεχώς αποφάσεις που ποτέ δεν τηρώ»-, και όμως αυτό που κάνει μέσα από όλο αυτό τον πόνο, όλη αυτή την ανησυχία, όλη αυτή τη λαχτάρα είναι αυτό που την κάνει – αυτό που κάνει τον καθένα – εξαιρετική.

Βρίσκοντας τον εαυτό της «ούτε ικανό να δεχτεί ούτε να αρνηθεί τη ζωή», κοιτάζει στο κοντινό και στο μακρινό μέλλον της

«Αν ζήσω, πρέπει να αποδεχτώ πλήρως το παιχνίδι…»

Βρίσκοντας τον εαυτό της «ούτε ικανό να δεχτεί ούτε να αρνηθεί τη ζωή», κοιτάζει στο κοντινό και στο μακρινό μέλλον της:

«Θα γίνω είκοσι ετών σε λίγους μήνες. Η εκπαίδευσή μου θα έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Θα έχω μάθει, διαβάσει, δει όλα τα απαραίτητα και πολύ περισσότερο. Θα έχω ζήσει με τη λογική μου και την καρδιά μου και θα έχω γνωρίσει έναν μάλλον ευρύ κόσμο…

»Αλλά τότε θα είναι σκόπιμο να βάλω τον εαυτό μου να δουλέψει. Αν ζήσω, πρέπει να αποδεχτώ πλήρως το παιχνίδι- πρέπει να έχω την πιο όμορφη ζωή. Δεν ξέρω γιατί βρίσκομαι εδώ, αλλά αφού παραμείνω εδώ, θα κατασκευάσω ένα όμορφο οικοδόμημα».

Στη συνέχεια η Μποβουάρ θεωρώντας τα βάσανά της «άχρηστα», αποφασίζει να τα ξεπεράσει και να στρέψει τη ζωή της προς «ένα γραπτό έργο που θα τα λέει όλα, που θα αναλύει τις ψυχές με κάθε λεπτομέρεια, ενώ θα δίνει ζωή σε κάθε σώμα».

«Δοκιμές και λάθη»

Γνωρίζοντας η Μποβουάρ ότι αυτό το όνειρο θα απαιτούσε από την ίδια απόλυτη αφοσίωση και απόλυτη πειθαρχία, θέτει μια σειρά από οδηγίες στον εαυτό της:

«Να παίρνω ρίσκα… Να αναγκάζω τον εαυτό μου να γράφει για δύο σελίδες την ημέρα… Να μη σκορπίζω τον εαυτό μου… Να μη βιάζομαι, αλλά να δουλεύω δύο ώρες την ημέρα, ακόμα κι αν πιστεύω ότι δεν θα βγει τίποτα, και να εμπιστεύομαι κάποιον που θα με κριτικάρει και θα με παίρνει στα σοβαρά.

[…]

»Πρέπει να ξεκαθαρίσω την επιθυμία μου και να προχωρήσω με δοκιμές και λάθη για να προετοιμάσω αυτό που τελικά θα είναι ένα μεγάλο γραπτό έργο… Να αναλύσω, να κατανοήσω και να μπω βαθύτερα στον εαυτό μου… Είναι επιτακτική ανάγκη να ξεκινήσω. Τα ερωτήματα που με ενδιαφέρουν πρέπει να μελετηθούν σε μεγάλο βάθος… Θα ήταν απαραίτητο να έχω το θάρρος να γράψω, όχι για να εκθέσω ιδέες αλλά για να τις ανακαλύψω, όχι για να τις ντύσω καλλιτεχνικά αλλά για να τις εμψυχώσω… Το θάρρος να πιστέψει κανείς σε αυτές.

»Επειδή ποτέ δεν μπορεί να υπάρξει μεγάλη επιτυχία χωρίς μεγάλη απελπισία, επειδή το να απαιτείς τα πάντα και περισσότερα από τον εαυτό σου είναι γεμάτο αμφιβολίες ότι μπορεί να μην έχεις να δώσεις, το εκκρεμές ταλαντεύεται συνεχώς μεταξύ αποφασιστικότητας και απελπισίας».

«Εξέτασα τη συνείδησή μου και να τι βρήκα: υπερήφανη, εγωίστρια και όχι πολύ καλή… Συχνά νιώθω αηδία για τον εαυτό μου… Έχω κλειστεί στον ελεφαντοστέφανο πύργο μου»

«Τι κενό, τι πλήξη!»

Μόλις η Μποβουάρ αποφασίζει να αφιερώσει τις καλοκαιρινές της διακοπές για να εξερευνήσει «το θέμα του έρωτα» ως φιλοσοφικό πρόβλημα σε «τουλάχιστον τριάντα συμπυκνωμένες και συνεκτικές σελίδες», πέφτει ξανά:

«Τι κενό, τι πλήξη! Κρατιέμαι από κάποια συμπαθή πρόσωπα, αλλά το πολύ αγαπημένο πρόσωπο μου χαμογελάει ακατάπαυστα με θλίψη. Για ποιο απροσδιόριστο πέρασμα έχω επιβιβαστεί σε αυτό ακριβώς το σημείο του χώρου και του χρόνου, σαν να βρίσκομαι στη μέση μιας απέραντης θάλασσας; Ένα πέρασμα του οποίου ο στόχος είναι άγνωστος».

Η Μποβουάρ χρησιμοποιεί τον μοχλό της τρομερής της διάνοιας για να σηκώσει το βαρύ συναίσθημα: «Δεν έχω το δικαίωμα να απελπίζομαι. Αν η απελπισία ήταν δικαιολογημένη… απαιτεί να αποδειχθεί – το να λες «τίποτα δεν αξίζει τον κόπο» και να κάθεσαι άπραγος με σταυρωμένα τα χέρια, να έχεις τη βεβαιότητα ότι καμία βεβαιότητα δεν είναι δυνατή- αυτό είναι δογματισμός…

»Κι εγώ διατυπώνω ένα αξίωμα: είναι απαραίτητο πρώτα να αναζητήσω… μετά, θα δω αν πρέπει να απελπιστώ.  Αλλά ποτέ δεν μπορεί κανείς να βγει με τη λογική από μια ισχυρή κατάσταση συναισθήματος – πρέπει απλώς να την αισθανθεί, να την υποστεί, να την υπομείνει…

»Κάθε απελπισία της ζωής είναι κατά βάθος απελπισία του εαυτού μας».

«Υπερήφανη, εγωίστρια και όχι πολύ καλή…»

Η Μποβουάρ διοχετεύει την αυξημένη ένταση του εφηβικού συναισθήματος και τη μαστιγωτική λογοκρισία της φιλοδοξίας:

«Εξέτασα τη συνείδησή μου και να τι βρήκα: υπερήφανη, εγωίστρια και όχι πολύ καλή… Συχνά νιώθω αηδία για τον εαυτό μου… Έχω κλειστεί στον ελεφαντοστέφανο πύργο μου, λέγοντας: «Ποιος είναι άξιος να μπει εδώ;». Μερικές φορές άνοιγα την πόρτα και αυτό ήταν όλο, αλλά υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι βαθιά καλύτεροι από μένα, και αυτή η υπεροπτική στάση είναι ανόητη.

»Εγωίστρια – Αγαπώ τους άλλους μόνο στο βαθμό που είναι σαν κι εμένα- εύκολα περιφρονώ και δεν προσπαθώ πλέον να κάνω το καλύτερο δυνατό… Πώς κρίνω τόσο αυστηρά και με ποιο δικαίωμα;».

«Να σκέφτομαι για τον εαυτό μου»

Σε μια στιγμιαία έκλαμψη αυτοσυμπόνιας που αμέσως θολώνει από την ίδια απότομη αυτοεξόντωση, η Μποβουάρ προσθέτει: «Θα έπρεπε να υποφέρω με ευγένεια. Είμαι σκληρή… σκληρή και περήφανη. Συνειδητοποίησε τη δική σου φτώχεια, κορίτσι μου, και όλη τη δειλία σου!… Έχω καλύψει τη δική μου δειλία με σοφιστείες – ω!».

Η Μποβουάρ σκέφτεται τα βήματα προς το θάρρος της δημιουργίας – ενός μεγάλου έργου ή μιας μεγάλης ζωής:

«Να συστηματοποιήσω τις σκέψεις μου και να πιστέψω στην αξία της σκέψης. Να διαβάζω… Να εμβαθύνω περισσότερο. Να τα πάρω όλα αυτά στα σοβαρά. Να είμαι πιο ανελέητη απέναντι στον εαυτό μου και λιγότερο επιφυλακτική απέναντι στους άλλους… Να σταματώ μόνο μπροστά στα στοιχεία. Να γράφω τα συμπεράσματα μόλις αποκτηθούν…

»Και πάνω απ’ όλα: να σκέφτομαι για τον εαυτό μου».

*Η Σιμόν Ντε Μποβουάρ γεννήθηκε στις 9 Ιανουαρίου του 1908, στο 6ο διαμέρισμα του Παρισιού και έφυγε από τη ζωή στις 14 Απριλίου 1986, στο Παρίσι.

*Με στοιχεία από themarginalian.org | Αρχική Φωτό: Σιμόν ντε Μποβουάρ και Ζαν πολ Σαρτρ / Wikimedia Commons