Για πρώτη φορά στα χρονικά της εντομολογίας, ένα παρασιτικό μυρμήγκι παρατηρήθηκε να πείθει τις εργάτριες ενός άλλου είδους να διαμελίσουν τη βασίλισσά τους ώστε να πάρει τη θέση της.
Ορισμένα παρασιτικά μυρμήγκια, μέλισσες και σφήκες έχουν εξελίξει στρατηγικές για να εκμεταλλεύονται την κοινωνική συμπεριφορά άλλων ειδών προς όφελός τους, ένα φαινόμενο που ονομάζεται «κοινωνικός παρασιτισμός».
Για παράδειγμα, κάποια μυρμήγκια κλέβουν προνύμφες από ξένες αποικίες για να ενισχύσουν τις δικές τους με εργάτριες. Σε άλλες περιπτώσεις, παρασιτικά θηλυκά μυρμήγκια εισβάλουν σε αποικίες άλλων ειδών, σκοτώνουν τη βασίλισσα και παίρνουν τη θέση της.
Ο κοινωνικός παρασιτισμός παίρνει πιο ύπουλες διαστάσεις σε δύο είδη μυρμηγκιών του γένους Lasius, αναφέρουν ιάπωνες ερευνητές στην επιθεώρηση Current Biology.
Η αρχή έγινε όταν ο ερασιτέχνης εντομολόγος Τάκου Σιμάντα βρήκε σε ένα χωράφι μια βασίλισσα του είδους Lasius orientalis, την οποία μετέφερε στην τραπεζαρία του, όπου εξέτρεφε μια αποικία του συγγενικού είδους L. flavus.
Αρχικά ο ερευνητής είδε τη βασίλισσα να αρπάζει εργάτριες της αποικίας και να τις τρίβει πάνω της, προφανώς για να καλυφθεί με τη μυρωδιά τους και να μπορεί να εισέλθει απαρατήρητη στην αποικία.
Παρασιτική βασίλισσα του είδους Lasius orientalis, αριστερά, επιτίθεται σε βασίλισσα του είδους L.flavus (Takasuka et al. 2025)
Όταν έφτασε στον θάλαμο της βασίλισσας, το παράσιτο την ψέκασε επανειλημμένα με ένα υγρό από την κοιλιά της, το οποίο πιθανότατα περιείχε μυρμηκικό οξύ, μια ουσία που χρησιμοποιούν πολλά είδη μυρμηγκιών για άμυνα. Το οξύ φαίνεται ότι καλύπτει τη φυσική οσμή της βασίλισσας και την κάνει να μυρίζει σαν εχθρός.
«Ο ξενιστής και το παράσιτο ανήκουν στο ίδιο γένος, οπότε και οι δύο αναγνωρίζουν το μυρμηκικό οξύ ως σήμα κινδύνου» εξηγεί ο Κέιζο Τακασούκα του Πανεπιστημίου του Κιούσου στην Ιαπωνία, τελευταίος συγγραφέας της μελέτης.
Εργάτριες του είδους L. flavus έχουν κόψει τη βασίλισσά τους στη μέση (Takasuka et al. 2025)
«Πιστεύουμε πως, όταν η βασίλισσα καλύπτεται ξαφνικά από μεγάλες ποσότητες αυτής της ουσίας, οι εργάτριες αντιλαμβάνονται την μητέρα τους ως απειλή για την αποικία, κάτι που πυροδοτεί την επιθετική συμπεριφορά τους» αναφέρει.
Μετά το ψέξασμα, ένας αργός και βασανιστικός θάνατος περιμένει τη βασίλισσα, η οποία διαμελίζεται από τις ίδιες τις κόρες της.
Το ίδιο φαινόμενο παρατηρήθηκε στη συνέχεια σε βασίλισσες του είδους Lasius umbratus, οι οποίες καταλαμβάνουν αποικίες του είδους L. japonicus.
Και στις δύο περιπτώσεις, οι παρασιτικές βασίλισσες αρχίζουν να γεννούν αβγά μετά το έγκλημα και αφήνουν τις ξένες εργάτριες να αναθρέψουν τις προνύμφες.
Με την πάροδο του χρόνου, το αρχικό είδος εξαφανίζεται και η βασίλισσα μένει μόνη της στην αποικία μαζί με τις χιλιάδες κόρες της.
Το διαβολικό αυτό κόλπο, λένε οι ερευνητές, απαλλάσσει το παράσιτο από τον κόπο και τους κινδύνους που συνοδεύουν την ίδρυση μιας αποικίας από το μηδέν.
Επόμενος στόχος τους είναι να εξετάσουν αν η υποκινούμενη μητροκτονία εφαρμόζεται ως στρατηγική και από άλλα παρασιτικά μυρμήγκια.