TIME: Ο Ελληνοκύπριος CEO της DeepMind Ντέμης Χασάμπης έχει εφιάλτες

Ο Ντέμης Χασάμπης έμαθε ότι είχε κερδίσει το βραβείο Νόμπελ Χημείας του 2024 μόλις 20 λεπτά πριν από τον υπόλοιπο κόσμο.

Ο γεννημένος στο Λονδίνο γιος Ελληνοκύπριου πατέρα και μητέρας από τη Σιγκαπούρη, Ντέμης Χασάμπης, είναι ένα από τα 100 πρόσωπα που έχει επιλέξει το ΤΙΜΕ για την ετήσια λίστα του με τους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους του 2025, έναν θεσμό που εδώ και δεκαετίες καταγράφει τις προσωπικότητες που διαμορφώνουν τις παγκόσμιες εξελίξεις.

Ο διευθύνων σύμβουλος της Google DeepMind, του εργαστηρίου τεχνητής νοημοσύνης του τεχνολογικού γίγαντα, έλαβε ένα τηλεφώνημα με τα ευχάριστα νέα την τελευταία στιγμή, μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια του Ιδρύματος Νόμπελ να βρει τα στοιχεία επικοινωνίας του. «Θα είχα πάθει καρδιακή προσβολή» αστειεύεται ο Χασάμπης στη συνέντευξη του με το περιοδικό, αν είχε μάθει για την τιμή από την τηλεόραση. Η βράβευση του ήταν ένα «όνειρο ζωής» λέει, ένα που «ακόμα δεν έχει συνειδητοποιήσει» ακόμα και πέντε μήνες μετά.

Ο Χασάμπης τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ μαζί με τον συνάδελφο του, Τζον Τζάμπερ, για το σχεδιασμό του AlphaFold, είναι ένα πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης (AI), που αναπτύχθηκε από τη DeepMind, θυγατρική της Alphabet, με σκοπό την πρόβλεψη της τρισδιάστατης δομής των πρωτεϊνών και αποτελεί αλγόριθμο που βασίζεται σε τεχνικές βαθιάς μάθησης (deep learning). Το δημιούργημα τους έχει φέρει επανάσταση στον τομέα της δομικής βιολογίας, με εντυπωσιακά αποτελέσματα μέχρι σήμερα.

«Θα ήμουν πραγματικά ανήσυχος για τον κόσμο ως έχει αν δεν ήξερα ότι κάτι τόσο μεταμορφωτικό όπως η τεχνητή νοημοσύνη έρχεται»

View this post on Instagram

A post shared by TIME (@time)

Όσα κατάφεραν ήταν και η απάντηση τους σε αυτό που ο ίδιος περιγράφει ως μια «τεράστια πρόκληση μισού αιώνα» στον τομέα της βιολογίας.

Διαθέσιμο δωρεάν από την Google DeepMind εδώ και πέντε χρόνια, ο AlphaFold έχει φέρει επανάσταση στη δουλειά των επιστημόνων που εργάζονται επάνω στα πάντα. Από εμβόλια κατά της ελονοσίας, σε θεραπείες για τον καρκίνο, ο AlphaFold επιτρέπει στους ερευνητές  μελετούν και να μοντελοποιούν τις δομές των πρωτεϊνών σε ώρες αντί για χρόνια.

Τα βραβεία Νόμπελ του 2024 ήταν τα πρώτα στην ιστορία που αναγνώρισαν τις συνεισφορές της τεχνητής νοημοσύνης στον τομέα της επιστήμης και αν ο Χασάμπης έχει τον τελευταίο λόγο, δεν θα είναι και τα τελευταία.

Μιλώντας στο ΤΙΜΕ ο Χασάμπης μοιράστηκε το όνειρο του. Να δημιουργήσει τεχνητή νοημοσύνη που μπορεί να «απελευθερώσει ένα μέλλον σχεδόν απίστευτης θαυματουργίας».

Όλες οι ανθρώπινες ασθένειες θα είναι παρελθόν αν αυτή η τεχνολογία δημιουργηθεί, λέει. Η ενέργεια θα είναι μηδενικού άνθρακα και δωρεάν, επιτρέποντάς μας να υπερβούμε την κλιματική κρίση και να αρχίσουμε να αποκαθιστούμε τα οικοσυστήματα του πλανήτη μας.

Οι παγκόσμιες συγκρούσεις για σπάνιους πόρους θα διαλυθούν, δίνοντας τη θέση τους σε μια νέα εποχή ειρήνης και αφθονίας. «Νομίζω ότι μερικά από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα ως κοινωνία, είτε πρόκειται για το κλίμα είτε για ασθένειες, θα βοηθηθούν από την τεχνητή νοημοσύνη» λέει ο Χασάμπης.

«Θα ήμουν πραγματικά ανήσυχος για τον κόσμο ως έχει αν δεν ήξερα ότι κάτι τόσο μεταμορφωτικό όπως η τεχνητή νοημοσύνη έρχεται» λέει.

Αυτή η υποθετική τεχνολογία —γνωστή ως Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη, ή AGI— είχε θεωρηθεί εδώ και καιρό ως ένα άπιαστο όνειρο ή, έστω, κάτι που απέχει δεκαετίες από την εμφάνιση της.

Ωστόσο, ο γρήγορος ρυθμός των ανακαλύψεων στην επιστήμη των υπολογιστών τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει κορυφαίους επιστήμονες της τεχνητής νοημοσύνης να αναθεωρήσουν ριζικά τις προσδοκίες τους για το πότε θα φτάσει.

Ο Χασάμπης προβλέπει ότι η AGI είναι κάπου μεταξύ πέντε και δέκα χρόνια μακριά. Ο διευθύνων σύμβουλος της OpenAI, Σαμ Άλτμαν, έχει προβλέψει ότι η AGI θα φτάσει κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας του Τραμπ, ενώ ο διευθύνων σύμβουλος της Anthropic, Ντάριο Αμοντέι, λέει ότι θα μπορούσε να έρθει το νωρίτερο το 2026. Η υπόθεση του Χασάμπη μοιάζει κάπως απαισιόδοξη.

Όμως η απόκλιση στις εκτιμήσεις έχει να κάνει και με τις διαφωνίες σχετικά με το τι σημαίνει η AGI πραγματικά. Η ορισμός της OpenAI, για παράδειγμα, είναι ριζωμένος σε ψυχρή επιχειρηματική λογική: μια τεχνολογία που μπορεί να εκτελεί τις περισσότερες οικονομικές εργασίες καλύτερα από τους ανθρώπους. Ο Χασάμπης έχει μια διαφορετική προσέγγιση. Αυτός επιλέγει να επικεντρωθεί στη συνδρομή της AGI στις επιστημονικές ανακαλύψεις.

Ο Χασάμπης πιστεύει ότι η AGI θα είναι μια τεχνολογία που θα μπορούσε όχι μόνο να λύσει υπάρχοντα προβλήματα, αλλά και να προτείνει εντελώς νέες ερμηνείες για το σύμπαν, θα μπορούσε όχι μόνο να λύσει ένα μακροχρόνιο μαθηματικό γρίφο αλλά να αποκαλύψει νέα θεωρήματα.

«Αναγνωρίζω τον εαυτό μου ως επιστήμονα πρώτα από όλα» λέει ο Χασάμπης. «Ό,τι έχω καταφέρει στη ζωή μου έχει να κάνει με την αναζήτηση της γνώσης και η προσπάθεια να κατανοήσω τον κόσμο γύρω μας».

Σε μια βιομηχανία τεχνητής νοημοσύνης όπου τα κορυφαία πόστα κατέχουν κυρίως επιχειρηματίες και τεχνοκράτες, η ταυτότητα του Χασάμπη ως επιστήμονα και και αυτή που τον ξεχωρίζει. Ωστόσο, πρέπει να κινηθεί σε ένα σύστημα όπου η λογική της αγοράς είναι η κινητήρια δύναμη.

Η δημιουργία της AGI θα απαιτήσει επενδύσεις αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων—δολάρια που η Google επενδύει ευχαρίστως στη μονάδα DeepMind του Χασάμπης πιστεύοντας στην υπόσχεση μιας τεχνολογίας που μπορεί να κάνει οτιδήποτε και για τα πάντα.

Όταν η DeepMind εξαγοράστηκε από τη Google το 2014, ο Χασάμπης απαίτησε ρητή απαγόρευση για χρήση της τεχνολογίας του σε στρατιωτικές εφαρμογές καθώς έβλεπε την τεχνητή νοημοσύνη ως σωτήρα της ανθρωπότητας, όχι ως όπλο πολέμου. Μετά υποχώρησε

Εάν η Google θα διασφαλίσει ότι η AGI, αν έρθει, θα ωφελήσει τον κόσμο είναι κάτι που θα αποδειχτεί στο μέλλον αλλά η Google είναι επίσης μια εταιρεία που πρέπει νομικά να ενεργεί προς το συμφέρον των μετόχων της, και η συνεχής διάθεση ακριβών εργαλείων δωρεάν (όπως έκανε με τον AlphaFord) δεν είναι μακροπρόθεσμα μια κερδοφόρα στρατηγική.

Η χρηματοοικονομική υπόσχεση της τεχνητής νοημοσύνης —για την Google και τους ανταγωνιστές της— βρίσκεται στον έλεγχο μιας τεχνολογίας ικανής να αυτοματοποιήσει μεγάλο μέρος των εργασιών που έχουν οικοδομήσει την παγκόσμια οικονομία των 100 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.

Αν καταφέρεις, έστω και ένα μικρό κλάσμα αυτής, η εταιρεία σου θα γίνει μία από τις πιο κερδοφόρες που έχει δει ποτέ ο κόσμος. Καλά νέα για τους μετόχους, αλλά κακά νέα για τους κανονικούς εργαζόμενους που μπορεί να βρουν ξαφνικά τον εαυτό τους χωρίς δουλειά.

Μέχρι στιγμής, ο Χασάμπης έχει καθοδηγήσει τις πολυάριθμες φιλοδοξίες της Google στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης προς ένα μέλλον που ο ίδιος υπερασπίζεται. Ενα μέλλον επικεντρωμένο σε επιστημονικές ανακαλύψεις που, ελπίζει, ότι θα οδηγήσουν σε ριζική κοινωνική αναβάθμιση. Αλλά θα μπορέσει αυτό το παιδί-θαύμα και σκακιστής (ο Ντέμης Χασάμπης άρχισε να παίζει σκάκι όταν ήταν μόλις τεσσάρων ετών, ενώ στα 13 του έφτασε στον βαθμό του μάστερ) να διατηρήσει τον επιστημονικό του ιδεαλισμό καθώς η τεχνητή νοημοσύνη φτάνει στο κρίσιμο σημείο της;

Το ιστορικό του, είναι -σχετικά- ενδεικτικό.

«Νομίζω ότι δεν μπορούμε πια να θεωρούμε δεδομένο ότι οι δημοκρατικές αξίες θα επικρατήσουν»

View this post on Instagram

A post shared by @wsjphotos

Όταν η DeepMind εξαγοράστηκε από τη Google το 2014, ο Χασάμπης επέμεινε σε κάτι. Απαίτησε ρήτρα που απαγόρευε ρητά τη χρήση της τεχνολογίας του για στρατιωτικές εφαρμογές. Ήταν μια κόκκινη γραμμή, ενδεικτική της προσέγγισης του. Ο Χασάμπης έβλεπε την τεχνητή νοημοσύνη ως σωτήρα της ανθρωπότητας, όχι ως όπλο πολέμου.

Αλλά μετά από πολλές εταιρικές αναδιοργανώσεις, αυτή η ρήτρα έχει σιωπηλά εξαφανιστεί. Σήμερα, τα ίδια συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που αναπτύχθηκαν από τον Χασάμπης πωλούνται, μέσω της Google, σε στρατούς όπως αυτός του Ισραήλ —που η δράση του στη Γάζα έχει σκοτώσει δεκάδες χιλιάδες πολίτες.

Όταν ρωτήθηκε από το ΤΙΜΕ ο Χασάμπης αρνείται ότι υποχώρησε προκειμένου να διατηρήσει την πρόσβασή του στην υπολογιστική δύναμη της Google και έτσι να πραγματοποιήσει το όνειρό του για την ανάπτυξη της AGI. Αντίθετα, υποστηρίζει ότι ήταν μια «πρακτική αντίδραση στην γεωπολιτική πραγματικότητα», λέγοντας ότι η DeepMind άλλαξε τη στάση της αφού αναγνώρισε ότι ο κόσμος έχει γίνει «πολύ πιο επικίνδυνος» την τελευταία δεκαετία.

«Νομίζω ότι δεν μπορούμε πια να θεωρούμε δεδομένο ότι οι δημοκρατικές αξίες θα επικρατήσουν» λέει.

Είτε αυτή η δικαιολογία είναι ειλικρινής είτε όχι, εγείρει ένα άβολο ερώτημα: Αν ο Χασάμπης δεν μπορούσε να διατηρήσει την ηθική του τραβώντας την κόκκινη γραμμή όταν η AGI ήταν απλώς μια μακρινή υπόσχεση, ποιες και πόσες παραχωρήσεις μπορεί να κάνει όταν η ανατολή της πλησιάσει;

Για να φτάσει στο όνειρο του Χασαμπίς για ένα ουτοπικό μέλλον, η βιομηχανία τεχνητής νοημοσύνης πρέπει πρώτα να πλοηγηθεί μέσα από ένα σκοτεινό δάσος γεμάτο τέρατα σημειώνει ο Billy Perrigo.

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι μια τεχνολογία διπλής χρήσης όπως η πυρηνική ενέργεια: μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καλό, αλλά μπορεί επίσης να είναι τρομακτικά καταστροφική.

Ο Χασάμπης περνά πολύ από τον χρόνο του ανησυχώντας για τους κινδύνους, οι οποίοι γενικά χωρίζονται σε δύο διαφορετικές κατηγορίες.

Η μία είναι η πιθανότητα να προκύψουν συστήματα που μπορούν να ενισχύσουν σημαντικά μοχθηρές ατζέντες ώστε να προκαλέσουν χάος στον κόσμο όπως, για παράδειγμα, να παρέχουν τη δυνατότητα σε έθνη ή τρομοκράτες τα εργαλεία που χρειάζονται για να συνθέσουν έναν θανατηφόρο ιό.

«Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι μπορούμε να παραμείνουμε υπεύθυνοι για αυτά τα συστήματα, να τα ελέγχουμε, να ερμηνεύουμε τι κάνουν, να τα κατανοούμε και να βάζουμε τους σωστούς περιορισμούς που δεν μπορούν να μετακινηθούν από πολύ ικανές, αυτόνομες και αυτοβελτιούμενες γλώσσες;»

Για να αποτρέψει τέτοιους κινδύνους , ο Χασάμπης πιστεύει ότι τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης πρέπει να δοκιμάζονται προσεκτικά και να απελευθερώνονται σταδιακά σε περισσότερους χρήστες με αποτελεσματικούς περιορισμούς.

Αυτό σημαίνει ότι τα υποκείμενα νευρωνικά δίκτυά τους θα πρέπει να παραμείνουν εκτός δημόσιας πρόσβασης, ώστε να μπορούν να αποσυρθούν αν προκύψουν κίνδυνοι στη λειτουργία και τους μηχανισμούς τους. Αυτή είναι μια στρατηγική ασφάλειας που ακολουθεί η Google, αλλά όχι ορισμένοι από τους ανταγωνιστές της, όπως η DeepSeek και η Meta.

Η δεύτερη κατηγορία κινδύνων μπορεί να φαίνεται σαν επιστημονική φαντασία, αλλά λαμβάνεται σοβαρά υπόψη μέσα στη βιομηχανία τεχνητής νοημοσύνης καθώς οι ικανότητες των μοντέλων προχωρούν.

Αυτοί οι κίνδυνοι περιλαμβάνουν συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που δρουν αυτόνομα—όπως ένα chatbot που εξαπατά τους ανθρώπινους δημιουργούς του ή ένα ρομπότ που επιτίθεται στο άτομο που προοριζόταν να βοηθήσει.

Το πώς θα διασφαλίσουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη και τα μοντέλα και προϊόντα της θα συμπεριφέρονται και θα δρουν πάντα με τρόπους «ευθυγραμμισμένους» με τις ανθρώπινες αξίες είναι ένα άλυτο επιστημονικό πρόβλημα. «Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι μπορούμε να παραμείνουμε υπεύθυνοι για αυτά τα συστήματα, να τα ελέγχουμε, να ερμηνεύουμε τι κάνουν, να τα κατανοούμε και να βάζουμε τους σωστούς περιορισμούς που δεν μπορούν να μετακινηθούν από πολύ ικανές, αυτόνομες και αυτοβελτιούμενες γλώσσες;» αναρωτιέται ο Χασάμπης.

«Αυτό είναι μια εξαιρετικά δύσκολη πρόκληση» προσθέτει.

Είναι ένα δαιμόνιο τεχνικό πρόβλημα αλλά αυτό που πραγματικά κρατάει τον Χασάμπη ξύπνιο τη νύχτα είναι οι προκλήσεις συντονισμού που θα απαιτηθούν. Ακόμα και αν οι πλέον καλοπροαίρετες εταιρείες δημιουργήσουν ασφαλή ΑΙ, αυτό από μόνο του δεν σταματά τη δημιουργία και την εξάπλωση μη ασφαλών ΑΙ.

Η αποτροπή ανάπτυξης κακόβουλης τεχνητής νοημοσύνης θα απαιτήσει διεθνή συνεργασία—κάτι που γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο καθώς οι δυτικές συμμαχίες καταρρέουν και οι γεωπολιτικές εντάσεις μεταξύ Η.Π.Α. και Κίνας αυξάνονται. Αυτό είναι ένας εφιάλτης για τον επιστήμονα που θα ήθελε να δει μεγαλύτερη συνεργασία επάνω σε αυτό το κρίσιμο πεδίο

Ο πόλεμος των δασμών και η αντιπαλότητα μεταξύ Η.Π.Α. και Κίνας δυσκολεύουν την κοινή δράση για ένα συμπαγές μέτωπο απέναντι σε μια κακόβουλη Γενική Τεχνητή Νοημοσύνη. Ο Χασάμπης εξακολουθεί να ελπίζει ότι οι ανταγωνιζόμενες χώρες και εταιρείες μπορούν να βρουν τρόπους να παραμερίσουν τις διαφορές τους και να συνεργαστούν, τουλάχιστον για την ασφάλεια της ΑΙ.

«Είναι προς το συμφέρον όλων να διασφαλίσουν ότι αυτό θα πάει καλά» λέει.

Ακόμα κι αν ο κόσμος μπορέσει να βρει έναν τρόπο να πλοηγηθεί με ασφάλεια μέσα από την γεωπολιτική αναταραχή της άφιξης της AGI, το ζήτημα της αυτοματοποίησης της εργασίας θα φέρει τις δικές του αλλαγές.

Όταν οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες δεν βασίζονται πλέον στους ανθρώπους για να παράγουν τον πλούτο τους, ποια διαπραγματευτική δύναμη θα έχουν οι πολίτες για να απαιτήσουν τα συστατικά της δημοκρατίας και μιας άνετης ζωής;

Η AGI μπορεί να δημιουργήσει αφθονία, αλλά δεν θα εξαλείψει τα κίνητρα για τις εταιρείες και τα κράτη να συγκεντρώνουν πόρους και να ανταγωνίζονται με τους αντιπάλους τους.

Ο Χασάμπης παραδέχεται ότι είναι καλύτερος στην πρόβλεψη τεχνολογικών μελλοντικών εξελίξεων παρά κοινωνικών και οικονομικών· λέει ότι θα ήθελε περισσότεροι οικονομολόγοι να λάβουν σοβαρά υπόψη την πιθανότητα μιας AGI που πλησιάζει με φόρα. Παρ’ όλα αυτά, πιστεύει ότι είναι αναπόφευκτη μια «νέα πολιτική φιλοσοφία» για να οργανώσουμε την κοινωνία σε αυτόν τον νέο κόσμο.

Η δημοκρατία, λέει, «δεν είναι πανάκεια, με κανένα τρόπο» και μπορεί να χρειαστεί να παραχωρήσει τη θέση της σε «κάτι καλύτερο».

Ο Χασάμπης αναγνωρίζει ότι πιθανώς, οι κοινωνικές επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης να είναι ρηξικέλευθες.

Οι άνθρωποι πρέπει να μάθουν πώς να χρησιμοποιούν τα νέα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης, λέει, προκειμένου να διαπρέψουν επαγγελματικά στο μέλλον και να μην κινδυνεύσουν να μείνουν πίσω.

Ωστόσο, είναι επίσης πεπεισμένος ότι αν τελικά δημιουργήσουμε AGI ικανή να εκτελεί παραγωγική εργασία και επιστημονική έρευνα, θα «δημιουργηθεί ένας κόσμος γεμάτος αφθονία που θα εξασφαλίσει σημαντική αύξηση της ποιότητας ζωής για όλους».

Playing chess is what got me thinking about thinking, earned me the money to buy my first computer, and inspired me to code my first AI program. Amazing to reflect on how much chess shaped my life and career. Happy International Chess Day! pic.twitter.com/ir2wjTuor3

— Demis Hassabis (@demishassabis) July 20, 2023

Πέντε μήνες μετά τη βράβευση του, η πορεία του Χασάμπης από σκακιστή σε Νομπελίστα τον οδηγεί προς ένα αβέβαιο μέλλον.

Ο Χασάμπης πλέον στοιχηματίζει ότι μόνο για επιστημονική αναγνώριση αλλά ενδεχομένως για τη μοίρα του ανθρώπινου πολιτισμού.

Καθώς οι μηχανές της DeepMind γίνονται όλο και πιο ικανές, καθώς ο εταιρικός και γεωπολιτικός ανταγωνισμός για την τεχνητή νοημοσύνη εντείνεται, και καθώς οι οικονομικές επιπτώσεις γίνονται πιο επιτακτικές, ο Χασάμπης επιμένει ότι μπορεί να βρισκόμαστε λίγο πριν από μια οικονομία αφθονίας που θα ωφελήσει τους πάντες.

Αλλά σε έναν κόσμο όπου η AGI θα μπορούσε να δώσει μια άνευ προηγουμένου ισχύ σε αυτούς που την ελέγχουν, οι δυνάμεις των επιχειρήσεων, της γεωπολιτικής και της τεχνολογικής εξουσίας ασκούν ολοένα και μεγαλύτερη πίεση.

Αν ο Χασάμπης έχει δίκιο, οι ταραχώδεις δεκαετίες του πρώτου μισού του 21ου αιώνα θα μπορούσαν να δώσουν τη θέση τους σε μια λαμπρή ουτοπία.

Αν έχει υπολογίσει λάθος, το μέλλον θα μπορούσε να είναι πιο σκοτεινό από ό,τι τολμά κάποιος να φανταστεί.

Ένα πράγμα είναι σίγουρο: στην αναζήτησή του για την AGI, ο Χασάμπης τζογάρει στο πλέον επικίνδυνο παιχνίδι της ζωής του.