Γερμανίδες για καταναγκαστικά έργα στη Ρωσία

Η 27χρονη Μαργκαρέτε Φρίζε είναι η πρώτη Γερμανίδα που πέθανε στο στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας του Παντόζερο της Καρελίας στη βορειοδυτική Ρωσία κοντά στα σύνορα με την Φινλανδία, στις 17 Απριλίου του 1945. Θάφτηκε σε ανώνυμο τάφο σε κοιμητήριο κοντά στο στρατόπεδο. Στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου περίπου 1.000 Γερμανίδες, αλλά και μερικοί Γερμανοί, εργάστηκαν επί έξι μήνες στο Παντόζερο. Πολλές από αυτές ήταν ανήλικες.

«180 γυναίκες και άνδρες έχασαν εδώ τη ζωή τους», λέει ο Ανατόλι Αντόνοβιτς, βετεράνος του πολέμου στο Αφγανιστάν, που φροντίζει εθελοντικά τους τάφους των νεκρών. Ο ρώσος επιχειρηματίας ελπίζει ότι η Γερμανία θα κάνει περισσότερα για να τιμήσει τα γερμανικά θύματα και σε αυτή την απομακρυσμένη περιοχή.

Διαταγή Στάλιν για επανορθώσεις μέσω καταναγκαστικής εργασίας

Σε ένα ξέφωτο κοντά στο στρατόπεδο ένας μεγάλος σταυρός και μερικές τριάδες μικρότερων σταυρών οριοθετούν το νεκροταφείο που δημιουργήθηκε εδώ το 1997. Σε μια μαρμάρινη πλάκα αναγράφεται: «Στο σημείο αυτό αναπαύονται αιχμάλωτοι πολέμου – θύματα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου».

Η μοίρα των Γερμανίδων που μεταφέρθηκαν για καταναγκαστική εργασία στην Σοβιετική Ένωση ανήκει στις λιγότερο γνωστές πτυχές του πολέμου. Η ναζιστική Γερμανία εξανάγκασε εκατομμύρια γυναίκες και άνδρες από την ανατολική Ευρώπη να εργαστούν για τη Γερμανία. Στην τελευταία περίοδο του πολέμου ωστόσο και ο σοβιετικός ηγέτης Ιωσήφ Στάλιν έδωσε διαταγή για γερμανικές επανορθώσεις μέσω καταναγκαστικής εργασίας. Σύμφωνα με ρωσικά στοιχεία τη διετία 1944-1945 μεταφέρθηκαν στην Σοβιετική Ένωση 270.000 Γερμανοί. Οι γυναίκες και τα κορίτσια στο Παντόζερο προέρχονταν από την ανατολική Πρωσία και είχαν αιχμαλωτιστεί τυχαία κατά τη διάρκεια της προέλασης του Κόκκινου Στρατού.

Η Ρωσία του Πούτιν επιχειρεί να ξαναγράψει την ιστορία

Η απαρχή του σοβιετικού δικτύου στρατοπέδων συγκέντρωσης βρίσκεται στην επαρχία Καρελία. Δεκάδες χιλιάδες κρατούμενοι τουφεκίστηκαν σε περιοχές όπως το Σανταρμόχ ή το Κράσνι Μπορ κατά τη διάρκεια των σταλινικών εκκαθαρίσεων την περίοδο 1937-1938. Ο ιστορικός Γιούρι Ντμιτριέφ, επικεφαλής της ομάδας υπεράσπισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων Memorial στην Καρελία, ανακάλυψε αυτούς τους τόπους μαρτυρίου, στους οποίους σήμερα έχουν στηθεί μνημεία. Όμως στη Ρωσία του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν γίνεται προσπάθεια να ξαναγραφτεί η ιστορία της περιοχής και να δοθούν «ελαφρυντικά» στον Στάλιν. Στο Σανταρμόχ γίνεται πλέον λόγος για στρατιώτες του Κόκκινού Στρατού που θανατώθηκαν από φινλανδούς στρατιώτες. Ο Γιούρι Ντμιτριέφ και ο συνάδελφός του Σεργκέι Κολτύριν βρέθηκαν στο εδώλιο δικαστηρίου κατηγορούμενοι για σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων.

Ο επιχειρηματίας Ανατόλι Αντόνοβιτς εκτιμά ότι από τα περίπου 4.000 μνήματα Γερμανίδων αλλά και Γερμανών στην περιοχή πολλά μπορούν να εντοπιστούν ακόμα και σήμερα. Για την περιοχή Πουντός, ανατολικά της λίμνης Ονέγκα, υφίσταται μάλιστα και κατάλογος με ονόματα και τάφους. Σύμφωνα με τον ρώσο εθελοντή στη μικρή πόλη Ποντπορόσγιε υπάρχουν στο κέντρο της πόλης 100 τάφοι, τους οποίους φροντίζουν εθελοντικά οι κάτοικοι. Και στο Παντόζερο ένας χωρικός καθαρίζει μια στις τόσες το δρομάκι προς το νεκροταφείο, όπου βρίσκονται θαμμένες οι γερμανίδες κρατούμενες. Τον Οκτώβριο του 1945 οι Σοβιετικοί έκλεισαν το στρατόπεδο. Σε ανηλίκους και ασθενείς επετράπη η επιστροφή στη Γερμανία. Η πλειοψηφία των κρατουμένων όμως μεταφέρθηκε σε άλλα στρατόπεδα. Ο 59χρονος Γκούσταβ Γκοντλίσνκι, που πέθανε στις 9 Οκτωβρίου του 1945, ήταν ο τελευταίος νεκρός του στρατοπέδου.

dpa / Στέφανος Γεωργακόπουλος