Καθηλωτική η ιστορία στα «Κεφαλαία τυπογραφικά στοιχεία»

Μέσα από το αντισυστημικού χαρακτήρα βαλκανικό φεστιβάλ, Transitions, που έδωσε πάτημα και δυνατότητα έκφρασης σε χώρες που έχουν πληγεί από κοινωνικοπολιτικά προβλήματα, τα «Κεφαλαία τυπογραφικά στοιχεία» της πρωτοπόρας συγγραφέος και σκηνοθέτιδας Τζιανίνα Καρμπουνάριου εξέθεσαν τις συνεχείς ανακρίσεις και παρακολουθήσεις που γίνονταν επί Τσαουσέσκου.

Η σκηνοθέτις στήνοντας ένα ιδιότυπο πολιτικό θρίλερ ανέδειξε μια πραγματική ιστορία, που για χρόνια ήταν «βυθισμένη».

Συγκεκριμένα, το έργο εστίασε όχι μόνο στα απεχθή ιδιώματα του καθεστώτος Τσαουσέσκου, αλλά κυρίως στην τολμηρή πράξη ενός 17χρονου αγοριού, που έγραφε συνθήματα με κιμωλία στους τείχους υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης και τήρησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ο 17χρονος Μούγκουρ Καλινέσκου στήνοντας έναν επαναστατικό αντίλογο, προσπαθούσε να θέσει τους λίθους της ανατροπής, να αφυπνίσει κοιμισμένες συνειδήσεις και να βγάλει από τον λήθαργο άνευρους προβληματισμούς. Η αδικία τον έπνιγε, ενώ εκτός από το ατίθασο πνεύμα του, ξυπνητήρι των προβληματισμών του αποτέλεσε και ένα ραδιόφωνο που του χάρισε η μητέρα του.

Οι συνθήκες εργασίας, η απουσία της ιδιωτικότητας, ο φόβος και η καταστρατήγηση των ελευθεριών «χτυπούσαν» τον καμπανάκι για τον Μούγκουρ, που ζητούσε ελεύθερα συνδικάτα και στηλίτευε τη βυθισμένη οικονομία. Δεν είχε συμμάχους, ούτε υποστήριξη. Τα μοναδικά του «όπλα» ήταν οι τείχοι, η κιμωλία του και η οξεία κρίση του, που τον ώθησε να γράφει ανελλιπώς συνθήματα.

Ο ανοιχτόμυαλος έφηβος δεν δίσταζε να εκφράζει τα πιστεύω του και να εκτοξεύει βολές κατά της πολιτικής Τσαουσέσκου, παρόλο που οι γονείς του τον συμβούλευαν να είναι λεκτικά φειδωλός, ενώ είχε μπει στο στόχαστρο των παρακολουθήσεων. Η ιδιωτικότητα εξανεμίστηκε, και η Σεκουριτάτε είχε «καταλάβει» το σπίτι και την επικοινωνία του Μούγκουρ.

Η ανάκριση ξεκίνησε και ο Μούγκουρ με την οικογένειά του καλούνταν να δώσουν εξηγήσεις. Οι αρχές τον απομόνωσαν, τον ενέταξαν στον αγκαθωτό κλοιό της καταπίεσης, προσπαθούσαν να τον μυήσουν σε μια άρρωστη λογική, αλλά μάταια. Ο Μούγκουρ δεν αλλαξοπίστησε ποτέ. Έφυγε, όμως, γρήγορα από τη ζωή, καθώς αρρώστησε από λευχαιμία. Η ειρωνεία, αδιαφορία και αλαζονεία που συνόδεψαν τον θάνατό του προσιδίαζαν στο καθεστώς Τσαουσέσκου, που «θέριζε» τα δικαιώματα.

Το σκληρό αυτό τοπίο της ανάκρισης και του φόβου αποτυπώνουν πολύ ρεαλιστικά τα σκηνικά στα «Κεφαλαία τυπογραφικά στοιχεία», που ενώ είναι εξαιρετικά λιτά, σε συνδυασμό με τα κοστούμια μεταφέρουν τον θεατή στην νοσηρή εκείνη περίοδο της ιστορίας.

Τα φώτα που βρίσκονται στη σκηνή αναδεικνύουν το θρίλερ της ανάκρισης. Προτζέκτορες φέρνουν στο φως διαφάνειες που αντικατοπτρίζουν τα συνθήματα στους τείχους, ενώ ηγεμονεύει η γραμμένη με κιμωλία λέξη «ελευθερία».

Η σκηνοθέτις, Τζιανίνα Καρμπουνάριου ,δίνει περισσότερο βάση στην αδυναμία της ελεύθερης έκφρασης και όχι στα στυγερά εγκλήματα που έλαβαν χώρα επί Τσαουσέσκου . Με τη βοήθεια του προτζέκτορα η λέξη «ελευθερία» σχηματίζεται πάνω στα ρούχα των ηθοποιών και πρωταγωνιστεί καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης.

Η ροή είναι γρήγορη, ο τρόπος που έχει στηθεί το θρίλερ εξαιρετικά άμεσος, χωρίς να πέφτει στην «παγίδα» της ανίας, ενώ οι ερμηνείες παίρνουν τη μορφή διαλόγου και παρουσίασης μιας τραγικής περιόδου στο κοινό.

Οι ηθοποιοί αποτυπώνουν ρεαλιστικά χωρίς υπερβολική χρήση βίας και υστερίες την τότε πραγματικότητα, ενώ στα πρόσωπά τους διαφαίνεται με απόλυτη φυσικότητα η απελπισία και ο φόβος. Οι εκφράσεις τους φαίνονται ξεκάθαρα, καθώς καθρεπτίζονται μέσα από τις κάμερες και ο ωμός ρεαλισμός συνθέτει ένα μεταμοντέρνο θέαμα.

Την Τζιανίνα Καρμπουνάριου απασχολεί η περίοδος Τσαουσέσκου, ενώ ως οπαδός του σύγχρονου θεάτρου επινοεί πρωτότυπες σκηνοθετικές τεχνοτροπίες, όπως η χρήση κάμερας , προτζέκτορα και μικροφώνων.

Η μόνη σκηνοθετική αδυναμία θα μπορούσε να πει κανείς πως είναι η γρήγορη μετάβαση από το ένα γεγονός στο άλλο, και εξαιτίας αυτού μπορεί να «χαθεί» ο θεατής. Ο λόγος που προξένησε, για παράδειγμα, τον θάνατο του 17χρονου δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρος στην παράσταση.

Από την άλλη, η διαδραστικότητα μεταξύ των ηθοποιιών είναι ισχνή, αλλά αυτό δεν ενοχλεί, καθώς με έναν ιδιαίτερο τρόπο απευθύνονται στο κοινό.

Όπως δήλωσαν οι ηθοποιοί μετά το τέλος της παράστασης, δεν είχαν σκοπό να αναδείξουν τόσο τα εγκλήματα και τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης Τσαουσέσκου, αλλά την αρρωστημένη λογική και την αφομοίωση των πολιτών από το σύστημα την δεκαετία του 80’. Έτσι ξεγυμνώνοντας την ιστορία του εφήβου και το «ναρκοπέδιο» των ανακρίσεων, θέλησαν να ρίξουν φως στην ελευθερία και τη δύναμη του αντίλογου.

Ελισάβετ Σταμοπούλου