Στοιχεία –και όχι μόνο γλωσσικά ασφαλώς– των δύο προγενέστερων μορφών της αρχαίας ελληνικής ποιητικής παράδοσης, του έπους και της λυρικής ποίησης, συγχωνεύτηκαν στην ξακουστή αττική ή αθηναϊκή τραγωδία. Ως γνωστόν, το τραγικό δράμα είναι ένα σύνθετο είδος: τα χορικά μέρη του προέρχονταν από το διθύραμβο (λυρικό άσμα που τραγουδούσαν στις γιορτές του Διονύσου), που ήταν συνδεδεμένος με τη δωρική διάλεκτο, ενώ τα διαλογικά μέρη του είχαν ως αφετηρία τούς λόγους των «εξαρχόντων» του διθυράμβου, δηλαδή τους απαγγελλόμενους στίχους των πρωτοτραγουδιστών/υποκριτών, που σχετίζονταν με την ιωνική διάλεκτο. Βεβαίως, ο κυρίαρχος γλωσσικός χαρακτήρας της τραγωδίας είναι αττικός, καθώς το λογοτεχνικό αυτό είδος γεννήθηκε και διαμορφώθηκε οριστικά στην αττική γη.
Έχοντας τα ανωτέρω κατά νουν, μπορούμε να σημειώσουμε ότι η γλώσσα της τραγωδίας είναι κι αυτή μια τεχνητή γλώσσα καλλιτεχνικής δημιουργίας, μια ποιητική γλώσσα συμβατικού χαρακτήρα, που φέρει τα ακόλουθα βασικά χαρακτηριστικά: σαφής επικράτηση των αττικών διαλεκτικών στοιχείων, περιορισμένη ανάμειξη αρχαϊσμών, ύπαρξη δωρικών γνωρισμάτων κυρίως στα χορικά και ιωνικών/επικών στοιχείων στα διαλογικά μέρη. Η γενική αυτή εικόνα δεν είναι ασφαλώς ομοιόμορφη όσον αφορά τους τρεις μεγάλους τραγικούς (τον Αισχύλο, τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη), καθώς καθένας εξ αυτών έχει –σε συνάρτηση με τα δεδομένα της εποχής του και την ιδιοσυγκρασία του– τις δικές του προτιμήσεις και τις δικές του προτεραιότητες.
Πάντως, τα ιωνικά στοιχεία και τα επικά χαρακτηριστικά (προβαίνουμε εδώ σε διάκρισή τους, καθώς δεν είναι πάντα εύκολο να γνωρίζουμε εάν οι συναντώμενοι στην τραγωδία ιωνικοί τύποι προέρχονται από τη γλώσσα των ομηρικών επών ή αποτελούν άμεσα δάνεια της ιωνικής διαλέκτου) είναι κοινό γνώρισμα των τριών μεγάλων τραγικών, προπάντων στις λεγόμενες αγγελικές ρήσεις (στις αφηγήσεις των αγγελιαφόρων). Η παρουσία δωρισμών, από την άλλη, είναι ισχνή, όχι μόνο στους διαλόγους αλλά ακόμη και στα χορικά. Οι συστηματικοί αυτοί δωρισμοί (κυρίαρχος, το μακρό α, που εναλλάσσεται ενίοτε με το αττικό η), όπως και κάποιοι επίμονοι αττικισμοί, αποτελούν στην ουσία ένα είδος διακοσμητικής επίστρωσης.
*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, «Η αρχαία τραγωδία και κωμωδία» του Γιάν(ν)η Κορδάτου (εκδόσεις Καραβάκος, 1954).
![Άκρως Ζωδιακό: Τα Do’s και Don’ts στα ζώδια σήμερα [Σάββατο 06.12.2025]](https://www.in.gr/wp-content/uploads/2025/12/pexels-eser-tokas-54876734-25854069-315x220.jpg)
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232442