Παιδεία σε σοβαρό κράτος

Η ανώτατη εκπαίδευση είναι μια πολύ ακριβή επένδυση και ίσως η σημαντικότερη που μπορεί να κάνει ένα έθνος. Σύμφωνα με το Σύνταγμα παρέχεται δωρεάν έως και την ολοκλήρωση του πρώτου κύκλου των πανεπιστημιακών σπουδών. Δωρεάν μπορεί να είναι, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν συνεπάγεται σημαντικό ιδιωτικό κόστος.

Διαχρονικά, μελέτες επί μελετών καταδεικνύουν μια δυσάρεστη πραγματικότητα: οι επιτυχόντες στις πανελλαδικές εξετάσεις, ειδικά στις σχολές υψηλής ζήτησης, ανήκουν στην ανώτερη ή τη μεσαία κοινωνικοοικονομική τάξη. Κι αυτό γιατί η σκιώδης παραπαιδεία είναι εδώ και πολλά χρόνια ένα ακριβό προαπαιτούμενο. Επιπλέον, η συντήρηση ενός φοιτητή σε άλλη πόλη από αυτή της διαμονής του είναι μια ακριβή υπόθεση για την οικογένειά του.

Και μεταξύ των άλλων παραδόξων με τα οποία έχουμε συνηθίσει να ζούμε ως χώρα, μας χαρακτηρίζει και το εξής εξωπραγματικό: να έχουμε από τους χαμηλότερους δείκτες ιδιωτικής απόδοσης εκπαίδευσης παγκοσμίως  (μετρούν την απόδοση της ιδιωτικής επένδυσης – δηλαδή της οικογένειας – για τις σπουδές του παιδιού τους), ενώ έχουμε ένα σύστημα που είναι τύποις δωρεάν!

Ταυτόχρονα αυτό το σύστημα είναι πολύ μεγάλο και αναποτελεσματικό. Αν και  η Ελλάδα είναι δεύτερη μετά την Φινλανδία σε αριθμό εισακτέων στα ΑΕΙ για κάθε 100.000 πληθυσμού, ο χρόνος ολοκλήρωσης σπουδών είναι υψηλός δυστυχώς καταλαμβάνουμε ότι μια από τις τελευταίες θέσεις της ΕΕ σχετικά με το ποσοστό των φοιτητών που ολοκληρώνουν επιτυχώς τις σπουδές τους. Αυτό αντιστοιχεί σε κατασπατάληση δημόσιων και ιδιωτικών πόρων που δυστυχώς στην Ελλάδα της κρίσης δεν περισσεύουν..

Γι αυτό το σύστημα όμως πληρώνουμε όμως όλοι μέσω των φόρων που αποδίδουμε στο δημόσιο και της ιδιωτικής επένδυσης του καθενός μας για να υποστηρίξουμε την προετοιμασία των παιδιών μας για τις πανελλαδικές εξετάσεις αλλά και τα χρόνια των σπουδών τους. Πόσο κοινωνικά δίκαιο είναι να πληρώνουν οι κοινωνικοοικονομικές τάξεις που τα παιδιά τους δυστυχώς έχουν περιορισμένη πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση, και να μην υπάρχει επιπλέον ιδιωτική συμμετοχή στο κόστος των βιβλίων και της φοίτησης από αυτούς που μπορούν να συνεισφέρουν;

Είναι κοινωνικά δίκαιο ο άνεργος μέσω των έμμεσων φόρων να επιδοτεί τις σπουδές του γόνου του μεγαλογιατρού, στον οποίο το ελληνικό δημόσιο παρέχει δωρεάν ακόμη και τα βιβλία του;

Δεν θα ήταν πράξη κοινωνικής δικαιοσύνης να συνεισφέρουν οι έχοντες πόρους στην λειτουργία του πανεπιστημίου, οι οποίοι θα μπορούσαν αν κατευθυνθούν στην σίτιση και στέγαση αυτών που την χρειάζονται;

Φανταστείτε τώρα για μια στιγμή να περιορίζαμε το μέγεθος αυτού του συστήματος με ορθολογικά κριτήρια. Το βασικότερο εκ των οποίων θα ήταν πόσους επιστήμονες και ποιων ειδικοτήτων χρειάζεται η χώρα. Αυτή τη στιγμή βέβαια ουδείς στην Ελλάδα μπορεί να απαντήσει σ’ αυτό το ερώτημα. Αλλά σ’ οποιοδήποτε σοβαρό κράτος θα παίρνατε άμεση απάντηση.

Να πληρώσουμε

Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι με κάποιο μαγικό τρόπο γινόμαστε αύριο σοβαρό κράτος και βρίσκουμε και τον «αρμόδιο» που μπορεί να δώσει τις απαντήσεις σ’ αυτού του είδους τα παιδαριώδη ερωτήματα. Τότε θα μπορούσαμε να πληρώνουμε, όχι μόνο αδιαμαρτύρητα αλλά και με χαρά, όλοι οι Έλληνες φορολογούμενοι αποκλειστικά γι αυτούς που θα συνεισφέρουν στην οικονομία, την κοινωνία και τον πολιτισμό του τόπου μας.

Πιστεύετε για παράδειγμα, ότι θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί από τους φόρους σας το κόστος μερικών εκατομμυρίων ευρώ για την τετραετή φοίτηση για «Διατροφολογία και Διαιτολογία» στα Ψαχνά της Χαλκίδας, από τους πρώην καθηγητές των ΤΕΙ και εν μία νυκτί καθηγητές Πανεπιστημίου; Να μη μιλήσω για το «Τμήμα Αεροδιαστημικής Τεχνολογίας» που θα λειτουργήσει επίσης στα Ψαχνά στη θέση της καταργούμενης Σχολής Τεχνολογικών Εφαρμογών του ΤΕΙ, ως παράρτημα του ΕΚΠΑ.

Ποιος θα διδάξει; Ποιες είναι οι επενδύσεις που πρέπει να γίνουν; Πως αυτό εντάσσεται στον ευρύτερο στρατηγικό και αναπτυξιακό σχεδιασμό της χώρας μας; Και σε τελική ανάλυση γιατί κατασπαταλούν τους φόρους μας; Στο Ισραήλ στην έρημο Νεγκέβ ιδρύθηκε το 1969 το πανεπιστήμιου Μπεν Γκουριόν.

Ήταν μια στρατηγική απόφαση. Ο εθνικός στόχος ήταν να αναπτύξει τις τεχνολογίες που θα καθιστούσαν την έρημο εκμεταλλεύσιμη. Σήμερα για κάθε τοματάκι cherry που αγοράζετε ή κάθε σύστημα ποτίσματος με σταγόνα που τοποθετείτε στον κήπο ή στις καλλιέργειες σας, κάποια σεντς καταλήγουν σ’ αυτό το πανεπιστήμιο. Έχετε την αίσθηση, πέρα από τις πομφόλυγες ότι στο συγκεκριμένο ζήτημα των «συγχωνεύσεων» ΤΕΙ και ΑΕΙ, η πολιτική ηγεσία, και όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς αποφασίζουν με αυτή την αίσθηση καθήκοντος απέναντι στη χώρα;

Αν λοιπόν με τους διαθέσιμους πόρους που διαθέτουμε ως Έθνος για την παιδεία επενδύαμε στοχευμένα και με στρατηγικό σχεδιασμό τουλάχιστον 15 ετών, στα γνωστικά αντικείμενα που χρειαζόμαστε, θα διαπιστώναμε ότι θα ήταν απολύτως επαρκείς για την συντήρηση των εγκαταστάσεων, την στήριξη των οικονομικά αδυνάτων με αξιοπρεπείς παροχές στέγασης και σίτισης, τις επενδύσεις σε υλικοτεχνολογικό εξοπλισμό, την χρηματοδότηση της έρευνας και φυσικά για αξιοπρεπείς αμοιβές καθηγητών, που θα προσέλκυαν το μεγάλο και ανεκμετάλλευτο κεφάλαιο του επιστημονικού δυναμικού που διαθέτουμε στην αλλοδαπή.

Το δημόσιο πανεπιστήμιο (εφόσον βέβαια αυτό συνοδευόταν από θεσμικές αλλαγές που θα το καθιστούσαν ουσιαστικά και όχι τύποις αυτοδιοίκητο) θα απογειωνόταν καθώς θα διέθετε την υλικοτεχνική υποδομή, τους καλύτερους καθηγητές και τους καλύτερους φοιτητές.

Στην ερώτηση και τι θα γίνει μ΄ αυτούς που θέλουν να σπουδάσουν αλλά δεν θα γίνουν αποδεκτοί στα δημόσια πανεπιστήμια έχω να απαντήσω ότι θα πρέπει να φοιτήσουν στα ιδιωτικά πανεπιστήμια που επιβάλλεται να ιδρυθούν. Ο παραλογισμός να αποδεχόμαστε ως ισότιμα τα πτυχία ιδιωτικών πανεπιστημίων φτάνει να έχουν αποκτηθεί στο εξωτερικό πρέπει να τελειώσει.

Δεν κατανοώ γιατί θα πρέπει να καταφύγει κάποιος σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο του εξωτερικού και να μη μπορεί να φοιτήσει σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο στην Ελλάδα. Επίσης όπως προανέφερα η δημόσια εκπαίδευση μπορεί να είναι δωρεάν αλλά δεν είναι άνευ κόστους.

Εάν υποθέσουμε ότι κατοικείτε στην Θεσσαλονίκη και το παιδί σας σπουδάζει στην Κρήτη, με ένα πρόχειρο υπολογισμό τι πιστεύετε ότι θα ήταν πιο συμφέρον από οικονομικής άποψης: η κάλυψη των εξόδων διαβίωσης στο δωρεάν δημόσιο πανεπιστήμιο στην Κρήτη ή κάλυψη των διδάκτρων της αντίστοιχης ιδιωτικής σχολής στη Θεσσαλονίκη;

Επιτέλους πρέπει να μπει ένα τέρμα στην κατασπατάληση των φόρων μας  για την υποστήριξη Τμημάτων που παρέχουν πτυχία χωρίς αντίκρυσμα και δεν προσφέρουν τίποτε στην οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική ανάπτυξη της χώρας.

Πριν από δύο χρόνια μου είπε αστειευόμενος ένας πρύτανης από το Ισραήλ. «Έχουμε μια ιδιαιτερότητα ως λαός. Θέλουμε όλοι να σπουδάσουμε Νομικά. Αναλογικά με τον πληθυσμό μας είμαστε οι πρώτοι παγκοσμίως σε αποφοίτους νομικών σχολών. Στα δημόσια πανεπιστήμια δεχόμαστε τους καλύτερους και οι νομικές μας σχολές είναι παγκοσμίου κύρους.

Οι απόφοιτοι των ιδιωτικών πανεπιστημίων δυσκολεύονται ακόμη και να βρουν δικηγορικό γραφείο για να κάνουν άσκηση. Αλλά το δημόσιο σύστημα εκπαιδεύει όσους χρειάζεται και φυσικά με την αποφοίτησή τους έχουν σχεδόν εξασφαλισμένη απασχόληση».

Ο Αχιλλέας Ζαπράνης είναι πρύτανης του πανεπιστημίου Μακεδονίας