Φραντσέσκα Αλμπανέζε: «Η κρίση στη Γάζα έχει γίνει πλέον σύμπτωμα μιας παγκόσμιας κρίσης»

Η Φραντσέσκα Αλμπανέζε, ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ για την κατάσταση των ανθρώπινων δικαιωμάτων στα κατεχόμενα από το 1967 παλαιστινιακά εδάφη, βρέθηκε στο προσκήνιο, ακριβώς επειδή με την ιδιότητά της ως ένα από τα πλέον καταρτισμένα πρόσωπα παγκοσμίως πάνω στα αντικείμενα αυτά, δεν δίστασε να χαρακτηρίσει γενοκτονία αυτό που διαπράττει το Ισραήλ στη Γάζα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να της επιβληθούν κυρώσεις από τη μεριά των ΗΠΑ αλλά και να αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα όταν προσπάθησε να μιλήσει σε δημόσιες εκδηλώσεις στη Γερμανία.

Από τις εκδόσεις Τόπος θα κυκλοφορήσει το βιβλίο της Όταν ο κόσμος κοιμάται. Ιστορίες, λέξεις και πληγές της Παλαιστίνης. Από αυτό προδημοσιεύουμε το παρακάτω απόσπασμα:

Η αλληλεγγύη είναι μια πολιτική εκδοχή της αγάπης;

[…]

Τον τελευταίο καιρό ο Όργουελ έρχεται συχνά στο μυαλό μου. Το διάσημο τρίπτυχό του σύμφωνα με το οποίο «Ο πόλεμος είναι ειρήνη, η ελευθερία είναι σκλαβιά, η άγνοια είναι δύναμη» [1984] ποτέ δεν μου φάνηκε τόσο επίκαιρο και σχετικό όσο στη συζήτηση των τελευταίων μηνών για το Ισραήλ και την Παλαιστίνη.

Πολλοί, για παράδειγμα, συνεχίζουν να μιλάνε για όσα συμβαίνουν στη Γάζα χρησιμοποιώντας τον όρο «σύγκρουση». Ή, ακόμα χειρότερα, αναφέρονται σε μια σύγκρουση που ξεκίνησε στις 7 Οκτωβρίου 2023. Σε αυτή την ανάγνωση βρίσκεται όλη η ρηχότητα όσων ξεκινούν να διαβάζουν ένα βιβλίο από τη μέση, αγνοώντας τόσες και τόσες σελίδες που διαφυλάσσουν ζωντανά τα ίχνη αίματος και οδύνης μιας ιστορίας που στην πραγματικότητα έχει πολύ βαθύτερες ρίζες και που εξακολουθεί να παραμένει άγνωστη.

Όπως άγνωστη και πνιχτή παραμένει η κραυγή για δικαιοσύνη που ο παλαιστινιακός λαός βγάζει εδώ και σχεδόν έναν αιώνα για το καθεστώς του απαρτχάιντ που τον καταπιέζει επί ολόκληρες γενιές και για τον παράλογο σπαραγμό αυτού που συμβαίνει από το τέλος του 2023 και συνεχίζει να συμβαίνει ακόμα και μετά την υποτιθέμενη κατάπαυση του πυρός μεταξύ Ιανουαρίου και Μαρτίου 2025: μια κανονική γενοκτονία, με όλη τη σημασία της λέξης από κάθε άποψη.

Η φρίκη της Γάζας είναι πρωτοφανής. Όταν λέω ότι το Ισραήλ γράφει μία από τις μελανότερες σελίδες της ιστορίας, που θα μπορούσε να συγκριθεί με τις γενοκτονίες του παρελθόντος, πολλοί μου απαντούν ότι δεν το ξέρουμε ακόμα με βεβαιότητα, ότι πρέπει να περιμένουμε την ετυμηγορία του Διεθνούς Δικαστηρίου Δικαιοσύνης. Αλλά το Δικαστήριο –το όργανο που έχει σκοπό να επιλύει τις διαφορές μεταξύ κρατών και να παρέχει συμβουλευτική γνωμοδότηση σε ζητήματα διεθνούς δικαίου– ήδη από τον Ιανουάριο του 2024 διατύπωσε τον κίνδυνο γενοκτονίας, δίνοντας εντολή στα κράτη να αναλάβουν δράση και να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα, προκειμένου να σταματήσουν τις γενοκτονικές ενέργειες του Ισραήλ. Ωστόσο, πολλά κράτη φαίνεται να μην αντιλαμβάνονται ή να αγνοούν σκόπιμα τον κίνδυνο γενοκτονίας. Η διεθνής συνθήκη ονομάζεται Σύμβαση για την πρόληψη και την τιμωρία του εγκλήματος της γενοκτονίας: πώς μπορούν τα κράτη να προλάβουν το έγκλημα, αν δεν ενεργούν άμεσα, όταν παρουσιάζεται ο κίνδυνος (όπως άλλωστε αναγνωρίζει και το Δικαστήριο);

[…]

Η κρίση στη Γάζα έχει γίνει πλέον σύμπτωμα μιας παγκόσμιας κρίσης, όπως έλεγε ήδη πριν από έναν χρόνο η συνάδελφός μου Ιρένε Καν, ειδική εισηγήτρια των Ηνωμένων Εθνών για την προώθηση και την προστασία του δικαιώματος στην ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης.

Όλο και πιο συχνά σκέφτομαι ότι όλα αυτά, αν και θα έπρεπε να μας προκαλούν φόβο, την ίδια στιγμή πρέπει να μας γεμίζουν θάρρος. Το σύστημα που συνθλίβει τους Παλαιστινίους –η πλήρως αποδεδειγμένη πλέον συμμαχία μεταξύ του Ισραήλ και όλων των υπόλοιπων κρατών, των οποίων οι ελίτ τού εγγυώνται την ατιμωρησία που ανέκαθεν απολάμβανε– είναι το ίδιο στο  οποίο ανήκουμε κι εμείς οι ίδιοι. Είναι το σύστημα που αποφασίζει εκ μέρους μας για καίρια ζητήματα της ζωής όλων μας, δίχως απαραίτητα να μας ακούει και να μας εκπροσωπεί·εκείνο που μετατρέπει την εργασία σε πρεκαριάτο και τα δικαιώματα σε προνόμια, που φροντίζει ώστε ο ένας άνθρωπος να αποξενώνεται από τον άλλο, καθιστώντας μας όλους πιο ευάλωτους και πιο ανασφαλείς· που θεωρεί την αλληλεγγύη ανατρεπτική πράξη και την ενσυναίσθηση μορφή διανοητικής και κοινωνικής δυσλειτουργίας. Πρόκειται για μηχανισμούς ύπουλους, οι οποίοι μέρα με την ημέρα συμβάλλουν στη διάρρηξη των δεσμών και υπονομεύουν την ικανότητά μας να παλεύουμε από κοινού για έναν δίκαιο σκοπό, από το περιβάλλον μέχρι την Παλαιστίνη, περνώντας από την επισφαλή εργασία και τα ζητήματα φύλου.Πολλές φορές μού έτυχε να σκεφτώ ότι για μένα η Παλαιστίνη υπήρξε το κόκκινο χάπι του Matrix, εκείνο που σου ανοίγει τα μάτια, ώστε να δεις την πραγματικότητα που κρύβεται πίσω από την επιφάνεια. Η εργασία μου, όπως και όλα όσα μελέτησα αυτά τα χρόνια σχετικά με το παλαιστινιακό ζήτημα, με βοήθησε να δω και να καταλάβω καλύτερα το σύστημα στο οποίο ζούμε. Και, κατά έναν παράξενο, αντιδιαισθητικό τρόπο, να συνεχίσω να το αγαπώ.

[…]

Οργανώνοντας τις σελίδες του βιβλίου που κρατάς στα χέρια σου περιτριγυρισμένη σωματικά και εικονικά από όλους εκείνους τους συντρόφους και τις συντρόφισσες του ταξιδιού, επέλεξα λοιπόν να αφιερώσω σε δέκα αγαπημένα μου πρόσωπα την αφήγηση των θεμάτων που θεωρώ θεμελιώδη για να κατανοήσουμε την ιστορία, το παρόν και το μέλλον της Παλαιστίνης. Αυτά τα δέκα πρόσωπα, με τα μαθήματά τους, τη μαρτυρία τους και μερικές φορές ακόμα και με την παρουσία τους, με συνόδευσαν στην πορεία της γνώσης μέσα από μια γη που υποφέρει εδώ και πάρα πολύ καιρό.

Έτσι θα είναι ο Τζορτζ, ένας από τους πιο στενούς φίλους των χρόνων που εγώ και ο σύζυγός μου Μαξ ζούσαμε στην Ιερουσαλήμ, εκείνος που θα μας υποδεχθεί στα σοκάκια της πόλης, από τη μία και από την άλλη πλευρά, περπατώντας ανάμεσα στα υπέροχα σπίτια μιας άλλης εποχής, στα βιβλιοπωλεία όπου σήμερα τα παιδικά βιβλία κατάσχονται από τους Ισραηλινούς στρατιώτες, και στους χώρους διασκέδασης όπου, μέχρι πριν από μερικά χρόνια, θα μπορούσες να πας να χορέψεις δίπλα στους ίδιους τους Ισραηλινούς νέους, σ’ εκείνη την περίπτωση δίχως στολή. Θα είναι η Ίνγκριντ, μια Ευρωπαία που επέλεξε την Παλαιστίνη και που στην Παλαιστίνη έχει δώσει πολλά, που θα μας εξηγήσει τη σημασία ενός συγκεκριμένου αυστηρού τρόπου σκέψης και της χρήσης του νομικού πλαισίου του απαρτχάιντ, όπως μου το έκανε ξεκάθαρο το 2017. Θα είναι ο Εγιάλ, που έχει φύγει από το Ισραήλ εδώ και καιρό και αισθάνεται πως δεν έχει το δικαίωμα να επιστρέψει, όσο δεν θα μπορεί να ταξιδεύει με παλαιστινιακό διαβατήριο, δηλαδή ενός ενιαίου και δημοκρατικού κράτους, που θα φωτίσει την πολυπλοκότητα των φυσικών και υλικών συνθηκών που γεννούν μια γενοκτονία. Θα είναι η Χιντ, που πέθανε στα έξι της χρόνια, επειδή ήταν Παλαιστίνια, που θα μας ανοίξει τα μάτια ώστε να δούμε τι σημαίνει να είσαι παιδί σε μια χώρα όπου εδώ και πολλές γενιές τα μικρότερα παιδιά δεν έχουν το δικαίωμα σε μια προστατευτική φωλιά που θα σέβεται τις ρίζες τους. Θα είναι ο Γκάμπορ, που σημαδεύτηκε νωρίς από τις διώξεις κατά των Εβραίων, που θα μας διαφωτίσει για την τρέλα αυτού που συμβαίνει στον παλαιστινιακό λαό και για τον μύθο της κανονικότητας. Και μετά ο Γασάν, ο χειρούργος που έφτασε από το Λονδίνο για να μπει στην καρδιά του πιο αδιανόητου τρόμου της Γάζας κατά τους πρώτους μήνες της γενοκτονικής επίθεσης· η Μαλάκ, η νεαρή καλλιτέχνις που έκανε το αντίστροφο ταξίδι, αφήνοντας τη Γάζα για να πάει στο Λονδίνο, που με τους πίνακές της θα μας εξιστορήσει το μαρτύριο του λαού της· ο Αμπού Χασάν, που μας οδήγησε στους τόπους που αποκαλύπτουν τον μόχθο και την καταπίεση εκείνου του λαού·ο Αλόν, μεγάλος μελετητής της γενοκτονίας και πολύτιμος φίλος, που με βοήθησε να κατανοήσω εκ του σύνεγγυς τις αντιθέσεις που ενδέχεται να φωλιάζουν στην καρδιά ενός Εβραίου Ισραηλινού που «βλέπει» τους Παλαιστινίους και αισθάνεται ως δικήτου τη δική τους υπόθεση: γιατί στην απελευθέρωση του παλαιστινιακού λαού από την καταπίεση του απαρτχάιντ βρίσκεται το κλειδί για την απελευθέρωση των ίδιων των Ισραηλινών·έως και ένα από τα πιο κοντινά μου πρόσωπα, στη ζωή όσο και στην αναζήτηση μιας επίγνωσης που οφείλουμε να είμαστε σε θέση να μεταφράσουμε σε δράση.»