Κ. Θ. Δημαράς: «Κρίση θα πει σύγκριση»

Στην Αικατερίνη Κουμαριανού αφιερωμένο το άρθρο μας που δημοσιεύτηκε λίγο νωρίτερα, σήμερα.

Στη διακεκριμένη ιστορικό, στον ουσιαστικά πεπαιδευμένο άνθρωπο, που είχε την τύχη να συνεργαστεί επί μακρόν και να συνδεθεί στενά με τον Κ. Θ. Δημαρά.

Για τις γνώσεις του και τη γενναιοδωρία του –όπως αναφέραμε– επαινούσε πάντα η Κουμαριανού τον Δημαρά.

Στη θέση που κατείχαν οι γνώσεις –η γνώση καλύτερα– στη ζωή του Δημαρά, στο γενναιόδωρο άνοιγμά του προς το ευρύτερο κοινό μέσω των αμέτρητων επιφυλλίδων του, είχε αναφερθεί με άρθρο του στο «Βήμα», ένα χρόνο μετά το θάνατο του σημαντικότερου μελετητή του Νέου Ελληνισμού, στις 14 Φεβρουαρίου 1993, ο τότε καθηγητής (νυν ομότιμος) Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης Αλέξης Πολίτης.

Έγραφε ο Πολίτης για τον Κ. Θ. Δημαρά, μεταξύ άλλων, τα εξής:

«Κρίση θα πει σύγκριση», συνήθιζε να τονίζει στους νεοτέρους ο Δημαράς. «Πρέπει να ξέρουμε δέκα για να γράφουμε ένα». Έτσι ήταν. Το πραγματικό πάθος του, η μανία του, ήταν κυρίως η γνώση, όχι η γραφή. Ήθελε να γνωρίζει· λοιπόν διάβαζε άπληστα βιβλία, έντυπα κάθε λογής – τον έχουμε δει όλοι να εντρυφά, με ευφροσύνη που ξεχείλιζε, στα παρακείμενα τού καθεαυτό υλικού του: εξώφυλλα περιοδικών, σελίδες που φωτοτυπήθηκαν κατά λάθος ή κατ’ επέκταση αρχεία, χειρόγραφα κάθε λογής, εικόνες ζωγραφικής ή γλυπτικής, έτρεχε σε μουσεία και σε εκθέσεις, ταξίδευε· ύστερα πάλι ξανα-διάβαζε, ξανα-πασπάτευε, ξανα-ταξίδευε.

Φωτογραφία του Δημαρά από τη συλλογή Φίλιππου Παππά

Ώστε η στιβάς των επιφυλλίδων (σ.σ. περισσότερες από 2.000, από το 1931 έως το 1987), που για είκοσι πέντε περίπου χρόνια κρατά μια σταθερή εβδομαδιαία συχνότητα και για άλλα τόσα έναν οπωσδήποτε πυκνό ρυθμό, ξεπηδά, αρχή και τέλος, από τη γνώση.

Συνήθως ξεκινά με μια συγκεκριμένη πληροφορία που πρέπει να μεταδοθεί· συνήθως η αναγγελία ενός βιβλίου πρόσφατου, μια έκθεση, μια ταξιδιωτική εμπειρία, μια επέτειος που του δίνει αφορμή να αναψηλαφήσει ένα ζήτημα ή ένα πρόσωπο. Αλλά ποτέ η πληροφορία δεν δίνεται μόνη της· συσχετίζεται, εντάσσεται σ’ ένα συνολικό σύστημα· συνήθως μάλιστα πολύ συνολικό.

Ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Αλέξης Πολίτης

Έτσι σε μέγιστο ποσοστό οι επιφυλλίδες κατατείνουν σε έναν κοινό στόχο· αποτελούν εκ προθέσεως και λόγο περί της μεθόδου. Η εφημερίδα είναι η ακίδα της κεραίας προς ένα ευρύτερο κοινό· ο Δημαράς ξέρει πως δεν αρκεί να μεταπεισθούν ορισμένοι του επαγγελματικού κυκλώματος και μόνο. Ξέρει, και πολύ καλά, πόσο λίγο διαβάζονται –παλιότερα δεν αγοράζονταν καν– τα βιβλία ή τα περιοδικά, ξέρει επίσης ότι οι νοοτροπίες δεν αλλάζουν με το λογικό επιχείρημα, παρά στηρίζονται στον εθισμό. Προκειμένου λοιπόν να προωθήσει τη δική του αντιμετώπιση του παρελθόντος, χρησιμοποιεί και αυτόν τον δίαυλο, θηρεύοντας στο άγνωστο αναγνώστες. Γνωρίζει, και το γράφει συχνά, ότι η φύση είναι σπάταλη, ότι χρειάζεται να κυκλοφορούν εκατομμύρια σπερματοζωάρια προκειμένου να γονιμοποιηθεί ένα ωάριο.