Γιάννης Λασπιάς: «Η άγνοια και ο παρτακισμός δημιουργούσαν ανέκαθεν τέρατα»

Ο Γιάννης Λασπιάς είναι ηθοποιός και σκηνοθέτης, με δουλειές στο ενεργητικό του που τον καθιέρωσαν στον χώρο και που του χάρισαν την φήμη ενός καλού συνεργάτη και σπάνιου ανθρώπου.

Έχει κινηθεί με άνεση και επιτυχία στο θεατρικό σανίδι, στη μεγάλη οθόνη, στην συγγραφή και διασκευή κειμένων. Η πιο πρόσφατη δουλειά του αποτέλεσε την αφορμή για αυτήν την συνέντευξη. Συγκεκριμένα, το 2020 ο Γιάννης Λασπιάς διασκεύασε και σκηνοθέτησε το διάσημο δοκίμιο της  Βιρτζίνια Γουλφ (A room of one’s own) με τίτλο «Το δικό της δωμάτιο». Το βιβλίο κυκλοφορεί από την Κάπα Εκδοτική.

Με πυρήνα του τις γυναίκες μιας άλλης εποχής, με περιορισμένα δικαιώματα και ευκαιρίες, θύματα κακοποιήσεων και βίας, το έργο φαντάζει τρομακτικά επίκαιρο.

Το ελληνικό metoo που βρήκε την κορωνίδα της έκφρασής του μεταξύ ανθρώπων του καλλιτεχνικού στερεώματος, η σχέση της καραντίνας και της δημιουργικότητας και η επιστροφή στην «κανονικότητα» διαπέρασαν θεματικά την συζήτησή μας.

Ο Γιάννης Λασπιάς δουλεύει σκληρά, είναι καλλιτέχνης, είναι ενεργό μέλος της κοινωνίας, έχει ανησυχίες και πολλή όρεξη να συνεχίσει να κάνει την δουλειά του. Όπως οι περισσότεροι καλλιτέχνες (ηθοποιοί, μουσικοί κλπ) αυτήν την στιγμή, έτσι και ο Γιάννης περνάει δύσκολα, σε πρακτικό και ψυχολογικό επίπεδο.

Και όμως, αυτό που συνεχίζει να τον κρατά «ζωντανό» είναι αυτό ακριβώς που, δεδομένων των συνθηκών, του «δημιουργεί πρόβλημα».

“Α room of one’s own” της Virginia Woolf, ένα εμβληματικό έργο. Πότε το διάβασες για πρώτη φορά και πώς ένιωσες; Πώς συνέλαβες την ιδέα της θεατρικής του διασκευής;

Πρωτοδιάβασα το δοκίμιο της Woolf στα πανεπιστημιακά μου χρόνια και μάλιστα ήταν η πρώτη μου επαφή με το έργο της. Το συγκεκριμένο μάλιστα έργο ήταν το έναυσμα για ν ’ασχοληθώ τόσο με την ίδια ως προσωπικότητα, όσο και με την συγγραφική της παραγωγή. Η Woolf είναι ένας ολόκληρος κόσμος από μόνη της. Νομίζω ή θα την ερωτευτείς ή όχι.  Δεν υπάρχει ενδιάμεσο. Το “Α room of one’s own” ήταν μια αποκάλυψη για εμένα και δικαιολογημένα αποτελεί ορόσημο στο ζήτημα της γυναικείας χειραφέτησης.

Παρότι δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1929 διατηρεί τη δυναμική του και θέτει καίριους προβληματισμούς για θέματα που, σχεδόν ένα αιώνα μετά, εξακολουθούν να μας απασχολούν. Αν μάλιστα αναλογιστούμε την περίοδο που κυκλοφόρησε, μιλάμε για ένα επαναστατικό φεμινιστικό λόγο που έβαλε και βάζει το λιθαράκι του στους αγώνες για τα γυναικεία αλλά και για τα ατομικά δικαιώματα.

Η ιδέα της θεατρική του διασκευής μου δημιουργήθηκε αρκετά χρόνια πριν και τελικώς πραγματοποιήθηκε στις αρχές της περασμένης χρονιάς. Ο λόγος; Πάντα με γοητεύουν και μ’ενδιαφέρουν έργα που αγαπούν βαθιά τον άνθρωπο και του δίνουν δύναμη να επαναστατήσει και να αντιταχθεί στην αδικία  και στην καταπάτηση αναφαίρετων δικαιωμάτων του.

«Το δικό της δωμάτιο»: Από τα χρόνια της Βιρτζίνια Γουλφ μέχρι την εποχή του Γιάννη Λασπιά, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν προβλήματα

Μια παράσταση «στην κόψη» της καραντίνας. Πότε θα ξαναπαιχτεί άραγε; Θα παραμείνετε στο Θέατρο 104;

Ελπίζω πως θα ξανανέβει σε καλύτερες συνθήκες όταν επιστρέψουμε στην περίφημη κανονικότητα. Ο προγραμματισμός μας είναι να παραμείνει, τουλάχιστον για ένα αριθμό παραστάσεων, στο θέατρο 104, αλλά όπως καταλαβαίνουμε όλοι πλέον δεν μπορείς να προγραμματίσεις τίποτα με βεβαιότητα.

Στην παράσταση που σκηνοθέτησε ο Γ.Λασπιάς έπαιξαν: οι Πηνελόπη Μαρκοπούλου, Άντα Κουγιά, Φωτεινή Παπαχριστοπούλου και Μαρλέν Σαΐτη

Ποια είναι η άποψή σου για το livestreaming στο θέατρο; Μπορεί μια παράσταση να μεταδώσει την ενέργεια και τα μηνύματά της…ψηφιακά;

Όχι δεν μπορεί. Ίσως μια καλή κινηματογράφηση να είναι το έναυσμα για να παρακολουθήσεις την παράσταση αργότερα στο θέατρο, αλλά η συγκεκριμένη τέχνη έχει αξία μόνο όταν υπάρχει αλληλεπίδραση ηθοποιών και κοινού. Όσοι αγαπούν το θέατρο και τον πολιτισμό νομίζω πως καταλαβαίνουν τις τρομακτικές συνέπειες της  παγίωσης του livestreaming. Θεωρώ βέβαια πως δεν θα συμβεί, ωστόσο δεν ξέρουμε τι αλλαγές θα εγκαθιδρυθούν με την πανδημία. Με τρομάζει όλο αυτό.

Η καραντίνα σού βγήκε δημιουργικά και παραγωγικά ή το αντίθετο;

Σίγουρα έχοντας περισσότερο χρόνο και μένοντας πιο πολύ στο σπίτι αναγκάστηκα θα έλεγα μετά το πρώτο σοκ και την πρώτη κατάθλιψη να φροντίσω τον εαυτό μου τόσο σωματικά, όσο και πνευματικά. Δεν είναι μια φυσιολογική συνθήκη αυτή που ζούμε και φυσικά δεν μου αρέσει.

Προτιμώ να είμαι ελεύθερος και ας είμαι λιγότερο παραγωγικός ή δημιουργικός. Εξάλλου διαφωνώ με τα πρέπει γενικότερα. Δεν ξέρω τι ακριβώς σημαίνει να είμαι παραγωγικός, προτιμώ να είμαι χαρούμενος.

Σκέψεις και σχόλια για το ελληνικό Metoo. Φαίνεται πως η επιλογή σου να ασχοληθείς με την Γυναίκα και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ανά τους αιώνες είχε και κάτι το προφητικό…Έσκασε όλο αυτό! Κι έσκασε απότομα. Το θέμα είναι να μην ξεφουσκώσει. Τι λες εσύ;

Ναι, η παράσταση και το βιβλίο ήρθε σε μια εποχή που φλέγεται. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η Ιστορία επαναλαμβάνεται και πρέπει μέσα από το διάλογο, τον αγώνα και την ενημέρωση να είμαστε σε επαγρύπνηση. Η αδιαφορία και η άγνοια, όπως επίσης και ο παρτακισμός δημιούργησαν και δημιουργούν τέρατα.

Το ελληνικό Metoo έσκασε όπως είπες και μάλιστα με μεγάλη σφοδρότητα κυρίως στον χώρο του θεάτρου και στον χώρο του αθλητισμού. Θα ήθελα να δω να συμβαίνει και σε άλλους χώρους και να συμβάλλει στην δημιουργία ενός νομοθετικού πλαισίου. Δε νομίζω όσον αφορά στον θεατρικό χώρο να ξεφουσκώσει εύκολα. Ελπίζω να μας ενώσει και να είμαστε πράγματι μαζί και ως καλλιτέχνες και ως άνθρωποι.

Έχεις βιώσει προσωπικά παρενόχληση ή κακοποιητική συμπεριφορά εντός του καλλιτεχνικού χώρου στον οποίο κινείσαι;

Όχι ακραίες περιπτώσεις. Μου χει τύχει και ως σκηνοθέτης και ως ηθοποιός περίπτωση λεκτικής ή ψυχολογικής βίας κυρίως. Αλλά όχι κάτι που να μην μπορώ να το διαχειριστώ και όχι τρομακτικής έντασης. Κάθε άνθρωπος αντιδρά διαφορετικά. Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική.

Απλώς ξέρεις πολλές φορές ειδικά όταν είσαι νέος σου γεννάται μια λάθος εντύπωση για το χώρο από την συμπεριφορά κάποιων ανθρώπων που θεωρούσες ώριμους και λόγω ηλικίας και λόγω θέσης ή γνώσεων. Γρήγορα καταλαβαίνεις πως η ηλικία ή το αξίωμα δεν συμβαδίζει απαραίτητα με την ηθική και τον ανθρωπισμό. Και φυσικά όχι μόνο στο χώρο της τέχνης.

Μην πας μακριά. Διαφθορά υπάρχει συχνά και στην πολιτική. Και μιλάμε για ανθρώπους που νομοθετούν και αποφασίζουν για τις μοίρες μας.

Ειπώθηκε αρκετά το «γνωρίζαμε και δεν μιλούσαμε». Ισχύει και για εσένα αυτό;

Όχι. Ειδικά τις περιπτώσεις απόπειρας ή εκτέλεσης βιασμών και σωματικής βίας ομολογώ πως δεν τις γνώριζα. Για μένα η συμπεριφορά ενός ατόμου δεν καθορίζεται και δεν αξιολογείται με το αν είναι καλός απέναντί μου μόνο. Εάν συμπεριφέρεται άσχημα σε άλλους πραγματικά πέφτει τόσο στα μάτια μου, που μικρή αξία έχει το όποιο καλλιτεχνικό του εκτόπισμα ή η όποια καλλιτεχνική του αξία.

Η αγένεια, ο άκρατος εγωκεντρισμός, η λεκτική βία, η κάθε μορφή εξουσίας και χειρισμού, μου προκαλούν απέχθεια. Όσο καλός ηθοποιός ή σκηνοθέτης και αν είναι κάποιος, όταν δεν είναι άνθρωπος δεν μπορώ καν να του απευθύνω τον λόγο. Είναι αντανακλαστικό, μου προκαλεί αηδία.

Προτιμώ λοιπόν να μην συνεργάζομαι με τέτοια άτομα. Αν τύχει να συνεργαστώ μεγαλύτερη αξία έχει για μένα εκείνη τη στιγμή να υπερασπιστώ τον διπλανό μου παρά τον εαυτό μου. Ωστόσο δεν έχεις πάντα καθαρό μυαλό να αξιολογήσεις κάτι που συμβαίνει εκείνη την στιγμή, ούτε πάντα την ίδια ετοιμότητα. Οπότε πρέπει να μιλάς και να αντιδράς ακόμα και καθυστερημένα.

Πώς βιοπορίζεσαι, Γιάννη, όλο αυτό το διάστημα του σφραγισμένου πολιτισμού; Υπάρχει κάποιο επίδομα; Τι ακούς για συναδέλφους σου;

Ναι,υπάρχει το μηνιαίο επίδομα καλλιτεχνών το οποίο προέκυψε μέσα από διεκδικήσεις φυσικά. Δεν αρκεί. Βιοπορίζομαι δύσκολα όπως όλοι μας γιατί οι λογαριασμοί και οι  φόροι συνεχίζονται ακάθεκτοι παρά την πανδημία. Είναι μια τραγική συνθήκη για τους καλλιτέχνες. Φαντάσου όχι μόνο οι ηθοποιοί, αλλά και πόσοι ακόμα …μουσικοί, τραγουδιστές, σκηνογράφοι, ενδυματολόγοι και τόσοι άλλοι είναι άνεργοι πάνω από χρόνο.

Και ειδικά όταν έχεις και οικογένεια τι κάνεις. Οι πιο πολλοί φίλοι μου και σε μεγάλη ηλικία μάλιστα άρχισαν να δουλεύουν delivery γιατί δεν υπάρχουν άλλες δουλειές. Η πανδημία ανέδειξε ειδικά στην Ελλάδα  ανέδειξε χρόνιες παθογένειες που πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα πλέον.

Ποια είναι η τυχόν συμμετοχή και άποψή σου για το κίνημα Support Art Workers;

Τους στηρίζω και χαίρομαι που προέκυψε μέσα από το κίνημα αυτό ένα δυνατό και διεκδικητικό ΣΕΗ.

Ετοιμάζεις κάτι καινούργιο για το καλοκαίρι ή για μετά το καλοκαίρι ή για… όποτε;

Αυτή τη στιγμή βρίσκομαι σε γυρίσματα με αγαπημένους συναδέλφους  για την κινηματογράφηση του έργου του Χριστόφορου Χριστοφή «Ευριπίδης Μαινόμενος» σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζηπαπά.

Επίσης συζητώ την συμμετοχή μου σ’ ένα αγαπημένο σίριαλ στην τηλεόραση. Αν είμαστε καλά το 2022, προγραμματίζω την διασκευή και την σκηνοθεσία του “Φρανκενστάιν” της Μαίρη Σέλεϊ.

Και φυσικά με την ΚΑΠΑ εκδοτική κυκλοφορούμε σε μια καλαίσθητη έκδοση την θεατρική διασκευή με τίτλο «Το δικό μου δωμάτιο».

Καλή αντάμωση στο θέατρο, Γιάννη!