Αναζητώντας κανείς την ιστορία του νησιού όλο και πιο πολύ
εντυπωσιάζεται από το γεγονός ότι υπάρχει τόση ιστορία σε ένα τόσο μικρό
κομμάτι γης. Οπου και αν πάει κανείς, σκοντάφτει στις αρχαίες μνήμες.
Από όπου και αν περάσει, θα δει εκκλησίες, πολλές εκκλησίες του 16ου
αιώνα, αλλά και παλιότερες και μεταγενέστερες, καθώς και περισσότερα από
30 μοναστήρια, εξίσου παλαιά με τις εκκλησίες.
Παροικία ή Παροικιά Πρωτεύουσα του νησιού και έδρα του δήμου, η Παροικία είναι κτισμένη στο ίδιο μέρος με την αρχαία και αποτελεί ένα τυπικό δείγμα κυκλαδίτικου οικισμού. Στενά δρομάκια, παραδοσιακά σπίτια, πέτρινες καμάρες συνθέτουν το σκηνικό στο οποίο ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να βιώσει το παρόν πλάι στο παρελθόν που κάνει αισθητή την παρουσία του μέσα από τα κάστρα, τις εκκλησίες, τα αρχαία ιερά και τα μουσεία. Κυρίαρχη η Παναγία η Καταπολιανή ή Εκατονταπυλιανή, μεγαλοπρεπής παλαιοχριστιανός ναός, αποτελεί το τρίτο κατά σειρά σπουδαιότητας παλαιοχριστιανικό μνημείο μετά την Αχειροποίητο και τον Αγιο Δημήτριο Θεσσαλονίκης. Στο κέντρο της πόλης ανακαλύφθηκε νεκροταφείο του 3ου-4ου αιώνα π.Χ. με σπουδαία κτερίσματα.
Νάουσα Είναι ο δεύτερος οικισμός σε πληθυσμό μετά την Παροικία. Εχει διατηρήσει την παραδοσιακή της ομορφιά και αυτό την κάνει ιδιαίτερα προσφιλή ως τόπο διακοπών. Βρίσκεται κτισμένη στο βάθος του φυσικού λιμανιού, του δεύτερου της Πάρου ύστερα από αυτό της Παροικίας. Η ονομαστή πλατεία με τους ευκάλυπτους και το παλιό λιμάνι αποτελούν σημεία αναφοράς για τον επισκέπτη. Τα ιστορικά μνημεία που συναντά κανείς στη Νάουσα του δίνουν την ευκαιρία να επικοινωνήσει με ένα κομμάτι της ιστορίας του τόπου. Σημαντικός ο ρόλος της από το 16ο έως και το 19ο αιώνα, οπότε και γίνεται το επίκεντρο του εμπορικού ενδιαφέροντος. Βυζαντινοί, Γάλλοι και Ρώσοι που περνούν από την πόλη αφήνουν σπουδαία δείγματα της κυριαρχίας τους. Εκκλησίες και μοναστήρια του 12ου, του 13ου και αργότερα του 17ου αιώνα κοσμούν την πόλη και γενικότερα την περιοχή. Βρίσκεται βορειοανατολικά και απέχει 10χλμ. από τηνΠαροικία. Από το 1993 η Νάουσα έχει αδελφοποιηθεί με την ομώνυμή της Νάουσα της Ημαθίας.
Ντριός ή Δρυός Παραλιακό χωριό που στην αρχαιότητα χρησιμοποιούταν ως καταφύγιο των πλοίων των αρχαίων Παριανών, τα οποία προφυλάσσονταν στους νεόσοικους (ορύγματα στο βράχο). Η Χρυσή Ακτή είναι μία από τις μεγαλύτερες και ομορφότερες παραλίες του νησιού όπου, λόγω των ανέμων του καλοκαιριού (μελτέμια), οργανώνεται κάθε χρόνο το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Windsurfing. Βρίσκεται νοτιοανατολικά της Παροικίας και απέχει 26χλμ.
Μάρπησσα Η Μάρπησσα ή Τσιπίδο είναι χωριό κτισμένο αμφιθεατρικά σε λόφο με πολλές εκκλησίες και μοναστήρια. Βρίσκεται 19χλμ. νοτιοανατολικά της Παροικιάς.
Λεύκες Το ορεινότερο χωριό της Πάρου, κτισμένο αμφιθεατρικά, είναι από τα ομορφότερα του νησιού, πνιγμένο στο πράσινο. Υπήρξε πρωτεύουσα του νησιού και κτίστηκε στην ενδοχώρα για να αποφύγει τις επιδρομές των πειρατών. Στον κεντρικό δρόμο του χωριού βρίσκονται σπίτια και εκκλησίες του 15ου-17ου αιώνα, ενώ γύρω από το χωριό υπάρχουν μοναστήρια του 17ου αιώνα. Στις κορυφές των γύρω λόφων μπορεί κανείς να δει παλιούς ανεμόμυλους και περιστεριώνες. Βρίσκεται 12χλμ. νοτιοανατολικά της Παροικιάς.
Πληροφορίες: Δήμος Πάρου και Μεγάλο οδοιπορικό στην Ελλάδα Χ.Κουγιουμτζέλης, Εκδόσεις Πύρινος Κόσμος, 1993