Αρχαία επιγραφή στο Ισραήλ ίσως είναι ο «χαμένος κρίκος» στην ιστορία του αλφάβητου

Μια μυστηριώδης επιγραφή που βρέθηκε σε θραύσμα κεραμικού σκεύους στο Ισραήλ και χρονολογήθηκε στα 3.450 χρόνια ίσως είναι ο «χαμένος κρίκος» στην εξέλιξη της αλφαβητικής γραφής, υποστηρίζουν αυστριακοί και ισραηλινοί αρχαιολόγοι.

Σε αντίθεση με τα ιερογλυφικά που συμβολίζουν έννοιες ή αντικείμενα, η αλφαβητική γραφή βασίζεται σε χαρακτήρες που συμβολίζουν φωνήματα της προφορικής γλώσσας.

Η αλφαβητική γραφή πρωτοεμφανίστηκε στην Αίγυπτο, επεκτάθηκε στη Μέση Ανατολή και τελικά υιοθετήθηκε από τους Έλληνες και αργότερα από τους Ρωμαίους, λαούς που ανέπτυξαν τελικά τα δικά τους αλφάβητα.

Η επιγραφή που βρέθηκε στη διάρκεια ανασκαφών σε οχυρωματικά έργα της πόλης Τελ Λασίς χαρακτηρίζεται χαμένος κρίκος επειδή δείχνει να καλύπτει το κενό ανάμεσα στα πρώτα δείγματα αλφαβητικής γραφής, τα οποία εμφανίστηκαν στην Αίγυπτο πριν από περίπου 3.900 χρόνια, και μεταγενέστερα παραδείγματα από την περιοχή του Λεβάντη, η οποία αντιστοιχεί στη σημερινή δυτική Μέση Ανατολή.

«Η επιγραφή, η οποία χρονολογείται στον 15^ο αιώνα π.Χ., είναι η αρχαιότερη αλφαβητική γραφή που έχει χρονολογηθεί με ακρίβεια στην περιοχή του Νότιου Λεβάντη» γράφουν οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Φέλιξ Χέφλμαγιερ του Αυστριακού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου.

Όπως αναφέρουν οι ερευνητές στο Antiquity, μια επιθεώρηση του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, η επιγραφή χρονολογείται περίπου στο 1450 π.Χ, περίπου έναν αιώνα μετά το τέλος της εποχής των Υξώς, βασιλέων της 15^ης δυναστείας της Αιγύπτου που είχαν ρίζες στη Μέση Ανατολή και έλεγχαν τμήμα των εδαφών της.

Οι Υξώς πιθανώς έπαιξαν ρόλο στη διάδοση του αλφαβήτου στη Μέση Ανατολή, προτείνουν οι ερευνητές σύμφωνα με το LiveScience.

Το βασικό επιχείρημα που στηρίζει αυτή τη θεωρία είναι ότι το κείμενο της επιγραφής, το οποίο είναι αποσπασματικό και δεν έχει μεταφραστεί με ακρίβεια, περιέχει όχι μόνο γράμματα αλλά και ιερογλυφικά, τα οποία όμως συμβολίζουν ήχους και όχι έννοιες.

Όλοι οι χαρακτήρες του κειμένου προέρχονται από το πρώιμο σημιτικό αλφάβητο που χρησιμοποιείτο κάποτε στην αραβική χερσόνησο, λένε οι ερευνητές. Κάποια από αυτά τα γράμματα διατηρούνται και σήμερα στο αραβικό αλφάβητο, αν και τα σύμβολά τους έχουν αλλάξει εμφανισιακά.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το φώνημα ayin συμβολίζεται με έναν κύκλο, ο οποίος δείχνει να προέρχεται από το ιερογλυφικό σύμβολο για το ανθρώπινο μάτι.

«Όπως συμβαίνει στις περισσότερες αλφαβητικές επιγραφές από τον Νότιο Λεβάντη, το γράμμα έχει σχήμα κύκλου και μοιάζει με την ίριδα του ματιού από την οποία απουσιάζει όμως η κόρη» γράφουν οι ερευνητές.

Η θεωρία του «χαμένου κρίκου» στηρίζεται στο γεγονός ότι η επιγραφή χρονολογείται μετά την εμφάνιση του πρώτου αλφαβήτου στην Αίγυπτο αλλά πριν από τα πρώτα αλφαβητικά σύμβολα στον Λεβάντη.

Κι αυτό σημαίνει ότι η χρονολόγηση του θραύσματος έχει σημασία. Οι ερευνητές δεν χρονολόγησαν το ίδιο το αγγείο αλλά σπόρους κριθαριού που βρέθηκαν δίπλα στα θραύσματα και πιθανώς ήταν αποθηκευμένα στο αγγείο.

Όπως όμως επισήμανε ο Μπένζαμιν Σας του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη αλλά θεωρείται ειδικός στη θεωρία του αλφαβήτου, η ηλικία του αγγείου δεν συμπίπτει απαραίτητα με την ηλικία των σπόρων.

«Τα δεδομένα που έχουν δημοσιευτεί ως τώρα την καθιστούν [τη θεωρία] πιθανή αλλά σε καμία περίπτωση βέβαιη» σχολίασε ο Σας στο LiveScience.