Φυματίωση: Δε μας έχει ξεχάσει…

Λάμπει το βλέμμα της
Απ’την ασθένεια.
Σάμπως να λιώνουνε
Χέρια κερένια.

Στ’ άσαρκα μάγουλα

Πώς έχει μείνει
Πίκρα το νόημα
Γέλιου που σβήνει!

Στους παραπάνω στίχους του Κ.Καρυωτάκη εν έτει 1920 αποτυπώνεται με τον πιο γλαφυρό τρόπο η εικόνα μιας ασθενούς που πάσχει από βαριά φυματίωση. Στα τέλη του 19ου αιώνα η φυματίωση σκότωνε τον ένα από κάθε επτά ανθρώπους στην Αμερική και την Ευρώπη.

Στις 24 Μαρτίου του 1882 ο Δρ Robert Koch ανακοίνωσε την ανακάλυψη του βάκιλλου της φυματίωσης κάνοντας το σημαντικότερο βήμα στο δρόμο του ελέγχου της θανατηφόρας νόσου.

Έναν αιώνα μετά, το 1982, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Διεθνής Ένωση ενάντια στη Φυματίωση και τη Πνευμονική Νόσο καθιέρωσαν την 24η Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα Φυματίωσης με σκοπό την ενημέρωση όλων σχετικά με τις καταστρεπτικές επιπτώσεις της νόσου στη δημόσια υγεία και την οικονομία των χωρών, αφού ακόμη και σήμερα η φυματίωση παραμένει η δεύτερη αιτία θανάτου στον κόσμο με περισσότερους από 2.000.000 θανάτους το χρόνο.

Στο μικροσκόπιο…
Η νόσος της φυματίωσης προκαλείται από ένα βακτήριο που ονομάζεται μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης ή αλλιώς βάκιλος του Koch. Το βακτήριο αυτό μπορεί να προσβάλλει κάθε σύστημα και κάθε τμήμα του ανθρώπινου σώματος, αλλά συνήθως επιτίθεται στους πνεύμονες.

Πώς μεταδίδεται η φυματίωση;
Η φυματίωση μεταδίδεται μέσω του αέρα από το ένα άτομο στο άλλο. Τα μυκοβακτηρίδια εμπλουτίζουν τον αέρα όταν ένα άτομο που πάσχει από φυματίωση των πνευμόνων ή του λάρυγγα βήχει ή φταρνίζεται. Τότε όσοι βρίσκονται κοντά μπορούν να εισπνεύσουν αυτά τα μικρόβια και να μολυνθούν. Αυτοί που κινδυνεύουν περισσότερο είναι όσοι περνούν πολύ χρόνο κοντά στους πάσχοντες, όπως τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, οι φίλοι και οι συνεργάτες.

Μετά την εισπνοή τα μυκοβακτηρίδια μπορούν να εγκατασταθούν στους πνεύμονες, όπου και αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται. Μπορούν όμως να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος και μέσω αυτής να φτάσουν σε άλλα σημεία του σώματος, όπως στους νεφρούς, στη σπονδυλική στήλη και αλλού. Τα άτομα που πάσχουν από εξωπνευμονική φυματίωση συνήθως δεν είναι επικίνδυνοι να μολύνουν το περιβάλλον τους.

Λανθάνουσα φυματίωση
Οι περισσότεροι άνθρωποι που εισπνέουν τους βάκιλλους της φυματίωσης και μολύνονται μπορούν να τα «πολεμήσουν» και να τα εμποδίσουν από το να πολλαπλασιαστούν. Τότε τα βακτήρια γίνονται ανενεργά και δεν προκαλούν νόσο. Είναι όμως ζωντανά και μπορούν αργότερα υπό τις κατάλληλες συνθήκες να ενεργοποιηθούν, να πολλαπλασιαστούν και να προκαλέσουν εμφανή και σοβαρή λοίμωξη. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται λανθάνουσα φυματίωση και τα άτομα που βρίσκονται σε αυτή:

Δεν έχουν κανένα σύμπτωμα
Δεν αισθάνονται άρρωστοι και έχουν καλή διάθεση
Δεν μπορούν να μολύνουν τους γύρω τους
Συνήθως έχουν θετική δοκιμασία φυματινοαντίδρασης (Mantoux)
Μπορούν να αναπτύξουν ενεργό φυματίωση αργότερα στη ζωή εκτός και αν λάβουν την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.

Ενεργός φυματίωση
Εφόσον το ανοσοποιητικό σύστημα δεν μπορέσει να ελέγξει την ανάπτυξη των βακίλλων, ενεργοποιούνται και αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται προκαλώντας την ενεργό λοίμωξη της φυματίωσης.

Κάποια άτομα εκδηλώνουν τα συμπτώματα της φυματίωσης σύντομα μετά τη μόλυνση πριν προλάβει το ανοσοποιητικό σύστημα να επιτεθεί και να ελέγξει τα βακτήρια. Άλλοι πάλι αρρωσταίνουν αργότερα μπορεί και μετά από χρόνια, όταν για κάποιο λόγο το ανοσοποιητικό σύστημα εξασθενήσει.

Τα μωρά και τα μικρά παιδιά συχνά έχουν αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα όπως εξάλλου και οι ηλικιωμένοι. Ιδιαίτερα ανίσχυρη ανοσολογική προστασία έχουν όσοι έχουν προσβληθεί από τον ιό του AIDS. Άλλες καταστάσεις που ευνοούν την ανάπτυξη της φυματική λοίμωξης είναι:

Κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών
Σακχαρώδης διαβήτης
Πνευμονικά νοσήματα
Κακοήθη νοσήματα, ιδιαίτερα κεφαλής και τραχήλου
Λευχαιμία και νόσος Hodgin
Σοβαρή νεφροπάθεια
Χαμηλό βάρος σώματος
Μακρόχρονη θεραπεία με κορτικοστεροειδή

Ποιά είναι τα συμπτώματα;

Τα συμπτώματα της φυματίωσης εξαρτώνται από το τμήμα του οργανισμού που έχει προσβληθεί. Συνήθως προσβάλλονται οι πνεύμονες οπότε προκύπτει:

Σοβαρός βήχας που διαρκεί περισσότερο από δύο εβδομάδες
Πόνος στο στήθος
Αιμόπτυση και απόχρεμψη πτυέλων

Συνοδά συμπτώματα μη ειδικά είναι τα εξής:

Αδυναμία και εξασθένηση
Απώλεια βάρους
Μειωμένη όρεξη
Ρίγη
Πυρετός
Νυχτερινοί ιδρώτες

Πώς μπορώ να μάθω αν έχω λανθάνουσα φυματίωση;
Ο μόνος σίγουρος και ασφαλής τρόπος να μάθει κανείς αν έχει μολυνθεί με το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης είναι μέσω της δερμοαντίδρασης Mantoux.

Πρόκειται για ένα απλό και ανώδυνο δερματικό τεστ κατά το οποίο εισάγεται μέσω μιας λεπτής βελόνας μικρή ποσότητα φυματίνης ακριβώς κάτω από το δέρμα στο κατώτερο τμήμα του πήχη.

Η φυματίνη είναι μια ουσία που έχει προέλθει από τα μυκοβακτηρίδια και είναι απολύτως ανενεργή, δηλ δεν μπορεί να προκαλέσει νόσο, μπορεί όμως να ενεργοποιήσει το ανοσοποιητικό σύστημα εφόσον αυτό έχει ήδη αντιμετωπίσει τους βάκιλλους της φυματίωσης με αποτέλεσμα την εμφάνιση σκληρίας στην περιοχή της ένεσης.

Ο ιατρός θα αξιολογήσει την αντίδραση δύο με τρεις ημέρες μετά την ένεση. Σημασία έχει μόνο η σκληρία και όχι η ερυθρότητα που μπορεί να εμφανιστεί και μάλιστα διαγνωστικό είναι το μέγεθος της σκληρίας που πρέπει να έχει διάμετρο μεγαλύτερη από 15 χιλιοστά του μέτρου με κάποιες εξαιρέσεις.

Πότε πρέπει να κάνω το τεστ Mantoux;
Αν έχετε έρθει σε στενή επαφή με άτομο με ενεργό πνευμονική φυματίωση.
Αν ανήκετε στις ομάδες υψηλού κινδύνου που αναφέραμε.
Αν κατάγεστε ή έχετε κατοικήσει σε χώρες που ενδημεί η φυματίωση, όπως αυτές της Αφρικής, Λατινικής Αμερικής, Ασίας, Ανατολικής Ευρώπης, στη Ρωσία και τις χώρες της πρώην Σοβιετικής ‘Ενωσης.
Αν λόγω εργασίας ή ιδιότητας περνάτε αρκετό χρόνο σε χώρους όπως πτωχοκομεία, ιδρύματα για άστεγους ή τοξικομανείς και χώρους που φιλοξενούνται μετανάστες από τις χώρες υψηλού κινδύνου.
Τέλος οι ιατροί και το νοσηλευτικό προσωπικό που εκ συνθηκών βρίσκονται σε στενή επαφή με άτομα που νοσούν είναι ευνόητο ότι πρέπει να εξετάζονται για πιθανή μόλυνση.

Υπάρχει εμβόλιο;
Υπάρχει εμβόλιο, το λεγόμενο BCG το οποίο προορίζεται συνήθως για νεογνά, βρέφη και παιδιά αλλά και ενήλικες που έρχονται σε στενή και συχνή επαφή με άτομα που πάσχουν από ενεργό πνευμονική φυματίωση.

Επίσης για άτομα με αρνητική Mantoux που πρόκειται να ταξιδέψουν σε χώρες που ενδημεί η φυματίωση καθώς και για όσους εργάζονται στον τομέα της υγείας.

Οι απόψεις σχετικά με τον εμβολιασμό είναι γενικά αντικρουόμενες κυρίως γιατί η προστασία που προσφέρει δεν είναι απόλυτη αλλά και γιατί θετικοποιεί τη δερμοαντίδραση Mantoux με αποτέλεσμα να δυσχεραίνει τη διάγνωση σε πιθανή μόλυνση.

Η φυματίωση θεραπεύεται;
Σήμερα η ιατρική είναι εφοδιασμένη με ένα πανίσχυρο φαρμακευτικό οπλοστάσιο ικανό να εξολοθρεύσει και τους πιο ανθεκτικούς βάκιλους και η φυματίωση δεν είναι πια ο ανίκητος και θανατηφόρος εχθρός. Έτσι όσοι έχουν λανθάνουσα φυματίωση μπορούν με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή να μην αρρωστήσουν ποτέ αλλά και όσοι εκδηλώσουν ενεργό νόσο μπορούν να θεραπευτούν.

Αντί επιλόγου…
Βρισκόμαστε στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και του εκμηδενισμού των αποστάσεων όπου οι αδιάκοπες μετακινήσεις των ατόμων έχουν σαν αποτέλεσμα τη μετάδοση εκτός των άλλων και ασθενειών.

Εξάλλου παρά την πρόοδο του δυτικού κόσμου η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων του πλανήτη μας ζουν ή καλύτερα επιβιώνουν σε συνθήκες ανέχειας, συνωστισμού και κάκιστης υγιεινής, με αποτέλεσμα την έξαρση λοιμωδών νοσημάτων αλλά και τη γέννηση κυμάτων μετανάστευσης.

Είναι φανερό ότι για τους παραπάνω λόγους δεν μπορούμε πλέον να μένουμε αδιάφοροι, ούτε και να αισθανόμαστε ασφαλείς.

health.in.gr