Krampus: Ο δαίμονας των Άλπεων που επιστρέφει κάθε Δεκέμβρη για να τιμωρήσει τα άτακτα παιδιά

«Σε βλέπει όταν κοιμάσαι. Το ξέρει όταν είσαι ξύπνιος. Ξέρει αν ήσουν καλός ή κακός — οπότε να είσαι καλός για να νικήσει το καλό»… ή, τουλάχιστον, για να μη σε βρει ο Krampus τη νύχτα της 5ης Δεκεμβρίου.

Μόλις πέσει το σκοτάδι στην Ευρώπη του χειμώνα, εκεί όπου οι χριστουγεννιάτικες αγορές αχνίζουν από ζεστό κρασί και κανέλα, οι δρόμοι αλλάζουν πρόσωπο. Από την Αυστρία μέχρι τη Σλοβενία, ξεπηδούν μέσα από την ομίχλη οι κερασφόρες, τρομακτικές φιγούρες: οι Krampus, οι «αντί-Άγιοι Βασίληδες» που βγαίνουν να κυνηγήσουν όσα παιδιά —και όχι μόνο— δεν ήταν φρόνιμα.

Ένα άτομο ντυμένο ως το κερασφόρο κακό πνεύμα που είναι γνωστό ως Krampus στη Γερμανία και την Αυστρία, και ως Parkeljni στη Σλοβενία, συμμετέχει σε μια παρέλαση στην κωμόπολη Γκοριτσάνε της Σλοβενίας, στις 22 Νοεμβρίου 2025. REUTERS/Borut Zivulovic
 

Krampusnacht: η νύχτα που η παράδοση γίνεται τρόμος

Το Krampusnacht, η νύχτα της 5ης Δεκεμβρίου, είναι μια τελετουργία που μοιάζει βγαλμένη από σκοτεινό παραμύθι. Ο Άγιος Νικόλαος μοιράζει δώρα στα καλά παιδιά· δίπλα του ο Krampus βροντοχτυπά αλυσίδες και κουδούνια, υπενθυμίζοντας πως τα Χριστούγεννα δεν σημαίνει μόνον άπλετη χαρά.

Στο Krampuslauf οι «δαίμονες» τρέχουν στους δρόμους μέσα σε καπνό και πυρσούς, κυνηγώντας περαστικούς σε ένα θέαμα που μαγικό, σαν να βγήκε από ταινία.

Σύμφωνα με τον θρύλο, τη νύχτα αυτή ο Krampus τιμωρεί τα άτακτα παιδιά χτυπώντας τα με δεμάτια από κλαδιά· σε κάποιες παλιές εκδοχές λέγεται ότι τα τρώει ή τα παίρνει μαζί του στον Κάτω Κόσμο.

Την επομένη, στη γιορτή του Αγίου Νικολάου, τα παιδιά ξυπνούν είτε με δώρα… είτε με σημάδια.

Άνθρωποι ντυμένοι ως το κερασφόρο κακό πνεύμα που είναι γνωστό ως Krampus στη Γερμανία και την Αυστρία, και ως Parkeljni στη Σλοβενία, παρελαύνουν μέσα από την κωμόπολη Γκοριτσάνε στη Σλοβενία, στις 22 Νοεμβρίου 2025. REUTERS/Borut Zivulovic
 

Αλπικοί μύθοι και παγανιστικές ρίζες

Η ιστορία του Krampus αρχίζει πολύ πριν από τον Χριστιανισμό. Θεωρείται ότι αποτελούσε μέρος παγανιστικών τελετουργιών του χειμερινού ηλιοστασίου. Το όνομά του προέρχεται από τη λέξη Krampen («νύχι»), ενώ σε σκανδιναβικούς μύθους παρουσιάζεται ως γιος της Χελ — μιας από τις πιο τρομακτικές μορφές της σκανδιναβικής κοσμολογίας.

Χελ

Η Χελ ήταν αρχικά το ίδιο το όνομα του κόσμου των νεκρών. Αργότερα, έγινε η θεά που τον κυβερνούσε: κόρη του πανούργου Λόκι, εξουσίαζε το Νιφλχάιμ, τον «Κόσμο του Σκότους», έναν παγωμένο τόπο που απλωνόταν «χαμηλά και βόρεια». Εκεί βρισκόταν η Νάστραντ, η «ακτή των πτωμάτων», όπου δεσπόζει κάστρο γεμάτο δηλητήριο φιδιών και όπου οι δολοφόνοι, οι επίορκοι και οι μοιχοί τιμωρούνταν αιώνια, ενώ ο δράκος Νίντχογκ ρουφούσε το αίμα τους.

Οι πολεμιστές που πέθαιναν στη μάχη δεν πήγαιναν στη Χελ αλλά στη Βαλχάλα· όλοι οι υπόλοιποι κατέληγαν στα βασίλειά της. Στο φαντασιακό των Άλπεων, ο Krampus θεωρήθηκε παιδί αυτού του σκοτεινού κόσμου — μια παρουσία που έφερνε μαζί της χειμωνιάτικο φόβο, κρύο και αρχαίες δυνάμεις.

Η κοσμολογική, κεντρική κοσμική Ιγγκντρασίλ, το δέντρο του κόσμου, απεικονίζεται στο έργο «Η Φτελιά Ιγγκντρασίλ» του Friedrich Wilhelm Heine (1886).

Η εμφάνισή του θυμίζει έντονα τους σάτυρους και φαύνους της ελληνικής μυθολογίας: πλάσματα μισά ζωικά, μισά ανθρώπινα, που κινούνται πάντα ανάμεσα στη γιορτή και τη σκοτεινή φύση του δάσους.

Ένα άτομο ντυμένο ως το κερασφόρο κακό πνεύμα που είναι γνωστό ως Krampus στη Γερμανία και την Αυστρία, και ως Parkeljni στη Σλοβενία, συμμετέχει σε μια παρέλαση στην κωμόπολη Γκοριτσάνε στη Σλοβενία, στις 22 Νοεμβρίου 2025. REUTERS/Borut Zivulovic
 

Τα τριάντα κύματα του Krampus

Παρότι σήμερα είναι τουριστική ατραξιόν, ο Krampus πέρασε από δεκαετίες απαγορεύσεων. Η Καθολική Εκκλησία προσπάθησε να τον εξαφανίσει, ενώ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Ναζί τον χαρακτήρισαν «ανεπιθύμητο» και απαγόρευσαν τις πομπές. Ακόμη και τη δεκαετία του ’50 μοιράζονταν φυλλάδια που προειδοποιούσαν ότι «ο Krampus είναι κακός άνθρωπος».

Η παράδοση όμως αποδείχθηκε ανθεκτική — και τελικά αναγεννήθηκε.

Άνθρωποι ντυμένοι ως το κερασφόρο κακό πνεύμα που είναι γνωστό ως Krampus στη Γερμανία και την Αυστρία, και ως Parkeljni στη Σλοβενία, παρελαύνουν μέσα από την κωμόπολη Γκοριτσάνε στη Σλοβενία, στις 22 Νοεμβρίου 2025. REUTERS/Borut Zivulovic
 

Όταν ο τρόμος γίνεται παράδοση και εμπόριο

Στη Βαυαρία, οι ξύλινες μάσκες Krampus σκαλίζονται στο χέρι και θεωρούνται έργα λαϊκής τέχνης. Στην Αυστρία, οι πομπές Krampus αποτελούν θεσμό που συγκεντρώνει χιλιάδες επισκέπτες. Και όπως κάθε σκοτεινή φιγούρα που γίνεται viral, έτσι και ο Krampus απέκτησε το δικό του εμπορικό σύμπαν: σοκολατάκια, κουκλάκια, kitsch αναμνηστικά και «συλλεκτικά κέρατα».

Ένα άτομο ντυμένο ως το κερασφόρο κακό πνεύμα που είναι γνωστό ως Krampus στη Γερμανία και την Αυστρία, και ως Parkeljni στη Σλοβενία, συμμετέχει σε παρέλαση στην κωμόπολη Γκοριτσάνε στη Σλοβενία, στις 22 Νοεμβρίου 2025. REUTERS/Borut Zivulovic
 

Φως και σκοτάδι

Πίσω από το θέαμα, παραμένει η διαχρονική αλήθεια: οι χειμωνιάτικες γιορτές δεν ήταν ποτέ μόνο γλυκές. Ήταν πάντα και ιστορίες φόβου, όπου η σκιά έκανε το φως πιο λαμπερό.

Ο Άγιος Νικόλαος και ο Krampus είναι οι δύο όψεις της ίδιας παράδοσης — η ανταμοιβή και η τιμωρία, η αγάπη και ο τρόμος. Το σκοτάδι και το φως.

Κι ενώ εδώ ψήνουμε μελομακάρονα, κάπου στις Άλπεις οι γονείς συνεχίζουν να σκύβουν πάνω από τα παιδιά και να τους λένε: «Κοιμήσου νωρίς… και να είσαι καλός. Γιατί ο Krampus — όταν θέλει — σε βρίσκει πάντα.»