Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Α’)

Ευρέως γνωστές είναι οι αρχαίες παραδόσεις που συνδέουν χρονικά τους τρεις μεγάλους τραγικούς ποιητές με τη ναυμαχία της Σαλαμίνας (480 π.Χ.): ο Αισχύλος ήταν παρών στο πεδίο της μάχης μαζί με τους άλλους Έλληνες, ο Σοφοκλής, σε εφηβική ακόμα ηλικία, ήταν επικεφαλής του νικητήριου χορού, ο δε Ευριπίδης γεννήθηκε την ημέρα της αποφασιστικής αυτής μάχης των Περσικών Πολέμων.

Σύμφωνα πάλι με μια άλλη εκδοχή, η γέννηση του Ευριπίδη συνέπεσε με την πρώτη νίκη του Αισχύλου σε διαγωνισμό τραγικών ποιητών, το 484 π.Χ.

Μολονότι τα χρονολογικά αυτά παιχνίδια είναι σχεδόν μετά βεβαιότητας φανταστικές ιστορίες, η πραγματική χρονολογία της γέννησης του Ευριπίδη δεν απέχει πολύ από τα προαναφερθέντα έτη. Σε κάθε περίπτωση, ο τρίτος των μεγάλων τραγικών της αρχαιότητας ανήκε στη γενιά εκείνη που τα μέλη της είχαν πληροφορηθεί τα δραματικά γεγονότα των Περσικών Πολέμων από τις διηγήσεις των πατεράδων τους.

Εξ όσων γνωρίζουμε ο Ευριπίδης υπήρξε μαθητής του Πρωταγόρα –ήταν μάλιστα σχεδόν συνομήλικος με τον ιδρυτή της σοφιστικής–, του Πρόδικου και του Αναξαγόρα, ενώ συνδέθηκε και με πολλές άλλες προσωπικότητες της πνευματικής Αθήνας του 5ου αιώνα π.Χ., όπου εμφανίστηκε και άκμασε ως γνωστόν η σοφιστική.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Ευριπίδης δέχτηκε ασφαλώς τις επιδράσεις των σοφιστών και συμμερίστηκε τους προβληματισμούς τους, σε αντίθεση με τον κατά περίπου μία δεκαετία μεγαλύτερό του Σοφοκλή, ο οποίος, μένοντας απόλυτα πιστός στην παράδοση, απέρριψε την πνευματική αναστάτωση που επέφερε η σοφιστική.

Ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν ευσταθεί ο ισχυρισμός ότι ο Ευριπίδης υπήρξε απλώς ο ποιητής του ελληνικού διαφωτισμού, όπως τον αποκάλεσαν κατά καιρούς. Στην πραγματικότητα, ο τρίτος των μεγάλων τραγικών δεν ήταν ούτε ένας απλός μαθητής των σοφιστών ούτε προπαγανδιστής των ιδεών τους.

Ίσα-ίσα, η σχέση του μεγάλου δραματουργού με τη σοφιστική ήταν μια σχέση διαρκούς και ζωηρής αντιπαράθεσης, καθώς εκείνος διατηρούσε πάντα την ανεξαρτησία του πνεύματός του και αρκετά συχνά διατύπωνε επικριτικές απόψεις για τη σοφιστική σκέψη.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο Ευριπίδης, ο τρίτος των μεγάλων τραγικών της αρχαιότητας.