Τι κρατάει χαμηλά την παραγωγικότητα: Οι 10 +1 πληγές που βαθαίνουν το χάσμα ΕΕ-ΗΠΑ

Το χάσμα στην παραγωγικότητα μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ προβληματίζει τις εργοδοτικές ενώσεις, που βλέπουν την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας να υποχωρεί, σε μια περίοδο κλιμάκωσης των γεωπολιτικών εντάσεων.

Στο πνεύμα της έκθεσης Ντράγκι και των συστάσεων του ΔΝΤ, το νεοσύστατο Ινστιτούτο Ευρωπαίων Εργοδοτών (Εuropean Employers’ Institute – EEI), αξιολογεί με ποσοτικούς όρους την ψαλίδα στην παραγωγικότητα της εργασίας, σε σύγκριση με τις ΗΠΑ και αναλύει τις αιτίες που η απόσταση διευρύνεται.

Πιέζουν για λιγότερη «κοινωνική Ευρώπη»

Καθώς το Ινστιτούτο εκπροσωπεί τα συμφέροντα μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων πιέζει για πιο χαλαρούς κανόνες στο όνομα της μείωσης των γραφειοκρατικών εμποδίων. Ασκεί κριτική στο λεγόμενο «ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο» από τη σκοπιά του οικονομικού φιλελευθερισμού. Το εργοδοτικό λόμπι δηλώνει ρητά ότι τα πιο αυστηρά πλαίσια (για την εργασία, το περιβάλλον, τον έλεγχο των μονοπωλίων) λειτουργούν ως τροχοπέδη στην ανάπτυξη κα την παραγωγικότητα.

Η έκθεση του ΕΕΙ αποδίδει την υστέρηση παραγωγικότητας της ΕΕ κυρίως στις μειωμένες επενδύσεις στις νέες τεχνολογίες, ζητώντας «διευκολύνσεις» για τις εταιρείες, ώστε να καλύψουν το χαμένο έδαφος. Στον αντίποδα, η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ΕΤUC) επιμένει ότι η αύξηση της παραγωγικότητας δεν θα έρθει με μεγαλύτερη απορρύθμιση, αλλά με την υπεράσπιση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου και της δίκαιης εργασίας.

Διευρύνεται το χάσμα παραγωγικότητας με τις ΗΠΑ

Την τελευταία 25ετία η ωριαία παραγωγικότητα της εργασίας στις ΗΠΑ αυξάνεται κατά μέσο όρο 1,7% ετησίως, έναντι 1% στην ΕΕ.

Σήμερα, η πραγματική παραγωγικότητα της εργασίας στην ΕΕ σε τιμές 2020 είναι 38% χαμηλότερη από εκείνη των ΗΠΑ το 2024.

Σε όλους τους οικονομικούς τομείς (με εξαίρεση τις μη εμπορικές υπηρεσίες), η παραγωγικότητα των ΗΠΑ είναι σημαντικά υψηλότερη από εκείνη της ΕΕ, τόσο σε ονομαστικούς όσο και σε πραγματικούς όρους (μονάδες αγοραστικής δύναμης).

 Οι 10 +1 παράγοντες που καθηλώνουν την παραγωγικότητα 

Το think tank των εργοδοτών προειδοποιεί ότι η υστέρηση παραγωγικότητας της ΕΕ, επηρεάζει αρνητικά το επίπεδο διαβίωσης, τις αυξήσεις μισθών, τη χρηματοδότηση του κοινωνικού μοντέλου, αλλά και την ικανότητα της Ευρώπης να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά συλλογικές προκλήσεις (π.χ. κλιματική αλλαγή, άμυνα, ψηφιοποίηση, δημογραφικές μεταβολές).

1. Χαμηλότερες επενδύσεις σε τεχνολογία

Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις επενδύουν λιγότερο σε Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) σε σύγκριση με τις αμερικανικές. Η μέση ένταση κεφαλαίου στις επιχειρήσεις ΤΠΕ στις ΗΠΑ, είναι 1,5 φορές υψηλότερη από ό,τι στην ΕΕ.

Η Ευρώπη υστερεί επίσης στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, όπως η τεχνητή νοημοσύνη. Το 70% των μοντέλων ΑΙ προέρχονται από τις ΗΠΑ, ενώ μόνο τέσσερις από τις 50 κορυφαίες τεχνολογικές εταιρείες παγκοσμίως είναι ευρωπαϊκές.

2. Κατακερματισμένη εσωτερική αγορά

Παρότι η ΕΕ έχει παρόμοιο μέγεθος με τις ΗΠΑ, η αγορά της είναι λιγότερο ενοποιημένη. Μολονότι δεν υπάρχουν τελωνειακοί δασμοί για τις ενδοκοινοτικές συναλλαγές, η πολυδιάσπαση οδηγεί σε σημαντικά εμπόδια (π.χ. διαδικαστικά και φορολογικά κόστη). Για το εμπόριο αγαθών εντός της ΕΕ (εκτός γεωργίας) το κόστος των εμποδίων αυτών υπολογίζεται στο 44% της αξίας τους. Για τις υπηρεσίες το κόστος φτάνει το 110%. Το γεγονός αυτό περιορίζει τις ευρωπαϊκές εταιρείες στις εγχώριες αγορές, μειώνοντας την αποδοτικότητα μεγάλων επενδύσεων.

3. Χαμηλές επενδύσεις σε Έρευνα και Ανάπτυξη

Οι επενδύσεις σε Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D) στην Ευρώπη είναι σημαντικά χαμηλότερες από τις ΗΠΑ. Αν και η Ευρώπη παράγει 30-40% των επιστημονικών δημοσιεύσεων που χρησιμοποιούνται σε καινοτόμες πατέντες, το μερίδιό της στις παγκόσμιες πατέντες υψηλής τεχνολογίας είναι μόλις 9%.

4. Λιγότερος επιχειρηματικός δυναμισμός

Η Ευρώπη έχει λιγότερες δυναμικές νεοφυείς επιχειρήσεις από τις ΗΠΑ. Οι νέες εταιρείες υψηλής ανάπτυξης απασχολούν λιγότερους εργαζόμενους στην Ευρώπη. Αντίστοιχα, υπάρχουν περισσότερες μικρές, ώριμες επιχειρήσεις που ενώ έχουν χαμηλή ανάπτυξη δεν κλείνουν (σ.σ. όπως θα έπρεπε, σύμφωνα με το ΕΕΙ). Έτσι, περιορίζεται η κατανομή πόρων σε πιο παραγωγικές εταιρείες.

5. Μέγεθος επιχειρήσεων

Οι ΗΠΑ έχουν μεγαλύτερο ποσοστό εργαζομένων σε μεγάλες εταιρείες. Δεδομένου ότι οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις τείνουν να είναι πιο παραγωγικές, η άρση φραγμών στην ανάπτυξη επιχειρήσεων θα μπορούσε να βελτιώσει την παραγωγικότητα.

6. Περιορισμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση

Ο περιορισμένος ρόλος της χρηματοδότησης μέσω μετοχικού κεφαλαίου στην Ευρώπη θεωρείται ότι συμβάλλει στο πρόβλημα της παραγωγικότητας. Οι χρηματοδοτικοί περιορισμοί επηρεάζουν ιδιαίτερα τις νεαρές, ταχέως αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις (τις λεγόμενες «γαζέλες»). Παρότι αυξάνεται η χρηματοδότηση από venture capital funds (κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών), ο αντίκτυπός τους στις άυλες επενδύσεις και την καινοτομία δεν έχει αποτιμηθεί.  Μελέτες υποδηλώνουν ότι τα χαμηλά επιτόκια ενδέχεται να ευνόησαν τις μεγάλες επιχειρήσεις, περιορίζοντας πιθανώς την πρόσβαση των μικρότερων επιχειρήσεων σε χρηματοδότηση ή την ανάπτυξή τους.

7. Ψηφιακό «μποτιλιάρισμα»

Η Ευρώπη αντιμετωπίζει ανεπάρκεια σε υπολογιστική ισχύ και συνδεσιμότητα. Οι μικρότερες ευρωπαϊκές εταιρείες με περιορισμένη χρηματοδότηση δυσκολεύονται να ανταγωνιστούν στην παγκόσμια κούρσα των τσιπ τεχνητής νοημοσύνης, που απαιτεί τεράστια υπολογιστική ισχύ για την εκπαίδευση νέων μοντέλων. Επιπλέον, η ΕΕ υστερεί στους στόχους της για οπτικές ίνες και δίκτυα 5G μέχρι το 2030. Η κατακερματισμένη αγορά τηλεπικοινωνιών καθιστά τις επενδύσεις σε δίκτυα πιο ακριβές.

8.Αγορά εργασίας και κοινωνικό μοντέλο

Οι αυστηροί κανόνες πρόσληψης και απόλυσης μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την παραγωγικότητα. Επιπλέον, οι αμερικανικές επιχειρήσεις φαίνεται να έχουν καλύτερες διοικητικές πρακτικές που τις βοηθούν να αξιοποιήσουν τις τεχνολογίες πιο αποτελεσματικά.

9. Γραφειοκρατία

Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, ιδίως οι μικρομεσαίες, αντιμετωπίζουν σημαντικά ρυθμιστικά βάρη. Πάνω από τις μισές ΜμΕ αναγνωρίζουν τη διοικητική πολυπλοκότητα ως τη μεγαλύτερη πρόκληση.

10. Έλλειψη κατάλληλων δεξιοτήτων

Υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των δεξιοτήτων που προσφέρει το εκπαιδευτικό σύστημα και εκείνων  που χρειάζεται η οικονομία, ιδίως σε ειδικούς ΤΠΕ.

11. Μακροοικονομικές πολιτικές

Μετά την κρίση του 2008, πολλές ευρωπαϊκές οικονομίες είχαν ανάκαμψη «πλούσια σε θέσεις εργασίας αλλά φτωχή σε παραγωγικότητα». Η αδύναμη συνολική ζήτηση και τα μέτρα λιτότητας περιόρισαν τις ιδιωτικές επενδύσεις, καθυστερώντας την ανάκαμψη της παραγωγικότητας.

Η αντιμετώπιση των παραπάνω προκλήσεων απαιτεί συνδυασμό πολιτικών που θα ενισχύσουν τις επενδύσεις σε τεχνολογία, θα ενοποιήσουν την εσωτερική αγορά, θα απλοποιήσουν τη γραφειοκρατία και θα προωθήσουν τον επιχειρηματικό δυναμισμό.

Δείτε την έκθεση του European Empoyers’ Institute EΔΩ