Γιάννος Κρανιδιώτης: Την ημέρα που έφυγες νιώσαμε πιο πολύ την παρουσία σου

Τότε που έφυγες

Τη μέρα που έφυγες
δεν μάραναν τα γιασεμιά — ζωντάνεψαν πιο πολύ.
Η ροδιά του κήπου μας έτριψε τα μάτια στις δυο μετά τα μεσάνυχτα
κι όταν ξυπνήσαμε με το πρωί
μια πνοή πιο γλυκιά απ’ το γιασεμί
μια μορφή πιο λαμπρή απ’ τον ανθό της ροδιάς
έφεγγε και δονούσε την Κύπρο.

Κόκκινη γραβάτα. Η άνοιξη
ξεφυσά μέσ’ απ’ το πρόσωπο.
Δυό μεγάλα μάτια ερευνούν
για να δείξουν το δρόμο στην καλοσύνη.

Ένα άγαλμα που το σκάλιζες με προσοχή
νύχτα και μέρα
ένα άγαλμα που του φυσούσες ψυχή
νύχτα και μέρα
ζωντάνεψε τόσο πολύ
που στις δυο μετά τα μεσάνυχτα
έγινε επικίνδυνο και τρομερό.
«Ούτος ανακρίνεται».
Θα σας πει πως αγαπάει τον τόπο του.
Είναι τόπακας
σαν τα μάρμαρα της Σαλαμίνας
σαν τα πουλιά των αγρών μας —
γραμματικός του Απόστολου Βαρνάβα.
«Ούτος ανακρίνεται».
Ανακριτές με ανύπαρκτη όσφρηση
ανακρίνουν τα γιασεμιά.
Ανακριτές χωρίς όραση κρατάν
τη ζουγραφιά της ψυχής που μιλεί και δονεί.
Πού μιλεί και δονεί και κρατάει ψηλά το τριαντάφυλλο
μυρωμένη
λαμπρή
την ψυχή της Κύπρος ψηλά.
Ό Άης Γιώργης ζωντάνεψε.

Καρτερούμε να σηκωθεί η Αλυκή της Λάρνακας
πάλλευκη
σαν τα πανιά της ψυχής μας
να κυματίσει
στον γαλάζιο ενθουσιασμό μας.
Να ’ρθει η Αφροδίτη από την Πάφο
με μέλη ουδέτερα για πέντε λεπτά, για ένα χρόνο, για δέκα χρόνια
να εποπτεύει τις βάρδιες.
Ο Ονήσιλος κι ο Διγενής
γέμισαν τον αέρα κλαγγές.
Οι πορτοκαλιές του Βαρωσιού
χορεύουν στον αέρα.
Σημαδεύουν με τα πορτοκάλια τους απάνω σε κεφάλια
κι είναι φαρμάκι ο χυμός τους
για πέντε λεπτά, για ένα χρόνο, για δέκα χρόνια.
Ο πύργος του Οθέλλου
περιοδεύει την Κύπρο κραυγαλέος:
«Welcome to Cyprus
goats and monkeys».

Περίεργο. Την ημέρα που έφυγες
νιώσαμε πιο πολύ την παρουσία σου.
Απ’ την ημέρα που έφυγες
γέμισαν οι κάμαρές μας
γέμισαν οι δρόμοι
γέμισε η ατμόσφαιρα:
τόπο – Κύπρο – πατρίδα – πνοή – τρέλα – χορό,
αγάπη στο χώμα μας
αγάπη στα δένδρα μας
αγάπη στον ουρανό μας, στον αέρα μας,
στον άνθρωπο που είχε κρυμμένο τον εαυτό του χρόνια και χρόνια.
Δέξου για την ώρα το χαιρετισμό μας.
Ωσότου βλέπουμε το τριαντάφυλλο που κρατάς ψηλά
όσο να μας τραβήξει το τριαντάφυλλο που ψηλά κρατάς
μέχρι το σύνορο του ελεύθερου άνθρωπου
ώσπου να γίνουν οι ψυχές μας πέταλα στο τριαντάφυλλο
που ψηλά κρατάς
δέξου το χαιρετισμό μας.

*Ποίημα του Παντελή Μηχανικού, γραμμένο το 1956, από τη συλλογή του Παρεκκλίσεις (1957). Ο Μηχανικός, άνθρωπος σεμνός και μετριόφρων, γεννήθηκε στο (νυν κατεχόμενο) χωριό Λιμνιά Αμμοχώστου το 1926 και απεβίωσε στο Λονδίνο το 1979.

Ο Παντελής Μηχανικός

Ο Παντελής Μηχανικός είχε αφιερώσει την προαναφερθείσα (πρώτη χρονολογικώς) συλλογή του στον Νίκο Κρανιδιώτη (1911-1997), κύπριο διπλωμάτη, συγγραφέα και ποιητή, πατέρα του αειμνήστου Γιάννου Κρανιδιώτη. Μάλιστα, με επιστολή του της 5ης Αυγούστου 1958, ο Μηχανικός είχε πληροφορήσει τον Κρανιδιώτη ότι πηγή έμπνευσης για το ανωτέρω ποίημα, το τελευταίο της συλλογής, είχε σταθεί η σύλληψη εκείνου από τους Άγγλους.

Ο Νίκος Κρανιδιώτης

Ο Νίκος Κρανιδιώτης, από τη δική του πλευρά, είχε γράψει τα εξής για το εν λόγω ποίημα του Μηχανικού (περιοδικό λογοτεχνίας και κριτικής «Ακτή», τεύχος 10, άνοιξη 1992):

Στο ποίημα ο Μηχανικός διατρανώνει την πεποίθησή του ότι η αντίδραση του Κυπριακού λαού στις συλλήψεις, τις φυλακίσεις, τους βασανισμούς και τα καταπιεστικά, γενικά, μέτρα της αποικιακής κυβέρνησης είναι η περαιτέρω τόνωση του εθνικού φρονήματος και η κορύφωση της αποφασιστικότητας για εθνική δράση και αγώνα.

Ο στίχος του ποιήματος «Ούτος ανακρίνεται» είναι παρμένος από την ανακοίνωση που εξέδωσε τότε το Βρεταννικό Γραφείο Δημοσίων Πληροφοριών για τη σύλληψη και κράτησή μου. Η ανάκριση περιστρεφόταν γύρω από ένα χειρόγραφο γράμμα μου προς το Διγενή (που βρήκανε μαζί με τα Ημερολόγια του Γρίβα), το οποίο προσπαθούσαν μάταια με τις ερωτήσεις τους οι ανακριτές να επαληθεύσουν. Η ανακοίνωση του Γραφείου Δημοσίων Πληροφοριών, αναφερόμενη στη σύλληψη και κράτησή μου, έγραφε τότε, μεταξύ άλλων, «ούτος ανακρίνεται».

Το παρόν άρθρο είναι αφιερωμένο κατεξοχήν στη μνήμη του Γιάννου Κρανιδιώτη. Ο διεθνολόγος, διπλωμάτης και πολιτικός Γιάννος Κρανιδιώτης έφυγε από τη ζωή στις 14 Σεπτεμβρίου 1999, σε ηλικία μόλις 52 ετών.

Ο Γιάννος Κρανιδιώτης

Ο απρόσμενος θάνατός του (εν πτήσει από την Αθήνα προς το Βουκουρέστι, όπου μετέβαινε με την ιδιότητα του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών της Ελληνικής Δημοκρατίας) υπήρξε μια οδυνηρή εθνική απώλεια.