21 Μαρτίου: Παγκόσμια Ημέρα Δασοπονίας. Τα δάση γιορτάζουν;

Τα δάση δεν αποτελούν απλό σύνολο δένδρων και θάμνων, αλλά πλούσια οικοσυστήματα με πολλά είδη φυτών και ζώων, που αλληλοσυνδέονται με πολύπλοκες οικολογικές σχέσεις. Η προστασία τους είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς και η ανθρώπινη ζωή εξαρτάται άμεσα από αυτά, διότι:


– Συμβάλλουν αποτελεσματικά στη διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ του οξυγόνου και του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Τα δάση αποτελούν δεξαμενές απορρόφησης του διοξειδίου του άνθρακα, του αερίου που κατά κύριο λόγο ευθύνεται για τη δημιουργία του φαινομένου του θερμοκηπίου και, κατά συνέπεια, για την κλιματική αλλαγή του πλανήτη και τις δραματικές συνέπειες που αυτή επιφέρει, με την εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων (πλημμύρες, τυφώνες, ξηρασίες), καθώς και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, που απειλεί να καλύψει πολλά μικρά νησιά και παραθαλάσσιες περιοχές.


– Τα δάση προστατεύουν το έδαφος από τη διάβρωση και αυξάνουν τη γονιμότητά του, καθώς οι ρίζες τους συγκρατούν το νερό της βροχής αλλά και τα θρεπτικά συστατικά που περιέχονται σε αυτό. Αποτελούν, έτσι, ένα ισχυρό φράγμα που προστατεύει από τις πλημμύρες, αλλά και από το φαινόμενο της ερημοποίησης, που κυρίως οφείλεται στην εξάντληση της παραγωγικότητας των εδαφών και των διαθέσιμων υδάτινων αποθεμάτων.


– Αποτελούν κατοικία για χιλιάδες φυτά, θηλαστικά, ερπετά, πουλιά, έντομα και άλλους οργανισμούς, όπως και ένα μέρος όπου καθένας από εμάς μπορεί να απολαύσει την ομορφιά και την ηρεμία που προσφέρει η φύση.


– Τα δάση, εκτός από το ζωτικό ρόλο στην οικολογική αλυσίδα, έχουν μεγάλη οικονομική σημασία (ξύλο, χαρτί, παραγωγή ενέργειας).


Τα ελληνικά δάση – Απειλές


Η χώρα μας, σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης, διαθέτει μικρή συνολική έκταση δασών, αλλά η ποικιλία των ελληνικών δασών μπορεί να χαρακτηριστεί μοναδική. Στη βόρεια Ελλάδα απαντώνται εύκρατα δάση όπως εκείνα της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, ενώ στα νότια υπάρχουν τροπικά δένδρα, όπως το φοινικοδάσος του Βάι στην Κρήτη.

Πολλά είναι και τα σπάνια και ενδημικά είδη δένδρων που υπάρχουν στην Ελλάδα, όπως η κεφαλληνιακή ελάτη (Abies cephalonica), το ρόμπολο (Pinus leucodermis) κ.ά.

Εντούτοις, τα ελληνικά δάση, όπως, άλλωστε, τα δάση σε ολόκληρο τον πλανήτη, αντιμετωπίζουν σοβαρές απειλές, που κυριότερα προέρχονται από τον άνθρωπο.
Συγκεκριμένα:


Πυρκαγιές: Στα μεσογειακά οικοσυστήματα η φωτιά, όταν προκαλείται με φυσικό τρόπο, αποτελεί παράγοντα ανανέωσης και τα δάση είναι προσαρμοσμένα σε τέτοιες συνθήκες. Όμως, οι περισσότερες φωτιές δεν αποτελούν φυσικό φαινόμενο, αλλά προέρχονται από εγκληματική αμέλεια ή από εσκεμμένη ενέργεια. Οι πυρκαγιές και το φαινόμενο της οικοπεδοποίησης, που συχνά τις ακολουθεί, έχουν αποτέλεσμα τα δάση, κυρίως γύρω από τις μεγάλες πόλεις, να μετατρέπονται σε αστικές, περιαστικές και τουριστικές εκτάσεις. Εφόσον οι πυρκαγιές συνεχιστούν με το ρυθμό των τελευταίων ετών, υπολογίζεται ότι σε 50 περίπου χρόνια δεν θα υφίστανται πλέον τα ελληνικά δάση.


Υπερβόσκηση: Σημαντική απειλή, κυρίως για την Ελλάδα, καθώς οι χορτολιβαδικές εκτάσεις δεν επαρκούν ώστε να θρέψουν τα αιγοπρόβατα, τα οποία, πολλές φορές, βοσκούν μέσα στα δάση, επιφέροντας σημαντικές καταστροφές. Ειδικά, η ανεξέλεγκτη βοσκή έπειτα από πυρκαγιά παρεμποδίζει τη φυσική αναγέννηση του δάσους, καθώς τα ζώα τρέφονται με τα νεαρά δενδρύλλια που φυτρώνουν μετά τη φωτιά. Χαρακτηριστική αυτών είναι η εικόνα των ερημοποιημένων βουνοπλαγιών με τη σχεδόν ανύπαρκτη βλάστηση και το διαβρωμένο έδαφος.


Σημαντικά προβλήματα για τα δάση της χώρας καθίστανται η λαθροϋλοτομία και το παράνομο κυνήγι, που απειλεί τα είδη που ζουν σε αυτά, με αποτέλεσμα, βέβαια, να διαταράσσεται η ομαλή λειτουργία των δασικών οικοσυστημάτων.


Η χώρα μας, σύμφωνα με έρευνα του Παγκόσμιου Ταμείου για τη Φύση (WWF Ελλάς), εμφανίζει σημαντικά προβλήματα στη διαχείριση και προστασία των δασικών εκτάσεων, καθώς δεν έχουν καταρτιστεί δασικοί χάρτες και η ασάφεια σχετικά με το χαρακτήρα και την ιδιοκτησία των δασών δημιουργεί έδαφος ευνοϊκό για καταπατήσεις, λαθραίες χρήσεις και ανεξέλεγκτες παρεμβάσεις.


Αναδασώσεις: Η ελληνική νομοθεσία ορίζει ρητά ότι κάθε δασική έκταση που κάηκε κηρύσσεται υποχρεωτικά αναδασωτέα και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για κανέναν άλλο σκοπό. Βέβαια, το παρελθόν δεν έχει δείξει πως αυτό εφαρμόζεται σε κάθε περίπτωση, καθώς και εδώ η έλλειψη δασολογίου αφήνει πολλά «παράθυρα» στους επιτηδείους.


Πάντως, η αναδάσωση δεν πρέπει να αποτελεί κανόνα έπειτα από μια πυρκαγιά, καθώς η φυσική αναγέννηση παρουσιάζεται ως η καλύτερη περιβαλλοντική λύση. Τα μεσογειακά δασικά οικοσυστήματα είναι προσαρμοσμένα να αναγεννιούνται φυσικά έπειτα από πυρκαγιά. Η αναδάσωση εφαρμόζεται κατόπιν απόφασης ειδικευμένων επιστημόνων και εκπόνησης ειδικών μελετών και, συνήθως, αφορά σε περιπτώσεις στις οποίες οι συχνές πυρκαγιές, η διάβρωση του εδάφους και η υπερβόσκηση εμποδίζουν τη φυσική αναγέννηση.


Αναζητούνται λύσεις


Η πολιτεία εφαρμόζει σχέδια για την πρόληψη και αντιμετώπιση των πυρκαγιών. Το δασικό οδικό δίκτυο συντηρείται, επεκτείνεται και δημιουργούνται αντιπυρικές ζώνες, όπως και οι δυνάμεις κατάσβεσης πυρκαγιών εξοπλίζονται με περισσότερα μέσα.

Παράλληλα, ενισχύονται οι δήμοι που είναι υπεύθυνοι για τα περιαστικά δάση στις μεγάλες πόλεις, όπως είναι οι περιοχές της Πεντέλης και του Υμηττού.

Σήμερα ας αναλογιστούμε όλοι ότι είμαστε σε θέση να βοηθήσουμε με τη συμμετοχή μας σε προγράμματα αναδάσωσης και προστασίας των δασών, αλλά και με την πίεση που μπορούμε να ασκήσουμε στους υπευθύνους, για τη λήψη αποφάσεων που θα αποδειχθούν «συμφέρουσες» για το περιβάλλον.

health.in.gr