Brief Encounter – Στην πρεμιέρα του ρομαντικού αριστουργήματος του Ντέιβιντ Λιν το 1945 το κοινό ξέσπασε σε γέλια

Η ιστορία του ζεστού τσαγιού και του ανεκπλήρωτου έρωτα προέρχεται από μια πολύ διαφορετική εποχή – και δεν ήταν καθόλου εύκολο να γυριστεί. Ωστόσο, παραμένει μια σημαντική επιρροή για σκηνοθέτες από τη Σοφία Κόπολα έως τη Σελίν Σονγκ, τον Τζέιμς Άιβορι έως τη Γκρέτα Γκέργουιγκ.

Την πρώτη φορά που το ρομαντικό αριστούργημα του Ντέιβιντ Λιν από το 1945 προβλήθηκε στο κοινό, οι θεατές γέλασαν πολύ. Δεδομένου ότι δεν ήταν κωμωδία, αυτό ήταν κάθε άλλο παρά η επιθυμητή αντίδραση. Ο σκηνοθέτης ντράπηκε τόσο πολύ που επέστρεψε στο ξενοδοχείο του με σκοπό να κάψει τα αρνητικά της ταινίας το συντομότερο δυνατό.

H ευθύνη πάνω από την ευτυχία

Ογδόντα χρόνια μετά, η κληρονομιά του Brief Encounter έχει αποδειχθεί ακριβώς το αντίθετο. Πρώτον, το σκηνικό του σιδηροδρομικού σταθμού και η πανταχού παρουσία του στη βρετανική τηλεόραση οδήγησαν σε παρωδίες από όλους, από την κωμικό Βικτόρια Γουντ μέχρι τα έτοιμα γεύματα Birds Eye.

Το 1999, ψηφίστηκε ως η δεύτερη καλύτερη ταινία στη λίστα των 100 καλύτερων βρετανικών ταινιών του αιώνα του BFI. Η Γκρέτα Γκέργουιγκ την έχει χαρακτηρίσει ως «την πιο ρομαντική ταινία που έχει γυριστεί ποτέ». Ο κεντρικός της αγώνας – η έλξη ενός καταδικασμένου, ανεκπλήρωτου έρωτα, της λαχτάρας μεταξύ δύο ανθρώπων που βάζουν την ευθύνη πάνω από την ευτυχία – έχει γίνει πρότυπο για μερικές από τις μεγαλύτερες ρομαντικές ιστορίες που έχουν μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη.

Τα γυρίσματα στις αρχές του 1945 ήταν κρύα αλλά ευχάριστα, παρά τις αμφιβολίες που άρχισαν να έχουν ορισμένοι για τον πρωταγωνιστή. Ο Χάουαρντ ήταν «ευχάριστος, αλλά μάλλον ηλίθιος», έγραψε ο Τζόνσον

Ένα είδος αυτοεκπληρούμενης προφητείας

Η πορεία μέχρι εκεί δεν ήταν εύκολη. Με φόντο τη νουάρ και κυριολεκτικά (αν όχι μεταφορικά) καυτή δεκαετία του 1930, η ταινία έχει πρωταγωνίστρια την Σίλια Τζόνσον στο ρόλο της Λόρα – μια απόλυτα συνηθισμένη, απόλυτα ευτυχισμένη και οδυνηρά μεσοαστική γυναίκα. Όταν ένα σωματίδιο σκόνης μπαίνει στο μάτι της σε έναν σιδηροδρομικό σταθμό, την περιθάλπει ένας περαστικός γιατρός, ο Άλεκ (Τρέβορ Χάουαρντ). Το ζευγάρι ξεκινά ένα θυελλώδες ρομάντζο , που ξεπερνά τη φύση.

Αν και βασισμένη στο προπολεμικό θεατρικό έργο του Νόελ Κάουαρντ, Still Life, του 1936, η ταινία Brief Encounter σχεδιάστηκε και γυρίστηκε στο λιγότερο φιλικό προς τον κινηματογράφο περιβάλλον της Βρετανίας του πολέμου.

Οι αλλαγές που έγιναν από το θέατρο στην οθόνη θα άλλαζαν την ψυχή της ιστορίας. Μια σχέση που διήρκεσε έναν χρόνο θα γινόταν μια επτά εβδομάδων ερωτική τρέλα. Μια ιστορία εξωσυζυγικής ενοχής θα γινόταν μια ιστορία αυτοσυγκράτησης της μεσαίας τάξης. Ήταν ένα είδος αυτοεκπληρούμενης προφητείας με την οποία ο Λιν, για παράδειγμα, μπορούσε να ταυτιστεί: ο λογιστής πατέρας του είχε εγκαταλείψει την οικογένειά του σε παρόμοιες συνθήκες 22 χρόνια νωρίτερα.

Η παράδοση της Γερμανίας

Τα γυρίσματα στις αρχές του 1945 ήταν κρύα αλλά ευχάριστα, παρά τις αμφιβολίες που άρχισαν να έχουν ορισμένοι για τον πρωταγωνιστή. Ο Χάουαρντ ήταν «ευχάριστος, αλλά μάλλον ηλίθιος», έγραψε ο Τζόνσον. Ο Λιν συμφώνησε: «Αργότερα έγινε ένας υπέροχος ηθοποιός, αλλά, αχ, υπήρχαν πολλά πράγματα που δεν καταλάβαινε».

Ο σιδηροδρομικός σταθμός του Carnforth – που σήμερα αποτελεί τουριστικό αξιοθέατο στο Lancashire με αναπαράσταση του σαλονιού τσαγιού – αντικατέστησε το σκηνικό των Home Counties, επιλέχθηκε για να δώσει χρόνο στο συνεργείο να καλύψει τους προβολείς σε περίπτωση γερμανικής αεροπορικής επιδρομής.

Τα γυρίσματα ήταν ακόμα σε εξέλιξη όταν το συνεργείο έμαθε ότι οι προμήθειες καμερών Technicolor του Ηνωμένου Βασιλείου μεταφέρονταν στο Buckingham Palace – ο Τζόνσον  θυμήθηκε ότι έτρεξε στο ραδιόφωνο μεταξύ των λήψεων για να ακούσει τον Ουίνστον Τσόρτσιλ να ανακοινώνει την παράδοση της Γερμανίας.

Οι συνεχείς μετακινήσεις κατά τη διάρκεια του πολέμου στο σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας και στο εξωτερικό είχαν προκαλέσει από μόνες τους μια σειρά από «σύντομες συναντήσεις» – σχέσεις χωρίς την αποφασιστικότητα της ταινίας να παραμείνουν ανεκπλήρωτες

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Guild Cinema (@guildcinema)

Παρά την άγρια κριτική

Αυτό σήμαινε ότι όταν η ταινία Brief Encounter προβλήθηκε στο κοινό, ήταν μια ταινία του πολέμου, με υπόθεση πριν τον πόλεμο, που προβλήθηκε σε ένα μεταπολεμικό κοινό. Ίσως αυτό εξηγεί την περίεργα συγκρατημένη υποδοχή της: παρά την κριτική λατρεία και το κύρος του Νόελ Κάουαρντ ως συγγραφέα, η ταινία είχε σταθερή αλλά μη αξιοσημείωτη επιτυχία στο βρετανικό box office.

Οι αφίσες στις βιομηχανικές περιοχές της χώρας κατέφυγαν σε υπερβολικούς επαίνους «παρά την άγρια κριτική των κριτικών του Λονδίνου».

Για μερικούς, η ταινία έφτασε να ενσαρκώνει ένα είδος βρετανικότητας που έχει πλέον χαθεί στις προπολεμικές της ρίζες. Ο Λόρδος Λούις Μαουντμπάτεν, γράφοντας στον Κάουαρντ το 1947, είπε: «Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι ταινίες αυτού του είδους πρέπει να βοηθήσουν στην αποκατάσταση του βρετανικού κύρους, το οποίο έχει προσωρινά επισκιάσει».

Μήνες αργότερα, ο Μαουντμπάτεν επέβλεψε τη διαίρεση της Ινδίας, η οποία άφησε το βρετανικό imperium σε ερείπια και έως και δύο εκατομμύρια νεκρούς πίσω.

Φαντάσματα ενοχής

Για άλλους, η ιστορία της ταινίας έμοιαζε πλέον πολύ οικεία. Οι συνεχείς μετακινήσεις κατά τη διάρκεια του πολέμου στο σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας και στο εξωτερικό είχαν προκαλέσει από μόνες τους μια σειρά από «σύντομες συναντήσεις» – σχέσεις χωρίς την αποφασιστικότητα της ταινίας να παραμείνουν ανεκπλήρωτες.

Παρά το προπολεμικό σκηνικό και την προπολεμική σύλληψη της ιστορίας, η ταινία έφερνε στο νου φάντασματα ενοχής που ορισμένοι θεατές θα προτιμούσαν να έχουν ξεχάσει.

Ωστόσο, η λατρεία σε ορισμένους κύκλους κράτησε ζωντανή τη φλόγα του Brief Encounter πολύ καιρό μετά την αποχώρησή του από τις κινηματογραφικές αίθουσες. Ένα από τα 11 Grand Prix (ο προκάτοχος του Χρυσού Φοίνικα) που κέρδισε στο φεστιβάλ των Καννών το 1946, έφυγε από τα Όσκαρ εκείνης της χρονιάς με τρεις υποψηφιότητες, αλλά χωρίς βραβεία. Η πρώτη από τις πλέον διαβόητες κριτικές δημοσκοπήσεις του Sight & Sound το 1952 το έβαλε ένα σκαλοπάτι πάνω από τον Πολίτη Κέιν.

Η κουταβίσια ερμηνεία του Τζακ Λέμον

Και η φήμη της μεταξύ του κοινού αυξήθηκε με την πάροδο του χρόνου. Ο Λιν θυμήθηκε, τυχαία, ότι ενώ περίμενε το τρένο, ένας άνδρας τον πλησίασε απειλώντας να τον χτυπήσει. «Συνειδητοποιείτε, κύριε», θυμήθηκε ο Λιν ότι του είπε, «ότι αν η Σίλια Τζόνσον μπορούσε να σκεφτεί να απατήσει τον άντρα της, η γυναίκα μου θα μπορούσε να σκεφτεί να απατήσει εμένα;».

Το διαζύγιο εξακολουθούσε να είναι ένα ευαίσθητο θέμα στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά η δημοτικότητα του Brief Encounter θα αυξανόταν καθώς οι απόψεις του κοινού γίνονταν πιο φιλελεύθερες.

Εν τω μεταξύ, η ταινία έλαβε έμμεση ώθηση στις ΗΠΑ, όπου ο Μπίλι Γουάιλντερ εμπνεύστηκε από έναν από τους μικρότερους χαρακτήρες της ταινίας «Σύντομη Συνάντηση». Ο ρόλος του Βαλεντάιν Ντάιαλ, ο οποίος δεν αναγράφεται στους τίτλους, ως ένας άνδρας του οποίου το άδειο διαμέρισμα χρησιμεύει σχεδόν ως ερωτικό καταφύγιο του ζευγαριού, θα μεταμορφωνόταν σε έναν από τους καλύτερους ρόλους της καριέρας του Τζακ Λέμον, με τη θλιμμένη, κουταβίσια ερμηνεία.

Ο θάνατος του συγγραφέα, μόλις έξι χρόνια μετά την αποποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας το 1967, επιβεβαίωσε ότι η μεταθανάτια αποκάλυψη της ομοφυλοφιλίας του επιβεβαίωσε ότι η μελέτη της απαγορευμένης αγάπης στην ταινία μπορεί να είχε μεγαλύτερη σημασία για αυτόν

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Lost in Books & Movies (@lostinbooksnmovies)

Το Δεύτερο Κοντσέρτο για πιάνο του Ραχμάνινοφ

«Νομίζω ότι ο πιο ενδιαφέρον χαρακτήρας είναι ο φίλος που επιστρέφει στο σπίτι του και βρίσκει το κρεβάτι ακόμα ζεστό», είπε ο Γουάιλντερ. Η πιο τολμηρή αμερικανική του προσέγγιση του απαγορευμένου έρωτα – η ταινία The Apartment του 1960 – μεταφέρει την ιστορία από την κοινωνική κλίμακα στην εταιρική, κερδίζοντας το Όσκαρ καλύτερης ταινίας, για το οποίο η ταινία Brief Encounter δεν κατάφερε να εξασφαλίσει υποψηφιότητα.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η επαναλαμβανόμενη προβολή της ταινίας στα νεωτεριστικά τηλεοπτικά προγράμματα σήμαινε ότι, μέχρι τη δεκαετία του 1970, ο σκηνοθέτης και διαφημιστής Άλαν Πάρκερ μπορούσε να τη χρησιμοποιήσει για να διαφημίσει τα γεύματα με ψητό βοδινό κρέας της Birds Eye.

Το Δεύτερο Κοντσέρτο για πιάνο του Ραχμάνινοφ – το οποίο επαναλαμβάνεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας – καταλάμβανε τακτικά την πρώτη θέση στις δημοσκοπήσεις ως το αγαπημένο κομμάτι κλασικής μουσικής του Ηνωμένου Βασιλείου, όπως συνεχίζει να κάνει και σήμερα.

Άλλες επιρροές είναι πιο διακριτικές. Το βιβλίο του Καζούο Ισιγκούρπ, Τα Απομεινάρια μιας Μέρας (The Remains of the Day), που κέρδισε το βραβείο Booker το 1989, έχει μια εντυπωσιακή ομοιότητα με τους διαλόγους του Κάουαρντ για την καταπίεση της μεσαίας τάξης. Ο μπάτλερ του, που ζει στα μέσα του αιώνα, έχει εσωτερικεύσει τα ίδια μαθήματα καθήκοντος και ευπρέπειας σε τέτοιο βαθμό που μπορεί να έχει ξεχάσει εντελώς πώς να νιώθει αγάπη.

Υποταγμένη αγάπη

Και η λήψη-αντίστροφη λήψη της σκηνής στο εστιατόριο της ταινίας «Όταν ο Χάρι γνώρισε τη Σάλι» αντικατοπτρίζει τέλεια το πρώτο γεύμα του Άλεκ και της Λάουρα σε ένα καφέ Kardomah, όπως και η ιδέα της ταινίας για μια σχέση που χτίζεται πάνω σε επαναλαμβανόμενες τυχαίες συναντήσεις.

Μετά το θάνατο του Κάουαρντ, οι LGBTQ+ αναφορές της ταινίας έχουν επίσης τεθεί στο προσκήνιο. Η τάση του να γεμίζει τα σενάριά του με εξωσυζυγικές σχέσεις, ερωτικά τρίγωνα και κρυφές ερωτικές απολαύσεις δεν είχε περάσει απαρατήρητη από την ομοφυλοφιλική κοινότητα του 1945.

Ο θάνατος του συγγραφέα, μόλις έξι χρόνια μετά την αποποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας το 1967, επιβεβαίωσε ότι η μεταθανάτια αποκάλυψη της ομοφυλοφιλίας του επιβεβαίωσε ότι η μελέτη της απαγορευμένης αγάπης στην ταινία μπορεί να είχε μεγαλύτερη σημασία για τον συγγραφέα από το κοινωνικό στίγμα που τρόμαξε τον Άλεκ και τη Λάουρα και τους οδήγησε στην υποταγή.

Στον 21ο αιώνα, η Σοφία Κόπολα την ανέφερε ως πηγή έμπνευσης για την ταινία της Lost in Translation (Χαμένοι στη Μετάφραση) του 2003. «Νιώθεις τόσα πολλά με μια απλή χειρονομία ή μια παύση», είπε. «Είναι τόσο συναισθηματική, αλλά όλα είναι κάτω από την επιφάνεια. Ίσως αυτό είναι πολύ αγγλικό; Αλλά μου αρέσει πολύ».

«Τι θα γινόταν αν;»

Οι ιδέες του Brief Encounter αποδείχθηκαν πιο καθολικές από ό,τι υποδηλώνει η προφορά του Τζόνσον. Το In the Mood for Love του Γουόνγκ Καρ Γουάι εξερευνά παρόμοια θέματα κρυφής απιστίας, τόσο για την κοινωνική πίεση που ασκείται σε μια σχέση όσο και για τον ίδιο τον έρωτα.

Η καναδή σκηνοθέτις Σελίν Σονγκ εξερεύνησε το ερώτημα «τι θα γινόταν αν;» μέσω της κορεατικής έννοιας inyeon (το ρομαντικό μυστήριο της αίσθησης σύνδεσης μεταξύ δύο ξένων) στην ταινία της (Περασμένες Ζωές) Past Lives του 2023. Η εναρκτήρια σκηνή της ταινίας, που απεικονίζει ένα ερωτικό τρίγωνο σε ένα μπαρ, αντικατοπτρίζει τις τελευταίες στιγμές του Άλεκ και της Λάουρα μαζί.

Σήμερα, το Brief Encounter κατέχει μια περίεργη θέση στη ζωή τόσο του Λιν όσο και του Κάουαρντ: μια ρομαντική ιστορία σε ένα τσαγερί από έναν σκηνοθέτη φημισμένο για τα μεγαλοπρεπή έπη του και η τελευταία μεγάλη ταινία ενός σεναριογράφου που ούτως ή άλλως δεν έδινε μεγάλη σημασία στο μέσο. Ωστόσο, από όλα τα έργα τους, ίσως είναι αυτό που έχει διαρκέσει περισσότερο. Εδώ και 80 χρόνια, δεν έχουμε σταματήσει να αναρωτιόμαστε: «Τι θα γινόταν αν;»

*Το National Film Theatre του Λονδίνου θα προβάλει την ταινία «Brief Encounter» για την 80ή επέτειό της στις 16 Νοεμβρίου.

*Με στοιχεία από theguardian.com