Η ρίζα του κακού

Στο τελευταίο δημοσιευθέν άρθρο μου είχα επισημάνει ως βαθύτερα αίτια της κάκιστης εικόνας που κατά κανόνα παρουσιάζει ο δημόσιος χώρος στα αστικά κέντρα της χώρας μας αφενός την έλλειψη παιδείας και αφετέρου την κάκιστη σχέση της πλειονότητας των πολιτών με τη συντεταγμένη πολιτεία.

Σε ό,τι αφορά, κατ’ αρχάς, την έλλειψη παιδείας, αυτή σχετίζεται εν προκειμένω με την εμφανή απουσία κοινωνικής συνείδησης και συλλογικών οραμάτων, την κυριαρχία του ατομικισμού, την πρόταξη του προσωπικού συμφέροντος ή της προσωπικής επιθυμίας, την ολοένα και μεγαλύτερη αποστασιοποίηση από το όμορφο, το εύτακτο και το σημαντικό στις ποικίλες εκφάνσεις της ζωής.

Τα ανωτέρω μεταφράζονται μοιραία σε έλλειψη σεβασμού προς τους συνανθρώπους και συμπολίτες, σε καταπάτηση των δικαιωμάτων τους, σε οχαδερφισμό και αμεριμνησία για την κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι κοινόχρηστοι χώροι.

Δεδομένης μάλιστα της ουσιαστικής ανυπαρξίας σχετικών κανόνων και ποινών, ο δημόσιος χώρος κακοπαθαίνει καθημερινά, καθίσταται αφιλόξενος και απωθητικός.

Όσον αφορά πάλι την ιδιαίτερα προβληματική σχέση των περισσοτέρων με την ελληνική πολιτεία, αυτή αφενός εδράζεται στην παγιωμένη αντίληψή τους για τον κρατικό οργανισμό και αφετέρου τροφοδοτείται από το γεγονός ότι κατά βάθος νιώθουν πελάτες και όχι πολίτες.

Εν πρώτοις, πολλοί Έλληνες και πολλές Ελληνίδες δεν αντιμετωπίζουν το κράτος ως πολιτική κοινωνία που επιδιώκει το κοινό καλό, ως πολιτική ενότητα στην οποία όλοι είναι συμμέτοχοι και συνυπεύθυνοι, ως αρμονική στο μέτρο του δυνατού σύνθεση λαού, χώρας και εξουσίας.

Τουναντίον, θεωρούν το κράτος ­—όχι εντελώς άδικα ασφαλώς— δυνάστη και τιμωρό, ένα μηχανισμό αυταρχικό, αναποτελεσματικό και πολυδάπανο, που δεν εκτιμούν και δεν εμπιστεύονται.

Παράλληλα, οι από μακρού διαμορφωθείσες πελατειακές σχέσεις στο νεότερο ελληνικό κράτος —αυτό το νοσηρό και φθοροποιό δούναι και λαβείν μεταξύ πολιτικών και πολιτών— υποσκάπτουν τα θεμέλια του κράτους και του πολιτεύματος, αμαυρώνουν την εικόνα των δημόσιων φορέων, υποβαθμίζουν τη σημασία του δημόσιου χώρου, της δημόσιας περιουσίας, του δημόσιου συμφέροντος.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο πολίτης-πελάτης, αποποιούμενος τις δικές του ευθύνες και έχοντας ασφαλώς πάντα δίκιο, αποκτά το «δημοκρατικό δικαίωμα» να θεωρεί ανάξιο προσοχής ό,τι δεν του ανήκει, να φθείρει τη δημόσια περιουσία και να ρυπαίνει το δημόσιο χώρο, να απαξιώνει και να υποβαθμίζει το κοινό μας σπίτι, επικαλούμενος κάθε φορά ως άλλοθι την οργή και την αγανάκτησή του για τα κακώς κείμενα στην κοινωνία μας.