Γυναικεία ερωτικά πορτρέτα

Το πορτρέτο μιας γυναίκας που φλέγεται (Portrait de la jeune fille en feu, Γαλλία, 2019). Ερωτική της Σελίν Σιαμά

Απομονωμένη σε κάποιο νησί της Βρετάνης στα τέλη του 18ου αιώνα, η κακομαθημένη αλλά ευφυής αριστοκράτισσα Ελοΐζ (Αντέλ Ανέλ) γοητεύεται από τη Μαριάν (Νοεμί Μερλάν), μια ήρεμη αλλά ανήσυχη ζωγράφο που έχει προσληφθεί από τη μητέρα της πρώτης (Βαλέρια Γκολίνο) για να ζωγραφίσει το πορτρέτο της. Το ίδιο όμως συμβαίνει και με τη ζωγράφο, που όποτε αντικρίζει το «αντικείμενο» του έργου της (ένα έργο που ύποπτα καθυστερεί να τελειώσει) νιώθεις ότι μέσα της λιώνει.

Ανάμεσα σε αμήχανες σιωπές, βλέμματα έντονα και γεμάτα επιθυμία και μια σεξουαλικότητα που ηλεκτρίζει μονίμως την περιρρέουσα ατμόσφαιρα γαλήνης, η Σελίν Σιαμά αργά, σταθερά, αποφασιστικά φέρνει κοντά τις τόσο αντίθετες, σε όλα, γυναίκες (ακόμα και στα χρώματά τους – η μία μελαχρινή, η άλλη ξανθιά, η μία εκρηκτική, η άλλη συγκρατημένη).

Η εσωτερική, ψυχική καταπίεση ορίζει τον δρόμο προς τη σαρκική απελευθέρωση και κάποια στιγμή η φωνή της καρδιάς απομακρύνει τις δύο γυναίκες από τον εφιάλτη των ταμπού, οπότε η ταινία απογειώνεται. Οι αργοί ρυθμοί που αρχικώς μπορεί να κουράζουν, τελικά ταιριάζουν απόλυτα στο ασκητικό ύφος του «Πορτρέτου», όπως επίσης ταιριάζει η παντελής έλλειψη μουσικής που ποτέ δεν νιώθεις ότι είναι κάτι που λείπει.

Κάθε πλάνο της τρομερά ευαίσθητης αυτής ταινίας είναι ένας πίνακας ζωγραφικής, τόσο δε προσεκτικά δομημένος που ορισμένες φορές απλώς και μόνο η χρωματική σύνθεση αρκεί για να σε αφήσει άφωνο.

Γιατί δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πραγματική ζωγράφος σε αυτή την περίπτωση είναι η ίδια η σκηνοθέτρια που υπέγραψε την πνευματώδη απάντηση στη σαρκική χυδαιότητα της «Ζωής της Αντέλ». Αυτό το μικρό κομψοτέχνημα μέσα από το οποίο αναζητείται η αλήθεια στη σχέση δύο νέων γυναικών συνεχίζει την παράδοση της κινηματογραφικής ανάλυσης σύνθετων γυναικείων πορτρέτων, από την «Περσόνα» του Ινγκμαρ Μπέργκμαν μέχρι τις «Δύο Αγγλίδες» του Φρανσουά Τριφό.

Απέσπασε το βραβείο σεναρίου στο εφετινό Φεστιβάλ των Καννών (το σενάριο είναι γραμμένο από την ίδια τη σκηνοθέτρια) και δεν θα μου έκανε καμία εντύπωση αν την έβλεπα να κερδίζει μια υποψηφιότητα για το Οσκαρ στην κατηγορία καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας.