Γιατρέ πιάνω κάτι στο στήθος μου, έχω καρκίνο;

Το γυναικείο στήθος, αέναο σύμβολο θηλυκότητας και μητρότητας, έχει ταυτιστεί στο γυναικείο μυαλό με την ταυτότητα του φύλου της. Το αποτέλεσμα είναι η γυναίκα να συνδέεται με τόσο ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς με τους μαστούς της, ώστε η ιδέα και μόνο απώλειας τους την οδηγεί αδικαιολόγητα και με κίνδυνο της υγείας της να αποφεύγει την ιατρική συμβουλή σε περιπτώσεις που διαπιστώνει κάποια διαταραχή στην περιοχή.

Ο μαστός στο μικροσκόπιο

Οι μαστοί αποτελούν εξαρτήματα του δέρματος. Μέσα στη δερματική πτυχή βρίσκεται ο μαζικός αδένας, ο οποίος περιβάλλεται από λίπος (περιμαστικό λίπος) εκτός από το τμήμα του που βρίσκεται ακριβώς κάτω από τη θηλή και τη θηλαία άλω. Το περιμαστικό λίπος είναι αυτό που δίνει το χαρακτηριστικό σχήμα στο μαστό.

Ο κάθε μαζικός αδένας έχει δισκοειδές σχήμα και φέρει μια απόφυση προς τη μασχαλιαία κοιλότητα. Αποτελείται από 6-8 λοβία που το καθένα παροχετεύει στο δικό του πόρο, ο οποίος εκβάλλει στη θηλή (εκφορητικός ή γαλακτοφόρος πόρος). Για καθαρά τοπογραφικούς λόγους ο μαστός διαιρείται σε πέντε τμήματα: το κεντρικό που περιλαμβάνει τη θηλή και τη θηλαία άλω και τέσσερα τεταρτημόρια, τα άνω έσω και έξω και τα κάτω έσω και έξω.

Η βασική λειτουργία του μαζικού αδένα είναι η παραγωγή γάλατος μετά τον τοκετό υπό την επίδραση της υποφυσιακής ορμόνης προλακτίνης.

Μάζα στο μαστό: Είναι πάντα καρκίνος;

Το συνηθέστερο εύρημα στον καρκίνο του μαστού είναι η ανεύρεση μιας διόγκωσης μέσα σε αυτόν, που σχεδόν πάντα είναι ανώδυνη. Δεν είναι όλες οι διογκώσεις όμως κακοήθεις. Το αντίθετο μάλιστα, τα οκτώ στα δέκα οζίδια που ανιχνεύουν οι γυναίκες στο στήθος τους είναι καλοήθη και πρόκειται για ενεργό μαζικό ιστό ή κύστη.

Υπάρχουν κάποια συνοδευτικά χαρακτηριστικά που ενισχύουν την πιθανότητα κακοήθειας: καταρχήν η προχωρημένη ηλικία της γυναίκας και η ύπαρξη θετικού οικογενειακού ιστορικού απαιτούν πολύ μεγάλη προσοχή ανεξάρτητα από τα άλλα χαρακτηριστικά του όγκου.

Επιπλέονη καθήλωση του οζιδίου στο δέρμα, η όψη φλοιού πορτοκαλιού του υπερκείμενου δέρματος, η παρουσία αιματηρής έκκρισης από τη θηλή, η εισολκή της θηλής (η θηλή δηλαδή κατά τις κινήσεις ή και συνεχώς προβάλει προς τα έσω), η εξέλκωση του δέρματος και η ψηλάφηση μασχαλιαίων λεμφαδένων σύστοιχα προς τη βλάβη πολλαπλασιάζουν τις πιθανότητες κακοήθειας.

Στον αντίποδα βρίσκεται το ινοαδένωμα του μαστού, ο πιο συνήθης καλοήθης όγκος της περιοχής. Παρατηρείται σε νεαρές γυναίκες με κορύφωση την ηλικία των 21-25 ετών, είναι καλά περιγεγραμμένος με ομαλή επιφάνεια, χωρίς σχέση με τον αδένα ή σύμφυση με το δέρμα, ανεξάρτητα από το μέγεθος που μπορεί να αποκτήσει. Είναι συνήθως ανώδυνος και εξαιρετικά κινητός με αποτέλεσμα αστεϊκώς να αποκαλείται ο ποντικός του μαστού. Το μέγεθος του μπορεί να αυξηθεί κατά την κύηση, τη γαλουχία και πριν την εμμηνόπαυση.

Για να αντιληφθούμε καλύτεραπως εκδηλώνεται ο καρκίνος του μαστούας μιλήσουμε με τη σκληρή γλώσσα των αριθμών: Μία στις εννιά γυναίκες σήμερα ανεξαρτήτου ηλικίας θα εκδηλώσει καρκίνο του μαστού. Σε 100 συνεχή περιστατικά καρκίνου του μαστού, τα 78 προσέρχονται για μάζα στο μαστό, τα 12 για τοπικό πόνο, τα 11 για ενοχλήματα από τη θηλή (έκκριμα ή εισολκή της θηλής) και τα 4 για μάζα στη μασχάλη.

Αν ψηλαφείτε κάποια μάζα στο στήθος σας ή διαπιστώνετε κάποια μεταβολή στην όψη ή το σχήμα των μαστών σαςκαι βρίσκεστε σε αγωνία, μη χρονοτριβείτε. Ο μόνος τρόπος για να απαλλαγείτε από το άγχος και το φόβο είναι να επισκεφτείτε τον ιατρό σας και να του αποκαλύψετε τις ανησυχίες σας. Όπως είπαμε οι πιθανότητες είναι πολύ μεγαλύτερες να πρόκειται για κάτι απλό. Αλλά και αν ακόμα δεν είναι έτσι όσο πιο έγκαιρα αποκαλυφθεί ένας κακοήθης όγκος τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να διατηρήσετε το μαστό σας και προπαντός τη ζωή σας.

Πόνος στο στήθος: Πρέπει να ανησυχώ;

Γενικά ο πόνος στο μαστό σχετίζεται με μη καρκινικές καταστάσεις. Αμφοτερόπλευρη τάση στους μαστούς για παράδειγμα που ενισχύεται προεμμηνορρυσιακά είναι σημείο της καλοήθους ινοκυστικής μαστοπάθειας που είναι η πιο συχνή πάθηση του γυναικείου μαστού και συνήθως αφορά μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες. Εμφανίζεται με τη μορφή πολλαπλών συνήθως οζιδίων (κύστεων) που αυξάνουν σε μέγεθος πριν από την έμμηνο ρύση και είναι ευαίσθητα στην ψηλάφηση. Μπορεί όμως να έχει και τελείως εντοπισμένο χαρακτήρα που μπορεί να μπερδέψει ακόμα και έναν έμπειρο ιατρό.

Μια άλλη καλοήθης πάθηση του μαστού που εισβάλλει με πόνο είναι η μαστίτιδα που συνήθως συμβαίνει τις πρώτες εβδομάδες της γαλουχίας και προκαλείται από την είσοδο μικροοργανισμών μέσα από μικροτραυματισμούς της θηλής. Πρόκειται για φλεγμονή του μαστού και συνοδεύεται και από άλλα ευρήματα όπως ερυθρότητα τοπικά και οίδημα. Δεν είναι και τόσο απλή κατάσταση αφού αν παραμεληθεί μπορεί να οδηγήσει σε σχηματισμό αποστήματος που για να αντιμετωπιστεί χρειάζεται χειρουργική παροχέτευση.

Ο πόνος όμως στο μαστό μπορεί να είναι και ενδεικτικός κακοήθειας ειδικά αν έχει εντοπισμένο χαρακτήρα, πρόσφατη εγκατάσταση και πρόκειται για μια γυναίκα ώριμης ηλικίας.

Οι καλοήθεις κύστεις μπορούν να εξαλλαγούν στο μέλλον;

Όπως είπαμε οι κύστεις είναι πολύ συχνό εύρημα και σπάνια εξελίσσονται σε κακοήθεια. Αυτό που είναι σημαντικό να γνωρίζει μια γυναίκα είναι αν το οζίδιο που ψηλαφά είναι όντως μια καλοήθης κύστη. Αυτό γίνεται αρχικά με την πραγματοποίηση συνήθως υπερηχογραφήματος όπου διαπιστώνεται η ύπαρξη κύστης.

Δεν αρκεί όμως. Πρέπει να ακολουθήσει παρακέντηση με λεπτή βελόνη και λήψη υγρού για κυτταρολογική εξέταση ώστε να αποκλειστεί η τυχόν ύπαρξη καρκινικών κυττάρων στο εσωτερικό. Η παρακέντηση γίνεται και στην περίπτωση συμπαγών όγκων για λήψη δείγματος για βιοψία.

Πολλές φορές η εξέταση του δείγματος μπορεί να αποκαλύψει την ύπαρξη της λεγόμενης επιθηλιακής υπερπλασίας που δεν είναι τίποτα άλλο από την αύξηση του αριθμού των φυσιολογικών μαστικών κυττάρων. Αυτή που πρέπει να μας ανησυχήσει ελαφρά είναι η άτυπη υπερπλασία που έχει σχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού στο μέλλον και χρειάζεται τακτικότερο ιατρικό έλεγχο.

Αυτό που πρέπει να τονίσουμε στις γυναίκες που έχουν κύστεις στους μαστούς τους είναι ότι σε περίπτωση ψηλάφησης κάποιου καινούριου οζιδίου δεν πρέπει αυτομάτως να θεωρούν ότι πρόκειται για καινούρια κύστη και πρέπει να ενημερώσουν τον ιατρό τους.

Μπορώ να κληρονομήσω τον καρκίνο του μαστού από τη μητέρα μου;

Η απάντηση δεν είναι και τόσο απλή. Υπάρχουν κάποια μεταλλαγμένα γονίδια που έχουν σχετιστεί με μεγάλη αύξηση του κινδύνου καρκίνου του μαστού έως και 80% (BRCA 1 και 2) και στις περιπτώσεις αυτές το μεταλλαγμένο γονίδιο μπορεί να περάσει από τη μητέρα στην κόρη.

Από την άλλη μεριά μόνο το 10% των γυναικών που προσβλήθηκαν από καρκίνο του μαστού είχαν κληρονομήσει κάποιο ανώμαλο γονίδιο. Ο κληρονομικός καρκίνος του μαστού τείνει να εμφανίζεται σε μικρότερες σχετικά ηλικίες (<40 ετών), σε περισσότερες της μιας συγγενών πρώτου βαθμού και στον ένα ή και στους δύο μαστούς. Τα γονίδια αυτά έχουν σχετιστεί επίσης και με την ανάπτυξη καρκίνου της ωοθήκης.

Αν έχετε συγγενή πρώτου βαθμού που έχει προσβληθεί από καρκίνο του μαστού, πρέπει να ενημερώσετε τον ιατρό σας, ο οποίος θα σας συστήσει ενδελεχέστερο και τακτικότερο κλινικό έλεγχο ακόμη και αν θεωρείτε ότι είστε πολύ νέα ώστε να κινδυνεύετε.

Υπάρχουν ομάδες υψηλού κινδύνου;

Όπως και τα υπόλοιπα κακοήθη νοσήματα, ο καρκίνος του μαστού προσβάλλει τις μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες. Αυτό είναι αποτέλεσμα της ίδιας της παθογένειας του καρκίνου. Όσο προοδεύει η ηλικία του ανθρώπου τόσο αυξάνεται η έκθεση του σε επιβαρυντικούς παράγοντες και άλλο τόσο μεγαλώνουν οι πιθανότητες να εμφανιστεί κάποιο βλάβη που δεν μπορεί ο ίδιος ο οργανισμός να επιδιορθώσει.

Το ατομικό και το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού είναι δύο άλλοι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού.
Η παρατεταμένη έκθεση στα οιστρογόνα είναι ένας άλλος σημαντικός παράγοντας. Αυτή μεταφράζεται σε ύπαρξη:

• πρώιμης εμμηναρχής (<11 χρόνων) και καθυστερημένης εμμηνόπαυσης (>55 χρόνων)
• θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης για περισσότερο από πέντε χρόνια καθώς και μακροχρόνια λήψη αντισυλληπτικών ιδιαίτερα της παλιάς γενιάς
• ατεκνία
• πρώτη εγκυμοσύνη μετά την ηλικία των 30
• παχυσαρκία
• υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
  Αλλοι παράγοντες που έχουν κατηγορηθεί είναι το κάπνισμα, η υψηλής περιεκτικότητας σε λίπη διατροφή και το ψυχολογικό στρες.

Μπορώ να προστατευτώ;

Υπάρχουν κάποια πολύ απλά πράγματα που μπορεί να κάνει μια γυναίκα για να μειώσει τις πιθανότητες να προσβληθεί από καρκίνο του μαστού. Καταρχήν οφείλει στον εαυτό της να υιοθετήσει ένα υγιεινότερο καθημερινό μοντέλο διαβίωσης. Αυτό μεταφράζεται σε απώλεια των περιττών κιλών, συστηματική άσκηση, διατροφή πτωχή σε κεκοκορεσμένα και υψηλή σε μονοακόρεστα λίπη, αποφυγή της υπερβολικής πρόσληψης αλκοόλ και του καπνίσματος.

Το πιο σημαντικό πράγμα πάντως είναι η έγκαιρη ανίχνευση τυχόν διαταραχών, ώστε να αντιμετωπιστούν στην έναρξη τους μειώνοντας στο ελάχιστο την πιθανότητα ακρωτηριασμού αλλά και της έλευσης του μοιραίου. Βασική θέση σε αυτό κατέχει πρώτα η ίδια η γυναίκα με την τακτική και προσεκτική αυτοεξέταση των μαστών της.

Από εκεί και πέρα συστήνεται όλες οι γυναίκες μετά την ηλικία των 20 να εξετάζονται κλινικά από τον ιατρό τους μια φορά το χρόνο, ενώ η πρώτη μαστογραφία αναφοράς γίνεται στην ηλικία των 40 ετών (εκτός αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό ή κάποια άλλη διαταραχή οπότε μπορεί να χρειαστεί να εκτελεστεί και νωρίτερα) και επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο.

health.in.gr