Λειτουργία και αρμοδιότητες

95

Το υφιστάμενο θεσμικό οργανόγραμμα της ΕΕ βασίζεται στην ακόλουθη αρχή: Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δίνει τις κατευθύνσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαμορφώνει τις προτάσεις, οι Επιτροπές εκφράζουν γνώμες επί των προτάσεων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο των Υπουργών λαμβάνουν τις αποφάσεις. Τη νομιμότητα των αποφάσεων ελέγχουν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και το Ελεγκτικό Συνέδριο.

Σε αυτό το πλαίσιο, και υπό τις παρούσες ρυθμίσεις που διέπουν τα θεσμικά όργανα της Ένωσης, το Κοινοβούλιο έχειτρεις κύριες αποστολές:

Νομοθετική εξουσία

Οι ιδρυτικές Συνθήκες προέβλεπαν απλώς μία συμβουλευτική λειτουργία του Κοινοβουλίου αλλά σταδιακά, οι αρμοδιότητές του αναβαθμίστηκαν ώστε πλέον οι νομοθετικές του εξουσίες να είναι ισότιμες με αυτές του Συμβουλίου Υπουργών. Εντούτοις, η νομοθετική εξουσία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο εκείνη των εθνικών Κοινοβουλίων, λόγω του ιδιότυπου χαρακτήρα της ΕΕ.

Μετά τη Συνθήκη του Αμστερναμ (1997) το Κοινοβούλιο συμμετέχει στη διαδικασία θέσπισης των κοινοτικών πράξεων με διαδικασίες συναπόφασης και συνεργασίας, διατυπώνοντας σύμφωνες ή συμβουλευτικές γνώμες. Μαζί με το Συμβούλιο Υπουργών συναποφασίζει για το μεγαλύτερο μέρος της κοινοτικής νομοθετικής παραγωγής.

To Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θεσπίζει ευρωπαϊκούς νόμους, οδηγίες, κανονισμούς, συμφωνεί με το περιεχόμενο των ευρωπαϊκών νομοθετικών μέτρων, το τροποποιεί ή το απορρίπτει. Με τη διαδικασία της συναπόφασης που καθιερώθηκε με τις συνθήκες του Μάαστριχτ και του Αμστερνταμ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καθίσταται στο ίδιο επίπεδο με το Συμβούλιο σε ευρύ φάσμα τομέων (για παράδειγμα μεταφορές, περιβάλλον, προστασία των καταναλωτών, κ.λπ.). Στο πεδίο της δραστηριότητάς του εντάσσονται, μεταξύ άλλων, η περιβαλλοντική πολιτική, οι μεταφορές, η προστασία των καταναλωτών, η παράνομη μετανάστευση και γενικότερα όλα τα ζητήματα που αφορούν την εσωτερική αγορά.

Μπορεί επίσης να ζητά από την Επιτροπή να υποβάλλει νομοθετικές προτάσεις στο Συμβούλιο. Επίσης, συμμετέχει στην υλοποίηση των νέων νομοθετικών κειμένων, εξετάζοντας το ετήσιο πρόγραμμα εργασιών της Επιτροπής και υποδεικνύει ποιες νομοθετικές πράξεις θα ήταν σκόπιμες.

Δημοσιονομική εξουσία

Στον τομέα της διαμόρφωσης του κοινοτικού προϋπολογισμού, και ιδιαίτερα ως προς το σκέλος των δαπανών που δεν απορρέουν από τις Συνθήκες (υποχρεωτικές δαπάνες) το Κοινοβούλιο διαθέτει ήδη από το 1975 σημαντικές εξουσίες

Συγκεκριμένα, με μία, όχι πάντα ανέφελη, διαδικασία συνδιάλεξης με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Κοινοβούλιο υιοθετεί ή απορρίπτει τον προϋπολογισμό που προτείνει η Κομισιόν. Γενικά, αυτή η λειτουργία ασκείται κυρίως σε ό,τι αφορά δαπάνες του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και του Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης. Πάντως, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί μόνο να γνωμοδοτεί, σύμφωνα με τη διαδικασία της διαβούλευσης, για ζητήματα όπως η φορολογία, η βιομηχανική πολιτική, η γεωργική πολιτική και η ένταξη νέων κρατών μελών στην ευρωζώνη.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελούν τη δημοσιονομική αρχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που καθορίζει κάθε χρόνο τις δαπάνες και τα έσοδα της Ένωσης. Έτσι, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας υποβάλλει έκθεση στην Ολομέλεια του Κοινοβουλίου και, επίσης, ενημερώνει, κάθε τρεις μήνες, την αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή. Η Μεταρρυθμιστική Συνθήκη επιβάλλει µία νέα δημοσιονομική διαδικασία συναπόφασης και δίνει τον τελευταίο λόγο στο Κοινοβούλιο στο σύνολο των δαπανών του προϋπολογισμού.

Έλεγχος

Πέραν της κριτικής περί «δημοκρατικού ελλείμματος», το Κοινοβούλιο εκπροσωπεί με τον πιο άμεσο τρόπο τους Ευρωπαίους πολίτες.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ασκεί δημοκρατικό έλεγχο στην Επιτροπή ενώ υπάρχει επίσης ένα επίπεδο κοινοβουλευτικού ελέγχου και για τις δραστηριότητες του Συμβουλίου. Μετά τη Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) το Κοινοβούλιο μπορεί να ζητά από την Επιτροπή να υποβάλει προτάσεις για ζητήματα που θεωρεί σημαντικά. Επιπλέον, η Επιτροπή υποχρεούται να λογοδοτεί στο Κοινοβούλιο και να παρουσιάζει ετήσια απολογιστική έκθεση. Με πλειοψηφία δύο τρίτων της Ολομέλειας, το Κοινοβούλιο μπορεί επίσης ασκήσει πρόταση μομφής εναντίον της Επιτροπής. Ακόμα και το ίδιο το Συμβούλιο υποχρεούται να παρουσιάζει ετήσια «έκθεση προόδου», καθώς και αντίστοιχες εκθέσεις μετά από κάθε Σύνοδο Κορυφής.

Τα μέσα που ελέγχει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για να ασκεί έλεγχο είναι οι αναφορές των πολιτών, η εξουσία έναντι των κρατών-μελών για τον ορισμό εξεταστικών επιτροπών για παραβάσεις ή κακή εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας, η προσφυγή του Κοινοβουλίου ενώπιον του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και ο δημοσιονομικός έλεγχος.

Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ορίζει από το 1992 τον Διαμεσολαβητή (Οmbudsman) ο οποίος παραλαμβάνει τις καταγγελίες των φυσικών ή νομικών προσώπων της Ένωσης σχετικά με περιπτώσεις κακής διοίκησης ή παραβάσεων του κοινοτικού δικαίου. Το Κοινοβούλιο μπορεί επίσης να συστήσει εξεταστική επιτροπή για να διερευνήσει αυτές τις καταγγελίες. Απότο 2003 καθήκοντα Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή ασκείο καθηγητής Νικηφόρος Διαμαντούρος, ο οποίος υπήρξε και ο πρώτος Συνήγορος του Πολίτη στην Ελλάδα (στο διάστημα 1998-2003).

Μιχάλης Δουρμούσογλου

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ