Μεταμόσχευση: Πηγή ζωής από την ίδια τη ζωή…

Έχετε αντιληφθεί ποτέ πόσο πολύτιμα είναι για μας η καρδιά, τα μάτια, οι νεφροί ή οι πνεύμονες; Οι περισσότεροι είναι βέβαιο ότι θα απαντήσετε καταφατικά. Ωστόσο, είναι βέβαιο ότι κανείς δεν μπορεί να νιώσει τόσο έντονα την αναγκαιότητα ενός ανθρώπινου οργάνου, όσο ένας ασθενής που περιμένει στη λίστα αναμονής για μεταμόσχευση. Θα μπορούσε να είναι ένας κοντινός μας άνθρωπος ή ακόμη και εμείς οι ίδιοι. Μήπως πρέπει να το ξανασκεφτούμε;

Τα τελευταία χρόνια η επιστήμη της ιατρικής έχει κάνει μεγάλα βήματα. Ολοένα περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν, ακούν, αναπνέουν και ζουν επειδή κάποιος συνάνθρωπός τους πήρε τη γενναία απόφαση να τους δώσει ζωή με το θάνατό του. Η μεγάλη αυτή απόφαση, ωστόσο, έχει διχάσει την κοινή γνώμη, δημιουργώντας εύλογα διλήμματα και απορίες, τα οποία, σύμφωνα με τους ιατρούς οφείλονται σε ελλιπή ενημέρωση. Ας δούμε, όμως, από πιο κοντά αυτό το καίριο ζήτημα.

Τι είναι μεταμόσχευση

Μπορεί στο άκουσμα ο όρος μεταμόσχευση να προκαλεί δέος, ωστόσο αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα βήματα της ιατρικής και έχει καθιερωθεί ως μια από τις πλέον αποτελεσματικές μεθόδους αποκατάστασης σοβαρών οργανικών βλαβών.

Με τον όρο «μεταμόσχευση» εννοούμε την ιατρική πρακτική κατά την οποία ανθρώπινα όργανα, ιστοί ή κύτταρα λαμβάνονται από ένα νεκρό ή ζωντανό δότη και μετεμφυτεύονται στο σώμα ενός πάσχοντος από χρόνια οργανική βλάβη, με στόχο τη θεραπεία του.

Στις περισσότερες περιπτώσεις η μεταμόσχευση αποκαθιστά τυχόν λειτουργίες του σώματος που είχαν μερικώς υποκατασταθεί από μηχανικά μέσα και προϋπόθεσή της είναι η συναίνεση του δότη ή των άμεσων συγγενικών προσώπων του. Για το λόγο αυτό θεωρείται δώρο ζωής και μήνυμα ελπίδας και ανθρωπιάς για όποιον την παρέχει.

Η ελληνική πραγματικότητα

Παρά το γεγονός ότι οι ανάγκες όσον αφορά τις δωρεές οργάνων στην Ελλάδα είναι το ίδιο μεγάλες όπως και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, ωστόσο εξακολουθούμε να κατέχουμε ως έθνος την τελευταία θέση στον πίνακα των πραγματοποιούμενων μεταμοσχεύσεων.

Αρκεί να σκεφτεί κάποιος ότι από το 1985 έως το 2002, σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκέντρωσε και επεξεργάστηκε ο Ελληνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ), οι μεταμοσχεύσεις νεφρού ξεκινούσαν από τις 40 και δεν ξεπερνούσαν τις 192, όταν ο αντίστοιχος αριθμός των υποψήφιων ληπτών άγγιζε έως και τους 1.627.

Η στασιμότητα στο συγκεκριμένο τομέα οφείλεται, σύμφωνα με τους ειδικούς, στο γεγονός ότι οι Έλληνες πολίτες αντιμετωπίζουν με φόβο τη δωρεά οργάνων, ενώ παράλληλα η ενημέρωση είναι ελλιπής και η οργάνωση του μεταμοσχευτικού προγράμματος, ανεπαρκής.

Μπροστά σε αυτά τα δεδομένα, η πολιτεία θέσπισε το νόμο 2737/27-8-99, για να διασφαλίσει τη βεβαιότητα ότι η μεταμόσχευση δεν αποτελεί αυθαίρετη πράξη μιας ομάδας ατόμων αλλά θεσμοθετημένη ιατρική μέθοδο, που υπόκειται στον αυστηρό έλεγχο της πολιτείας.

Παραταύτα η πρωτοβουλία του κράτους δεν στάθηκε ικανή να πείσει τους απλούς πολίτες για την αναγκαιότητα της δωρεάς οργάνων και έτσι, ακόμη και σήμερα, αρκετοί συνάνθρωποί μας στέκονται με δισταγμό απέναντι στο θεσμό της δωρεάς οργάνων.

Απαντήσεις σε κοινά ερωτήματα

Η διστακτικότητα των απλών ανθρώπων και το δέος στο άκουσμα των λέξεων «μεταμόσχευση» ή «δωρεά οργάνων» δεν μπορεί φυσικά να αφήνει κανέναν αδιάφορο. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν παρά ελάχιστα πράγματα για τις διαδικασίες που ακολουθούνται και τρομοκρατούνται στην ιδέα ότι ένας ιατρός θα επέμβει στο σώμα τους ακόμη και αν δεν βρίσκονται πλέον στη ζωή.

Για τους λόγους αυτούς θα ήταν σκόπιμο να επιχειρήσουμε τη διαλεύκανση ορισμένων «σκοτεινών» σημείων, που ίσως δημιουργήσουν μια πιο ευχάριστη εικόνα στο μυαλό του καθενός μας για αυτήν την πάγια πλέον παγκόσμια ιατρική πρακτική.

Ποιος μπορεί να γίνει δότης οργάνων μετά θάνατον;

– Δωρητές μπορούν να γίνουν όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως φύλου ή ηλικίας. Η αφαίρεση των οργάνων γίνεται μόνο μετά την πιστοποίηση του θανάτου και εφόσον ο δυνητικός δότης είχε συναινέσει εγγράφως σε αυτήν. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί αφαίρεση κανενός οργάνου αν δεν υπάρχει η σύμφωνη γνώμη του δότη ή του άμεσου συγγενικού περιβάλλοντός του.

Με ποιο τρόπο πιστοποιείται ο θάνατος;

– Η βεβαίωση του θανάτου γίνεται από τρεις διαφορετικούς ιατρούς, οι οποίοι πραγματοποιούν αυτόνομα μια σειρά από εξετάσεις, ώστε να βεβαιωθεί ότι ο ασθενής έχει υποστεί «νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους». Τα κριτήρια είναι πολύ αυστηρά και αποδεκτά όχι μόνο από την ιατρική και νομική αλλά και από την ηθική πλευρά. Ο ασθενής που έχει υποστεί νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους δεν μπορεί να επανέλθει στη ζωή με κανένα τρόπο.

Είναι πιθανό να πιστοποιηθεί εσκεμμένα ο θάνατος, προκειμένου να δωρηθούν τα όργανα του ασθενούς;

– Όχι, διότι η πιστοποίηση του θανάτου είναι μια αρκετά σύνθετη διαδικασία η οποία προστατεύεται από ειδικές νομικές διατάξεις. Επιπλέον, η δέουσα ιατρική δεοντολογία, που συνοδεύεται από την κάλυψη του νόμου, επιβάλλει την πρωταρχική φροντίδα για την επιβίωση του ασθενούς.

Μπορεί να γίνει δωρεά οργάνου όταν ο δότης είναι ακόμη εν ζωή;

– Ναι, αλλά σε ειδικές περιπτώσεις, σύμφωνα με όσα προβλέπονται από το νόμο 2737/27-8-99. Επίσης μπορεί να μεταμοσχευτεί μέρος του ήπατος, μέρος του πνεύμονα ή του λεπτού εντέρου και αιμοποιητικά κύτταρα (ο μυελός των οστών). Η αφαίρεση ιστών και οργάνων από ζώντα δότη επιτρέπεται μόνον όταν πρόκειται να γίνει μεταμόσχευση στο σύζυγο του δότη ή σε συγγενή μέχρι και το δεύτερο βαθμό εξ αίματος, σε ευθεία ή πλάγια γραμμή. Ο περιορισμός δεν ισχύει στη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων.

Ο δότης υποβάλλεται σε εξετάσεις για τυχόν μεταδιδόμενες ασθένειες;

– Οπωσδήποτε, με τη μέθοδο της αιμοληψίας, τα αποτελέσματα της οποίας γνωστοποιούνται στην οικογένεια του δότη.

Μπορεί ο δότης να ορίσει ποια όργανα θέλει να δωρίσει;

– Βεβαίως μπορεί, συντάσσοντας τη σχετική δήλωση δωρεάς.

Υπάρχει περίπτωση τα αφαιρεθέντα όργανα να αποτελέσουν προϊόν εμπορικής συναλλαγής;

– Όχι, διότι κάθε τέτοια ενέργεια τιμωρείται πολύ αυστηρά από το νόμο. Οι ειδικές υγειονομικές επιτροπές που παρακολουθούν τη διακίνηση των οργάνων ακολουθούν κατά γράμμα τις δέουσες διαδικασίες, διασφαλίζοντας την ακεραιότητά τους στο μέγιστο βαθμό.

Μπορεί ένας δότης να ορίσει την ταυτότητα του λήπτη;

– Όχι, διότι ακολουθείται πάντοτε η σειρά προτεραιότητας, η οποία σχετίζεται με τη σοβαρότητα της οργανικής κατάστασης του λήπτη. Κάθε παραίνεση από την πλευρά του δότη δεν λαμβάνεται υπόψη από το αρμόδιο υγειονομικό προσωπικό.

Μπορεί ένας δωρητής οργάνων να αλλάξει γνώμη;

– Φυσικά. Το μόνο που απαιτείται είναι η γνωστοποίηση της απόφασής του στον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων και αυτόματα θα διαγραφεί από τη λίστα δωρητών.

Είναι αλήθεια ότι οι έχοντες χρήματα ή κοινωνική θέση μπορούν να προηγηθούν στη λίστα αναμονής για μεταμόσχευση;

– Όπως διαβεβαιώνουν οι αρμόδιοι φορείς, η παραπάνω άποψη αποτελεί ένα μεγάλο μύθο. Το σύστημα καταμερισμού των οργάνων εφαρμόζει τυφλά τη δεοντολογία που επιβάλλει τη διανομή των οργάνων κατά προτεραιότητα και σύμφωνα με τη σοβαρότητα της κατάστασης του ασθενούς.

Πράξη ανθρωπιάς…

Αν κάνει κάποιος μια βόλτα στους διαδρόμους ενός νοσοκομείου, θα διαπιστώσει ότι υπάρχουν πολλοί συνάνθρωποί μας που έχουν ανάγκη από ένα χέρι βοηθείας. Οι περισσότεροι από εμάς σκεφτόμαστε ότι η δωρεά οργάνων δεν μας αφορά, επειδή σκεφτόμαστε πως ποτέ δεν θα μας συμβεί κάτι άσχημο. Πρόκειται για μια απόλυτα φυσική αντιμετώπιση, όταν σφύζουμε από ζωή, η οποία όμως εξανεμίζεται όταν εμείς χρειαστούμε τη βοήθεια κάποιου συνανθρώπου μας.

Μπορεί ένα απλό άρθρο για τις μεταμοσχεύσεις να μην προκαλέσει σε κανέναν από εμάς την απόφαση να γίνουμε δωρητές οργάνων. Ας αναλογιστούμε, όμως, για λίγο το χαμόγελο κάποιων ανθρώπων όταν αντίκρισαν τη ζωή με μεγαλύτερο πάθος επειδή κάποιοι άλλοι άνθρωποι βρήκαν το θάρρος να τους δώσουν ζωή με το θάνατό τους. Ίσως γι’ αυτό και μόνο να αξίζει τον κόπο να το ξανασκεφτούμε…

Όσοι επιθυμούν να γίνουν δωρητές σώματος μπορούν να καλέσουν τον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων στο τηλέφωνο 1147 σε 24ωρη βάση, ζητώντας να τους αποσταλεί ταχυδρομικά έντυπο ενημερωτικό υλικό, μαζί με μια δήλωση δωρεάς οργάνων.

health.in.gr