Το γαλλικό διαστημικό πρόγραμμα και η συμμετοχή της Ελλάδας

Γράφει ο I. Θ. Μάζης, Καθηγητής Οικονομικής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής Θεωρίας, ΕΚΠΑ

Oλοκληρώνοντας την τριλογία μου για την ελληνογαλλική συνεργασία στον τομέα των εξοπλισμών θα αναφερθώ σήμερα για τον τομέα αυτής της συνεργασίας στο Διάστημα. Και στους τομείς του «είναι» και του «πρέπει».

Ας θυμηθούμε λοιπόν ότι το ενδιαφέρον της Ελλάδας για γαλλικά οπλικά συστήματα επεκτάθηκε το 2007 στον διαστημικό χώρο με την συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα δορυφορικής αναγνώρισης Helios-II μέσω του οποίου απέκτησε πρόσβαση σε δορυφορικές εικόνες στρατιωτικού ενδιαφέροντος.

Η επικύρωση της συμφωνίας συνεργασίας έγινε από την Βουλή με την ψήφιση του Ν.3546/2007. Όπως φάνηκε και σε προηγούμενα άρθρα μου[i] η επιλογή γαλλικών οπλικών συστημάτων συντέλεσε στην επίτευξη του επιπέδου εξοπλισμών που απαιτούντο για την χώρα προκειμένου να εξισορροπηθεί η ποσοτική διαφορά με την Τουρκία και να λειτουργήσει ως αποτρεπτικός παράγοντας αναχαιτίσεως της τουρκικής επιθετικότητος.

Προηγείται η Ελλάδα

Η Τουρκία απέκτησε πρόσβαση σε αντίστοιχης ποιότητας δορυφορικές εικόνες πολύ υψηλής ανάλυσης  μόλις το 2016 με την εκτόξευση του Göktürk 1. Με το πρόγραμμα αυτό η Ελλάς προηγείτο κατά 9 περίπου χρόνια και ηδύνατο να εξαγοράσει χρόνο ώστε να αντιδράση εις  την διαφαινόμενη τάση προς απόκτηση στρατιωτικών δορυφόρων  από την γείτονα, η οποία που είχε διαφανεί με την εκτόξευση του  πρώτου τηλεπισκοπικού της δορυφόρου Bilsat 1 το 2003.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ιαχειριστής του συγκεκριμένου δορυφόρου ήτο το Ινστιτούτο Tübiıtak Uzay μέχρι το 2006 (οπότε και έληξε η αποστολή του εξαιτίας βλάβης) και παρείχε εικόνες χαμηλής ανάλυσης, κυρίως για τοπογραφική χρήση και για περιβαλλοντική παρακολούθηση. Το εν λόγω ίδρυμα λειτουργεί ως ο εποπτεύων φορέας για την ανάπτυξη του τουρκικού διαστημικού προγράμματος με την μορφή επιστημονικού και τεχνολογικού συμβουλίου. Ωστόσο εμπλέκεται στην κατασκευή και ανάπτυξη αρκετών υποσυστημάτων των δορυφόρων καθώς και στην αγορά τεχνογνωσίας.

Το 2011 η Τουρκία τον αντικατέστησε τον Bilsat 1 με τον RASAT, έναν επίσης τηλεπισκοπικό δορυφόρο εξίσου χαμηλής ανάλυσης και βελτιωμένα χαρακτηριστικά. Όμως ένα χρόνο μετά έθεσε σε τροχιά τον Göktürk 2 ο οποίος της παρείχε δορυφορικές εικόνες με ανάλυση εδάφους της τάξεως των 2,5 m. Μετά από μερικά έτη καθυστέρησης (λόγω αντιδράσεων εκ μέρους του Ισραήλ) ηδυνήθει η Τουρκία να θέσει σε τροχιά τον Göktürk 1 ο οποίος είναι περίπου εφάμιλλος με τον αναγνωριστικό δορυφόρο Helios 2Β.

Σχετικά με το πρόγραμμα Helios-II η οικονομική συμμετοχή της Ελλάδας περιορίζεται σε ένα μικρό ποσοστό της τάξεως του 2,5%. Το σύστημα αποτελείται από δύο αναγνωριστικούς δορυφόρους, τον Helios 2A που τέθηκε σε τροχιά τον Δεκέμβριο του 2004 και τον Helios 2B που εκτοξεύτηκε το Δεκέμβριο του 2009. Όπως ήδη αναφέρθηκε το σύστημα προσφέρει εικόνες με ανάλυση εδάφους GSD μέχρι 35 cm, καλύτερη από αυτή που παρέχεται στη Τουρκία από τον Göktürk 1 που έχει ανάλυση εδάφους GSD 80 cm. Σημειώνεται ότι όσο πιο χαμηλό είναι το GSD τόσο πιο καθαρή είναι η εικόνα που παρέχεται. Στις υποχρεώσεις που ανέλαβε η Ελλάς από την συμμετοχή της στο πρόγραμμα, ήτο και η κατασκευή «Σταθμού Εδάφους» ολοκληρωθείσα και λειτουργήσασα το 2010 στην 114 Π.Μ. στην Τανάγρα. Επισήμως εγνωστοποιήθη η λειτουργία του σταθμού στις 18/03/11 μετά την εκεί επίσκεψη του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας και του Υπουργού Εθνικής Αμύνης.

Τον Δεκέμβριο του 2018 η Γαλλία έθεσε σε τροχιά τον αναγνωριστικό δορυφόρο CSO 1 που είναι ο πρώτος -από τους τρεις συνολικώς- που θα αποτελείται το νέο σύστημα δορυφορικής αναγνώρισης CSO (Composante Spatiale Optique) και το οποίο είναι το διάδοχο σύστημα του Helios II. Το δορυφορικό αυτό δίκτυο θα αποτελείται αρχικά από δύο αναγνωριστικούς δορυφόρους πολύ υψηλής αναλύσεως με ηλεκτρο-οπτικούς αισθητήρες, ενώ έχει έλθει σε επαφή με την γερμανική κυβέρνηση για την χρηματοδότηση ενός τρίτου δορυφόρου για το σύστημα CSO.

Σημειώνεται ότι το CSO είναι μέρος ενός ευρύτερου ευρωπαϊκού αρθρωτού συστήματος δορυφορικής αναγνώρισης, του MUSIS στο οποίο ηγείται η Γαλλία  και το οποίο παρέχει εικόνες που συλλέγονται από δορυφόρους που χρησιμοποιούν τις αναφερθείσες ηλεκτρο-οπτικές διατάξεις καθώς και ραντάρ μέσω των οποίων επιτυγχάνεται η πρόσκτηση εικόνας ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών και φωτισμού.

Για το MUSIS έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον και η Ελλάδα, ενώ ήδη έχουν υπογραφτεί συμφωνίες συνεργασίας μεταξύ της Γαλλίας και της Ιταλίας καθώς της Γαλλίας και της Γερμανίας. Αναμένεται με ενδιαφέρον η στάση που θα κρατήσει η ελληνική κυβέρνηση η οποία αφορά την συνέχιση του προγράμματος δορυφορικής αναγνώρισης, δεδομένου ότι συντόμως λήγει η επιχειρησιακή χρήση του Helios II.

Δορυφόροι ηλεκτρονικών σημάτων

Η Γαλλία έχει επίσης ξεκινήσει την ανάπτυξη ενός δικτύου δορυφόρων «δεσμεύσεως» ηλεκτρονικών σημάτων (SIGINT) με το όνομα CERES και αναμένεται οι τρεις δορυφόροι που το αποτελούν να τεθούν σε τροχιά το 2020. Σημειώνεται ότι το CERES θεωρείται διάδοχο πρόγραμμα του ELISA το οποίο λειτούργησε ως πιλοτικό. Μέσω του CERES, η Γαλλία εισέρχεται στον τομέα της δορυφορικής «δεσμεύσεως» σημάτων στον οποίο μέχρι σήμερα, οι μόνοι συμμετέχοντες διεθνείς δρώντες είναι η ΗΠΑ, η Ρωσία και η Κίνα.

Το ελληνικό  Υπουργείο Αμύνης έχει υπογράψει μνημόνιο κατανοήσεως με το γαλλικό Υπουργείο Αμύνης και την σουηδική «Fursvarets Materielverk» η οποία εξεπροσώπησε την κυβέρνηση της Σουηδίας αναφορικώς με προπαρασκευαστικές μελέτες καθορισμού και υλοποιήσεως του πολυεθνικού διαστημικού συστήματος CERES με στόχο την συλλογή στρατιωτικών πληροφοριών από το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα (SIGINT). Το μνημόνιο εκυρώθη από την ελληνική βουλή στις 6-9-2011 με τον Ν.4005/11.

Δεδομένου του γεγονότος ότι η Γαλλία αναθεωρεί την διάρθρωση των δυνάμεων της όσον αφορά το Διάστημα με στόχο την δημιουργία δύο επιχειρησιακών κέντρων εμπλεκομένων με την διαστημική δραστηριότητα και την μετονομασία της Πολεμικής Αεροπορίας σε Πολεμική Δύναμη Αέρος και Διαστήματος,  η πρόσδεση στο συμμαχικό όραμα της Γαλλίας κρίνεται απαραίτητη για την Ελλάδα και τις παρέχει δυνατότητες που δεν θα μπορούσε να έχει από μόνη της και ταυτόχρονα εξασφαλίζει στον ελληνικό στρατό καθώς και στις ελληνικές υπηρεσίες πληροφοριών την πρόσβαση σε πληροφοριακό υλικό υψηλής ποιότητας.

[i]       βλ. in.gr, 15/08/2019 και in.gr, 26/08/2019