Αξονες και Συμφωνίες

Ο βασιλιάς Εδουάρδος εγκατέλειψε τον βρετανικό θρόνο τον Δεκέμβριο του 1936 όχι μόνον επειδή η Γουάλις Σίμπσον ήταν παντρεμένη σε δεύτερο γάμο και είχε πάρει ήδη ένα διαζύγιο, αλλά – ακόμη χειρότερα για τα ήθη του Μπάκιγχαμ και της βρετανικής κοινωνίας του Μεσοπολέμου – ήταν κοινή θνητή και Αμερικανίδα. Για τους Λονδρέζους, ακόμη κι εκείνη την εποχή, πέραν του Ατλαντικού ζούσαν παρείσακτοι επαναστάτες που έπρεπε να καταλάβουν κάποτε το λάθος της ανεξαρτησίας τους. Τους διαύλους προσπάθησε να ανοίξει ο Τσόρτσιλ, έστω κι αν παιδεύτηκε αρκετά να πείσει τον Φραγκλίνο Ρούζβελτ να μπουν οι ΗΠΑ στον πόλεμο.

Ενδεχομένως, αν δεν είχε μεσολαβήσει η ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, η Ευρώπη να παρέμενε μακριά για την Ουάσιγκτον. Η σύμπραξη δυνάμεων μέσα από τη συμφωνία AUKUS που συνυπέγραψαν Μπάιντεν, Τζόνσον και Μόρισον, εναντίον της Κίνας, θα μπορούσε όντως να διαφοροποιήσει τον γεωστρατηγικό χάρτη και τους συσχετισμούς δυνάμεων, αλλά σε πρώτη φάση ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στη σχέση ΗΠΑ – Βρετανίας – Αυστραλίας και οδηγεί και σε μια παραχώρηση εξουσίας που μέχρι τώρα κατείχε μόνος του ο πλανητάρχης του Λευκού Οίκου. Αν προσεχώς μπει και ο Καναδάς στην ομάδα, οι αγγλοσαξονικές ρίζες θα διαμορφώνουν έναν νέο πόλο στον παγκόσμιο ανταγωνισμό του μέλλοντός μας. Θα μπορούσε να αποτελεί και μια παραδοχή ότι η Ουάσιγκτον αδυνατεί ή δεν θέλει πλέον να κινείται μόνη της ως παγκόσμιος χωροφύλακας – και μετά την Κίνα η Ευρώπη μπορεί να βρεθεί προσεχώς απέναντι. Ο Μπλεκ, άλλωστε, έχει από καιρό σταματήσει να κυνηγάει άγγλους αποικιοκράτες, ενώ ο τελευταίος που εμφανίστηκε με την περιβολή του είχε κάνει επιδρομή στο Καπιτώλιο…

Ολα αυτά είναι πιθανό να βρήκαν τη θέση τους στο χθεσινοβραδινό δείπνο που παρέθεσε ο Εμανουέλ Μακρόν στην Ανγκελα Μέρκελ στο Ελιζέ. Η προοπτική η Ευρώπη να μπλέξει προσεχώς με την απότομη αφύπνιση του ανά τον κόσμο έθνους Αγγλοσαξόνων δεν μπορεί να αφήσει ασυγκίνητο τον γαλλογερμανικό άξονα – ακόμη και σε μια βραδιά που είχε τον χαρακτήρα προσωπικού αποχαιρετισμού στην καγκελάριο. Στο τελευταίο δείπνο εργασίας στο Μέγαρο των Ηλυσίων, ο Μακρόν και η Μέρκελ ίσως προσπάθησαν να πιάσουν το νήμα που άρχισαν να ξετυλίγουν τον Ιούνιο του 2019 στο Ααχεν, την πόλη του Καρλομάγνου, όταν ανανέωσαν τoυς δεσμούς Φιλίας και Συνεργασίας μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας.

Με ένα δείπνο στην ίδια αίθουσα του Ελιζέ, άλλωστε, σχεδόν εξήντα χρόνια νωρίτερα, ο Ντε Γκολ και ο Αντενάουερ είχαν επί της ουσίας επιδιώξει να αποτρέψουν μια αγγλοσαξονική επικυριαρχία στην ψυχροπολεμική Ευρώπη. Ο στρατηγός ήταν εκείνος που επί χρόνια μπλόκαρε τη συμμετοχή της Βρετανίας στο ευρωπαϊκό εγχείρημα και οραματιζόταν τη γαλλογερμανική συμμαχία ως εμβρυουλκό μιας Δυτικής Ευρώπης ανεξάρτητης από τις ΗΠΑ. Εως το τέλος του θεωρούσε τη Βρετανία δούρειο ίππο των Αμερικανών στην Ευρώπη και ήταν έτοιμος να συνθηκολογήσει, για πιο δυνατά αναχώματα, και για τη γερμανική επανένωση. Εκείνη η Συνθήκη του 1963 έγινε η ατμομηχανή του ευρωπαϊκού εγχειρήματος και την περιφρούρησαν και οι διάδοχοι του Ντε Γκολ και του Αντενάουερ, μέχρι τους σημερινούς. Υπό την πίεση των εξελίξεων που δρομολογούν οι AUKUS, ο Μακρόν προεξοφλείται ότι χθες το βράδυ επεδίωξε, με τη συνδρομή της Μέρκελ, να ξεκαθαρίσει εάν στην ίδια γραμμή με την καγκελάριο που αποχωρεί θα κινηθεί και ο διάδοχός της. Οπως είναι σχεδόν βέβαιο ότι, μετά το επιδόρπιο, οι δυο τους προσπάθησαν να διαγνώσουν τον ρόλο της Ευρώπης υπό τις νέες συνθήκες.

Περισσότερο από βέβαιο είναι, ωστόσο, ότι η συμφωνία AUKUS φανερώνει πως το Λονδίνο έχει αποφασίσει οριστικά και αμετάκλητα να απομακρυνθεί από την Ευρώπη, αναζητώντας έναν νέο ρόλο μετά το Brexit. Ο Μπόρις Τζόνσον θα επενδύσει, εσωτερικά και διεθνώς, στο νέο χαρτί που έχει στο χέρι του, με το επιχείρημα ότι η Βρετανία δεν είναι εν τέλει μόνη της και ανίσχυρη – στη νέα φάση της παγκοσμιοποιημένης αγοράς. Μαζί με τον Μακρόν, ο διάδοχος της Μέρκελ και η Ευρώπη θα κληθούν συντόμως να δουν τον δικό τους ρόλο.