Επισφαλής οικονομική αισιοδοξία

Στη δημόσια συζήτηση για την πορεία της οικονομίας κυριαρχεί η έννοια του καλού «οικονομικού κλίματος». Τα πράγματα «πάνε καλά», επιστρέφει η «εμπιστοσύνη των αγορών», υπάρχει «αισιοδοξία για επενδύσεις», είναι οι εκφράσεις που κυριαρχούν. Δεν υποτιμώ τη σημασία του κλίματος στην οικονομία, που έχει και μια ψυχολογική διάσταση, αν και δεν πρέπει να ξεχνάμε την αντίστροφη ψυχολογία, αυτή του πανικού στις αγορές, που συνήθως εγγυάται τη βέβαιη εκδήλωση μιας κρίσης.

Μόνο που όταν συζητάμε με όρους «οικονομικού κλίματος», υπάρχει πάντα ο κίνδυνος των τεχνητών ενέσεων αισιοδοξίας, που στο όριό τους μπορούν να γίνουν συλλογική εθελοτυφλία απέναντι στο τι ακριβώς συμβαίνει στην οικονομία.

Γιατί σε πείσμα του «καλού κλίματος», η παγκόσμια οικονομία παραμένει σε τροχιά επιβράδυνσης, ακόμη και εάν συμφωνηθεί η αναστολή του εμπορικού πολέμου ΗΠΑ και Κίνας, την ώρα που η Ευρώπη κινείται σαφώς σε τροχιά ύφεσης.

Οι μεγάλες πληγές που έφεραν την προηγούμενη παγκόσμια κρίση, δηλαδή η υπερδιόγκωση της χρηματοπιστωτικής σφαίρας και η αποτυχία της νεοφιλελεύθερης απορρύθμισης παραμένουν ενεργές. Η αναγόρευση της δημοσιονομικής πειθαρχίας σε άρθρο πίστης εξακολουθεί να υπονομεύει το κοινωνικό κράτος, τις πολιτικές αναδιανομής και τη δυνατότητα παρεμβάσεων κατά της ύφεσης. Νέες παράμετροι, όπως η κλιματική αλλαγή, προμηνύουν νέους περιορισμούς στην απεριόριστη ανάπτυξη συγκεκριμένων οικονομικών κλάδων.

Ολα αυτά αποτελούν το πραγματικό φόντο του θετικού «οικονομικού κλίματος».

Στην πραγματικότητα, αν δεν επιμένουμε να βλέπουμε το δέντρο αντί του δάσους, το επισκιάζουν. Η υπερπροβολή συγκυριακών δυναμικών όπως η υποχώρηση των αποδόσεων στα κρατικά ομόλογα μακράς διάρκειας, καθεαυτή σημάδι επερχόμενης ύφεσης, η «εμβληματοποίηση» επενδύσεων σε χώρους μικρής προστιθέμενης αξίας όπως το real estate, η επιμονή στον τουρισμό ως «ατμομηχανή» παρά τα σημάδια κάμψης, η διαρκής προσδοκία κύματος ξένων επενδύσεων εν μέσω ύφεσης, η επιμονή σε μια λογική φτηνής και ευέλικτης απασχόλησης που απαξιώνει τον σημαντικότερο παραγωγικό πόρο της χώρας, δηλαδή το εργατικό δυναμικό της, όλα αυτά συνιστούν μάλλον στρατηγική απερισκεψία παρά αισιοδοξία.