Ανακύκλωση κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων – Παλιά ρούχα, νέοι κανονισμοί, σωροί προβλημάτων

Αποτελεί κλασικό δίλημμα κάθε φορά που πρέπει να αλλάξουμε στην ντουλάπα τα χειμερινά με τα καλοκαιρινά ρούχα και τούμπαλιν, αλλά και γενικότερα με το ξεκαθάρισμα παλιών ή άχρηστων αντικειμένων που στοιβάζονται στο σπίτι.

Εφόσον δεν είναι κατάλληλα ούτε για δωρεές σε φιλανθρωπικές οργανώσεις, είθισται να καταλήγουν στα σκουπίδια.

Όμως -αν δεν το ξέρατε ήδη- από την αρχή του έτους τα παλιά υφάσματα δεν επιτρέπεται πλέον να απορρίπτονται στα οικιακά απορρίμματα, ακόμη και αν είναι σκισμένα.

Σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου, η σχετική οδηγία της ΕΕ απαιτεί από τα κράτη μέλη να εισαγάγουν συστήματα χωριστής συλλογής χρησιμοποιημένων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων.

Με σαφές περιβαλλοντικό πρόσημο, ο ευρωπαϊκός κανονισμός έχει εκτεταμένες επιπτώσεις για τους καταναλωτές, τις εταιρείες διαχείρισης αποβλήτων και ολόκληρη τη βιομηχανία της μόδας.

Στο φόντο είναι μια επίμονη έως σήμερα υπερκαταναλωτική τάση των Ευρωπαίων (και όχι μόνο), που κατά μέσο όρο αγοράζουν σχεδόν 26 κιλά κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων ετησίως και πετούν περίπου τα έντεκα κιλά από αυτά.

Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είναι να παράγονται κάθε χρόνο περίπου 12,6 εκατομμύρια τόνοι κλωστοϋφαντουργικών αποβλήτων στην Ευρώπη, εκ των οποίων μόνο ένα κλάσμα ανακυκλώνεται ή επαναχρησιμοποιείται.

Στην πλειονότητά τους (87%) κατέληγαν μέχρι σήμερα σε χώρους υγειονομικής ταφής ή αποτεφρώνονταν, με σημαντικές επιπτώσεις για το περιβάλλον.

Αυτά, ενόσω η κλωστοϋφαντουργία θεωρείται ήδη παγκοσμίως από τους περιβαλλοντικά πιο επιβλαβείς βιομηχανικούς κλάδους.

Πλέον, βάσει της ισχύουσας νέας κοινοτικής οδηγίας, τα παλιά ρούχα και υφάσματα -συμπεριλαμβανόμενων κλινοσκεπασμάτων, πετσετών, κουρτινών, ακόμη και χαλιών- πρέπει να συλλέγονται χωριστά και να απορρίπτονται μέσω ειδικών σημείων συλλογής.

Επισήμως, η μοίρα τους είναι να χρησιμοποιηθούν ως ανακυκλωμένο υλικό, κυρίως για την κατασκευή πανιών καθαρισμού ή μονωτικών υλικών.

Ωστόσο, η διαδικασία σκοντάφτει -τουλάχιστον προσώρας- σε διάφορα εμπόδια.

Κυμαίνονται από τον διαχωρισμό των υφασμάτων και την ανακύκλωση των διαφορετικών υλικών τους, έως τον υπερκορεσμό της όλης διαδικασίας.

«Μπουκώνοντας» την ανακύκλωση

Οι προς διαχείριση όγκοι μεταχειρισμένων ρούχων και λοιπών κλωστοϋφαντουργικών υλικών είναι πλέον τεράστιοι.

Ακόμη και στη Σουηδία, όπου τα υφασμάτινα απορρίμματα αντιπροσωπεύουν 90.000 τόνους ετησίως ή 10 κιλά ανά άτομο, σύμφωνα με την ένωση Naturskyddsföreningen -ήτοι κάτω του μέσου όρου στην ΕΕ- το σύστημα έχει «μπουκώσει».

Εν προκειμένω, η διαχείριση των κλωστοϋφαντουργικών αποβλήτων αποτελεί αποκλειστική ευθύνη των δήμων.

Πλέον κατακλύζονται από την ποσότητα των υφασμάτων που παραλαμβάνουν, ενόσω αναμένουν στήριξη από κολοσσούς στον κλάδο της ένδυσης.

Προς το παρόν, πάντως, οι δήμοι είναι μόνοι και «πνιγμένοι».

Καλούνται να ταξινομήσουν τα εν λόγω απορρίμματα, περίπου το 60-70% των οποίων τυπικά προορίζεται για επαναχρησιμοποίηση, το 20-30% για ανακύκλωση και το 7-10% για καύση για ενεργειακούς σκοπούς, σύμφωνα με τη Σουηδική Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος.

Ελλείψει ωστόσο ακόμη επαρκών υποδομών, τα μεταχειρισμένα ρούχα συνεχίζουν να εξάγονται σε μεγάλο βαθμό στο εξωτερικό, ιδίως στη Λιθουανία.

Κάποιοι δήμοι στον σουηδικό βορρά, όπως η Κιρούνα, συνεχίζουν να καίνε τα πάντα παρά τον νόμο, επειδή απλά δεν βρίσκουν αγοραστές.

Το φαινόμενο δεν είναι μόνο σουηδικό.

Ακόμη και στη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης, στη Γερμανία -όπου ο μέσος καταναλωτής αγοράζει 60 είδη ένδυσης ετησίως και 1,3 εκατομμύρια τόνοι ρούχων τελικά πετιούνται κάθε χρόνο- οι διαλογείς των υφασμάτινων απορριμμάτων τείνουν να σηκώσουν ψηλά τα χέρια, αντιμέτωποι με τα νέα δεδομένα.

Σύμφωνα με την Ένωση για το Μέλλον των Κλωστοϋφαντουργίας (GftZ) -η οποία δραστηριοποιείται στους τομείς της συλλογής, διαλογής και ανακύκλωσης χρησιμοποιημένων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων- η συλλογή μεταχειρισμένων ενδυμάτων στη Γερμανία «απειλείται σοβαρά».

Σε πολλές περιοχές «δεν είναι πλέον εγγυημένη», ανέφερε σε ανακοίνωσή της τη Δευτέρα.

Ως βασικοί λόγοι αναφέρονται το υψηλό κόστος και η κακή ποιότητα των ρούχων που συλλέγονται στο πλαίσιο της νέας ευρωπαϊκής πολιτικής ορθής χρήσης και διαχείρισης, που βάζει στο «κάδρο» από τον υπερκαταναλωτισμό στην ένδυση, έως τη σπατάλη τροφίμων.

Συλλογική ανάγκη για «καλές πρακτικές»

Οι φωνές όλο και πολλαπλασιάζονται στις τάξεις της ΕΕ υπέρ της επιβολής μέτρων διευρυμένης ευθύνης στους παραγωγούς κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων.

Και δη της λεγόμενης «γρήγορης μόδας».

Η κεντρική ιδέα είναι ότι θα πρέπει να υποχρεούνται σε συγχρηματοδότηση της συλλογής και επεξεργασίας των υφασμάτιων αποβλήτων.

Τουτέστιν των προϊόντων που παράγουν, ενόσω χαμηλώνουν μαζικά όλο και περισσότερο τον πήχη της ποιότητας και σύνθεσης των υφασμάτων που χρησιμοποιούν.

Σχετικές διαπραγματεύσεις βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη σε ευρωπαϊκό επίπεδο με κολοσσούς του κλάδου.

Σύμφωνα με μια προσωρινή συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ στις 18 Φεβρουαρίου, τα ενδιαφερόμενα μέρη θα πρέπει να επωμιστούν το κόστος που σχετίζεται με τη διαχείριση των κλωστοϋφαντουργικών αποβλήτων τους, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας συστημάτων συλλογής και επεξεργασίας.

Απώτερος στόχος είναι οι εταιρίες να παράγουν ρούχα και λοιπά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα που θα διαρκούν περισσότερο, τόσο από πλευράς ποιότητας, όσο και επιδιόρθωσης.

Παράλληλα, ωστόσο, απαιτείται αλλαγή και στην καταναλωτική νοοτροπία.

Εν μέσω κλιματικής κρίσης, ειδικοί τονίζουν ότι το κοινό πρέπει να εκπαιδευτεί «πιο εντατικά» απέναντι σε αγοραστικές αστοχίες και καταχρήσεις.

Ένας εκ των σημαντικότερων παραγόντων θεωρείται το δέλεαρ των χαμηλών τιμών στα προϊόντα «γρήγορης μόδας».

Δεδομένης πάντως της κρίσης κόστους ζωής, παραμένει εξαιρετικά αμφίβολο εάν και κατά πόσο θα μπορούσε να αποτελέσει «φρένο» η επίγνωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της κλωστοϋφαντουργίας.

Προκαλεί περισσότερα αέρια θερμοκηπίου από ό,τι συνδυαστικά η διεθνής εναέρια και ναυτιλιακή κυκλοφορία.

Μολύνει τη φύση με μικροπλαστικά από συνθετικές ίνες και είναι υπεύθυνη για το 20% της ρύπανσης των υδάτων, τα αποθέματα των οποίων καταπονεί.

Για να φτιαχτεί ένα ταπεινό βαμβακερό μπλουζάκι, για παράδειγμα, απαιτούνται 2.700 λίτρα γλυκού νερού -όσο πίνει ένας ενήλικας σε 2,5 χρόνια.

Επί του παρόντος, τα μεγέθη αυτά δεν δείχνουν να συγκινούν.

Μόλις το 1% των μεταχειρισμένων ενδυμάτων ανακυκλώνεται στα κράτη-μέλη της ΕΕ.