Η αλλαγή του κλίματος. Θα ζήσουμε ποτέ σε έναν πλανήτη-θερμοκήπιο;

Το 1985 στην Αυστρία διεξάγεται το πρώτο διεθνές συνέδριο για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Το 1987 καταγράφεται ως η θερμότερη χρονιά του αιώνα και το 1992, στη διάσκεψη του Ρίο, εκπρόσωποι από 167 χώρες, αναγνωρίζουν το πρόβλημα και προσπαθούν να θεσπίσουν μέτρα. Υπογράφεται κοινό πρωτόκολλο για τον έλεγχο εκπομπής των αερίων του που ευθύνονται για την έξαρση του φαινομένου του θερμοκηπίου (μεθάνιο, χλωροφθοράνθρακες και κυρίως διοξείδιο του άνθρακα) και τη σταθεροποίηση του σε επίπεδα που δεν θα επηρεάζουν το κλίμα. Στο Κιότο πέντε χρόνια αργότερα καταρτίζεται Πρωτόκολλο σύμφωνα με το οποίο κάθε χώρα πρέπει να μειώσει τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα, ώστε η συνολική μείωση να είναι τουλάχιστον 5,2% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Στη Χάγη από 13 έως 27 Νοεμβρίου διεξήχθη Διάσκεψη για την κλιματική αλλαγή όπου εκπρόσωποι από 180 χώρες δεν κατάφεραν τελικά να συμφωνήσουν στην εφαρμογή μέτρων. Κυρίως οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν κατάφεραν να εξομαλύνουν τις σφοδρές διαφωνίες τους, για τους τρόπους περιορισμού των επικίνδυνων αερίων. Η αύξηση των συγκεντρώσεων των αερίων αυτών εντείνει το φαινόμενο του θερμοκηπίου με συνέπεια την αύξηση της θερμοκρασίας της γης.

Σύμφωνα με την Διακυβερνητική Επιτροπή για τις Κλιματολογικές Αλλαγές (οργανισμός που συστάθηκε με συνεργασία του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού και του Προγράμματος Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών), υπολογίζεται ότι η μέση θερμοκρασία της Γης θα αυξηθεί κατά 1,8οC μέχρι το 2030. Στην Κεντρική και Βόρεια Αμερική η αύξηση θα είναι κατά 4οC, στην Αφρική 3οC, στη νότια Ευρώπη 2-3οC, στη νότια Ασία 2οC και στην Αυστραλία 2οC. Οι μετρήσεις αυτές σύμφωνα με τους επιστήμονες μπορεί να μην είναι απόλυτα ακριβείς, αλλά δίνουν μια μελλοντική εικόνα του κλίματος και συμπληρώνουν ότι μπορεί να φαίνονται μικρές, αλλά οι συνέπειές τους θα έχουν τεράστιες επιπτώσεις στη ζωή στον πλανήτη. Η αύξηση της θερμοκρασίας θα προκαλέσει το λιώσιμο των πάγων στους πόλους και στις οροσειρές με αποτέλεσμα την άνοδο της στάθμης της επιφάνειας της θάλασσας κατά 15 έως 90 εκατοστά έως το 2010 σε σχέση με το 1990. Παραλιακές περιοχές και ολόκληρα νησιά απειλούνται με κατακλυσμό.

Στη Διάσκεψη της Χάγης εκπρόσωποι από μικρά νησιωτικά έθνη ζήτησαν την άμεση λήψη μέτρων, καθώς τα προβλήματα γι’ αυτούς δεν είναι απλώς μία θεωρία που προσφέρεται για επιστημονική συζήτηση, αλλά για σοβαρά ζητήματα που αφορούν την οικονομία και τον τρόπο ζωής των κατοίκων. Στα συμπλέγματα Κιριμπάτι και Τουβάλου στον Ειρηνικό Ωκεανό έχουν καταστραφεί πολλοί παράκτιοι δρόμοι και γέφυρες ενώ οι επιστήμονες εκτιμούν ότι εάν η στάθμη των υδάτων αυξηθεί κατά ένα μέτρο το 70% της γης στις Σεϊχέλες, στον Ινδικό Ωκεανόθα κατακλυσθεί από τα νερά. Όμως η απειλή δεν προέρχεται μόνο από την άνοδο της στάθμης των υδάτων. Τυφώνες, ξηρασίες και άλλες φυσικές καταστροφές πιστεύεται ότι συνδέονται άμεσα με τις αλλαγές στο κλίμα. Εύκρατες περιοχές θα μετατραπούν σε έρημους, το φαινόμενο της «ερημοποίησης», και σύμφωνα με Έλληνες επιστήμονες θα εμφανιστεί στη χώρα μας. Πολλά είδη φυτών και ζώων αναμένεται να εξαφανιστούν, καθώς δεν θα μπορέσουν να προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες θερμοκρασίες. Η άνοδος της θερμοκρασίας θα δημιουργήσει ιδανικές συνθήκες για την εμφάνιση ασθενειών, που εμφανίζονται μόνο σε θερμές περιοχές. Ασθένειες που μεταδίδονται με κουνούπια και άλλα έντομα, όπως ελονοσία, κίτρινος πυρετός και εγκεφαλίτιδα, θα εξαπλωθούν, εάν οι υψηλές θερμοκρασίες επιτρέψουν σε αυτούς τους οργανισμούς να εγκατασταθούν και σε άλλες περιοχές.

Όμως όλα τα παραπάνω δεν αποτελούν τις μοναδικές επιστημονικές προβλέψεις. Κάθε λόγος έχει συνήθως και αντίλογο. Οι επιστήμονες υποστηρικτές της ύπαρξης του φαινομένου του θερμοκηπίου παρουσιάζουν μετρήσεις και μαθηματικά μοντέλα προβλέψεων που αναφέρονται σε θερμοκρασιακή μεταβολή. Στον αντίποδα βρίσκονται διακεκριμένοι επιστήμονες του εξωτερικού, αλλά και στον ελληνικό χώρο, που παρουσιάζουν μια εντελώς διαφορετική εικόνα βασιζόμενοι και αυτοί σε μια σειρά επιστημονικών αναλύσεων και προβλέψεων. Υποστηρίζουν ότι ενώ η θερμοκρασία στην επιφάνεια του πλανήτη αυξάνεται, ανάλογη μεταβολή δεν παρατηρείται στην ατμόσφαιρα. Ο Rat Michaels , κλιματολόγος από το Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια των ΗΠΑ, υπέρμαχος αυτών των απόψεων δηλώνει ότι «ενώ οι υποστηρικτές της ύπαρξης του φαινομένου του θερμοκηπίου λένε ότι η αύξηση της θερμοκρασίας έχει φτάσει στα δέκα χιλιόμετρα της ατμόσφαιρας της Γης, κάτι τέτοιο δεν έχει αποδειχθεί». Οι δορυφόροι της Εθνικής Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ δεν έχουν βρεί παρά ίχνη ελάχιστης αύξησης της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας, σε αντίθεση με τα δεδομένα των επίγειων οργάνων μέτρησης, που δείχνουν αύξηση της θερμοκρασίας στην επιφάνεια του εδάφους.

Το γεγονός αυτό δίνει ένα επιπλέον επιχείρημα στους επικριτές της απόψεως περί της ύπαρξης του φαινομένου το θερμοκηπίου, καθώς υποστηρίζουν ότι η αλλαγή του κλίματος, εφόσον δεν έχει επηρεάσει τη σύσταση της ατμόσφαιρας και τη θερμοκρασία της τροπόσφαιρας, είναι μία φυσική διαδικασία. Στη σύνοδο της Χάγης παρουσιάστηκε μελέτη Αυστραλών επιστημόνων, σύμφωνα με την οποία η στάθμη της θάλασσας δεν θα αυξηθεί σημαντικά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, καθώς οι ωκεανοί δεν αντιδρούν άμεσα στις κλιματολογικές μεταβολές. Σύμφωνα όμως με την ίδια μελέτη, αν δε ληφθούν μέτρα το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα η στάθμη θα αυξηθεί με πολύ γρήγορους ρυθμούς και οι παραθαλάσσιες περιοχές θα βρεθούν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Πάντως πέρα από τις επιστημονικές διαφορές το ενδιαφέρον των πολιτών για το περιβάλλον και για τα προβλήματα που σχετίζονται άμεσα με την ανθρώπινη υγεία αυξάνει συνεχώς. Στα πλαίσια της Διάσκεψης της Χάγης εκατομμύρια άνθρωποι από φτωχές χώρες, όπως το Αφγανιστάν και η Ζιμπάμπουε, «συμμετείχαν» με το δικό τους τρόπο στέλνονται ηλεκτρονικά μηνύματα και κάρτες, στην εκστρατεία ευισθητοποίησης των ηγετών του κόσμου για να περιορίσουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Στον ελληνικό χώρο η κλιματική αλλαγή αποτέλεσε κεντρικό θέμα συζητήσεων το μήνα Νοέμβριο, όπου καταγράφηκαν πολύ υψηλές θερμοκρασίες για την εποχή. Οι επιστήμονες εξέφρασαν τις απόψεις, που πολλές φορές ήταν διαφορετικές και αντικρουόμενες. Ένας από αυτούς, ο αστροφυσικός και Διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, Διονύσης Σιμόπουλος παραθέτει τις απόψεις του στο health.in.gr

Ε: Κύριε Σιμόπουλε, τις τελευταίες εβδομάδες έχει αναπτυχθεί μια «διαμάχη» μεταξύ των επιστημόνων για το αν το κλίμα της Ελλάδας αλλάζει και γίνεται περισσότερο τροπικό με αύξηση της μέσης θερμοκρασίας. Ποια είναι η δικιά σας άποψη;
Α: Πάντοτε σε όλες αυτές τις «διαμάχες» μεταξύ των ειδικών επιστημόνων υπάρχει το μαύρο και το άσπρο. Και η αλήθεια βρίσκεται κάπου ενδιάμεσα, υπάρχει το γκρίζο. Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Για τη χώρα μας πράγματι παρατηρείται τα τελευταία χρόνια διαφοροποίηση την οποία δεν θεωρώ ότι εντάσσεται στην κλιματική αλλαγή που παρατηρείται σε παγκόσμια κλίμακα. Είναι μια διαφοροποίηση που αφορά το τοπικό κλίμα. Υπάρχουν μικροκλιματικές αλλαγές, αλλά οφείλονται σε παραξενιές των διαφόρων ρευμάτων που επηρεάζουν το κλίμα μας, είτε τα καλοκαίρια όπως για παράδειγμα το περασμένο καλοκαίρι, είτε με τους ψυχρότερους χειμώνες αλλά αυτό είναι σε μικροκλιματική κλίμακα.
Ε: Πάντως αναφέρετε από Έλληνες επιστήμονες ότι η χώρα μας θα αποκτήσει κλίμα
αφρικανικής χώρας. Συμφωνείτε με αυτή την άποψη;
Α: Δεν έχω δει καμία έρευνα η οποία να υποστηρίζει επιστημονικά τεκμηριωμένα τέτοια αντίδραση της περιοχής μας. Τάσεις μπορεί να υπάρχουν αλλά οι ενδείξεις που έχουμε μας λένε ότι τα φαινόμενα είναι περισσότερο τοπικού χαρακτήρα παρά γενικευμένου φαινομένου. Τέτοιου είδους διαφοροποιήσεις υπήρξαν και στο παρελθόν όπως υπήρξαν και από την αντίθετη πλευρά. Δηλ. είχαμε μετακίνηση του κλίματος προς εύκρατες συνθήκες. Θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί όταν αναφερόμαστε σε αλλαγή του κλίματος στον ελληνικό χώρο. Οι έρευνες που έχω δει και μελετήσει δεν επιβεβαιώνουν μια τέτοια αλλαγή του κλίματος στην Eλλάδα. Τάση υπάρχει καθώς ως χώρα, ως μάζα ξηράς, είμαστε πολύ κοντύτερα στη Σαχάρα από άλλες χώρες της Ευρώπης. Αν κοιτάξετε το χάρτη είμαστε ιδιαίτερα κοντά αλλά λόγω της θαλάσσιας έκτασης που μας χωρίζει από την Λιβύη φαινόμαστε πιο απομακρυσμένοι από την υπόλοιπη Ευρώπη.
Ε: Η αλλαγή αυτή στη χώρα μας δεν οφείλεται στην γενικότερη κλιματική αλλαγή, λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου;
Α. Οι παρατηρούμενες μικροαλλαγές τα τελευταία 10 με 20 χρόνια στην Ελλάδα δεν βασίζονται στη γενικότερη παγκόσμια κλίμακα αλλαγών, αλλά είναι τοπικού χαρακτήρα. Γενικότερα όμως για τον πλανήτη δεν υπάρχει καμία αμφιβολία από τις παρατηρήσεις που έχουν ανακοινωθεί ότι υπάρχει μια διαφοροποίηση που έχει αρχίσει από τις αρχές του αιώνα από τις αρχές δηλ. ας πούμε της βιομηχανικής επανάστασης. Η δυνατότητα της φύσης να απορροφήσει τις προσθήκες αερίων κυρίως διοξειδίου του άνθρακα έχει φτάσει στο υψηλότερο σημείο. Η φύση δεν μπορεί να αντιδράσει άμεσα και αυτό έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, εκτός αν πάρουμε κάποια μέτρα για να ελέγξουμε την εκροή των αερίων. Λόγω της τεχνολογικής επανάστασης η εκροή χημικών αερίων, όπως για παράδειγμα οι χλωροφθωράνθρακες, είναι αποδεδειγμένα υπεύθυνα για την καταστροφή του όζοντος. Αυτό και μόνο το γεγονός, το οποίο έχει παρατηρηθεί από το 1974 και για το οποίο από το 1978 έχω επισημάνει τους κινδύνους, ως επιστήμονας του ήλιου, με την έννοια ότι ο ήλιος μας στέλνει τις επικίνδυνες ακτινοβολίες του. Τότε κανένας δεν έδινε σημασία, ούτε οικολόγοι υπήρχαν, και είχα αντιμετωπίσει προβλήματα με ορισμένους συναδέλφους που ήταν στη βιομηχανική παραγωγή των σπρέι. Η παρουσία των χλωροφθορανθράκων είναι μια επικίνδυνη ουσία καθώς σκοτώνουν το όζον για εκατό χρόνια. Δηλ. το ίδιο μόριο χλώριο για παράδειγμα που δρα στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, σκοτώνει ένα μόριο όζοντος και όταν το σκοτώσει απελευθερώνεται από αυτό και προσκολλάται σε ένα άλλο μόριο όζοντος. Μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει εκατό χρόνια. Με άλλα λόγια, ακόμα κι αν σταματήσουμε αυτή τη στιγμή για εκατό χρόνια θα δρουν αυτά που έχουμε αποθέσει στην ατμόσφαιρα.

Ε: Δηλαδή αποδέχεστε την άποψη πολλών επιστημόνων περί αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη;
Α: Πράγματι υπάρχει παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας. Τώρα αν είναι 0.45οC ή 0.15οC αυτό δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Γεγονός είναι ότι υπάρχει μια παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας και γενικά υπάρχει μια αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι στα επόμενα 20-50 χρόνια η αύξηση της θερμοκρασία θα είναι κατά 3οC ή 1.5οC. Γεγονός είναι ότι ακόμα και αυτή η μικρότερη αύξηση σύμφωνα με την άποψη των αισιόδοξων ερευνητών είναι επικίνδυνη. Η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1.5οC δε σημαίνει μόνο ότι θα είναι δυσκολότερη η διαβίωση μας τα καλοκαίρια. Το πρόβλημα είναι το λιώσιμο των πάγων στους πόλους και στις οροσειρές, οπότε θα αυξηθεί η μέση στάθμη της θάλασσας κατά μερικά μέτρα. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι όλες οι παραθαλάσσιες περιοχές θα αρχίσουν να κατακλύζονται από τα νερά της θάλασσας και των ωκεανών. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της γης κατοικεί σε παραθαλάσσιες περιοχές οπότε καταλαβαίνετε ότι θα αντιμετωπίσουμε άμεσα πρακτικά προβλήματα. Σε γενικές γραμμές αποδέχομαι ότι υπάρχει μία γενική αλλαγή έστω και στην περιορισμένη μορφή που ορισμένοι επιστήμονες θέλουν να παρουσιάσουν με αύξηση της μέσης θερμοκρασίας η οποία με τη σειρά της θα δημιουργήσει αλυσιδωτές αντιδράσεις οι οποίες θα είναι επικίνδυνες όχι μόνο με την άνοδο της στάθμης του νερού αλλά και για τη διαβίωση διαφορετικών μορφών ζωής πάνω στον πλανήτη.
Ε: Υπάρχει περίπτωση η κλιματική αλλαγή αυτή να οφείλεται σε μετακίνηση ολόκληρου του πλανήτη προς τον ήλιο;
Α: Όχι δεν υπάρχει καμία τέτοια περίπτωση και σημειωτέον η Γη είναι πλησιέστερα στον ήλιο και συγκεκριμένα στις 3 Ιανουαρίου είναι κοντύτερα κατά 4-5 εκατομμύρια χλμ. απ’ ότι τον Ιούλιο. Οι κλιματικές αλλαγές και οι εποχές του έτους βασίζονται στην κλίση που έχει ο άξονας της Γης που είναι 23.5 περίπου μοίρες και αυτή η κλίση είναι που δημιουργεί τις εποχιακές αλλαγές. Δεν έχει καμία σχέση η απόσταση. Αυτό που έχει σημασία είναι η εκροή του διοξειδίου του άνθρακα από ανθρωπογενείς δραστηριότητες και φυσικά η καταστροφή του όζοντος. Αφού καταστρέφουμε το όζον αφήνουμε τις βλαβερές ακτινοβολίες να φτάσουν στην επιφάνεια της Γης. Αυτοί είναι οι δύο κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν την παγκόσμια κλιματολογική μηχανή.

Ε: Στη Διάσκεψη της Χάγης για την κλιματική αλλαγή σε κυβερνητικό επίπεδο δεν επετεύχθη συμφωνία. Ο απλός πολίτης μπορεί να βοηθήσει;
A: Πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουμε ότι εμείς οι ίδιοι οι άνθρωποι μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα γιατί είμαστε έξι δισ. στον πλανήτη και αν ο καθένας μας κάνει μία ελάχιστη παρέμβαση μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα. Να μην αναμένουμε τις διαταγές άνωθεν όχι ότι δεν είναι σημαντικές και θα πρέπει να γίνονται με νόμους και μέτρα, αλλά και εμείς να συμμετέχουμε με ενεργό τρόπο. Π.χ. όταν είναι να αγοράσουμε ένα αποσμητικό για να είμαστε ελκυστικοί στο άλλο φύλο να αγοράζουμε σπρέι που να μην περιέχουν επικίνδυνες προωθητικές ουσίες. Να είμαστε ενημερωμένοι καταναλωτές. Να αγοράζουμε ανακυκλώσιμα προϊόντα και όχι υλικά τα οποία η φύση δεν μπορεί να αφομοιώσει με φυσικές διαδικασίες. Καθένας από
μας κάθε χρόνο δημιουργεί εκατοντάδες κιλά από σκουπίδια, μπορούμε να τα μειώσουμε.

Μικρές αλλαγές στην καθημερινή μας ζωή μπορεί να αποτελέσουν ένα σημαντικό βήμα στην αντιμετώπιση των παγκόσμιων περιβαλλοντικών προβλημάτων.

health.in.gr