Η επιστήμη πίσω από τον λευκό και τον μαύρο καπνό στην εκλογή Πάπα

Δύο με τρεις εβδομάδες μετά την κηδεία του Πάπα, το Κολλέγιο των Καρδιναλίων θα συνέλθει στην Καπέλα Σιξτίνα για το Κονκλάβιο, που είναι μια μυστική διαδικασία για την εκλογή του νέου Πάπα. Σύμφωνα με όσα προβλέπονται, κάθε βαπτισμένος άνδρας Ρωμαιοκαθολικός μπορεί να εκλεγεί Πάπας.

Όμως, τα τελευταία 700 χρόνια, ο Πάπας επιλέγεται πάντα από το Κολλέγιο. Οι υποψήφιοι δεν κάνουν ανοιχτή προεκλογική εκστρατεία για τη θέση, ενώ οι μάχες για τον τίτλο θεωρούνται πολύ έντονες.

Την ημέρα της ψηφοφορίας, η Καπέλα Σιξτίνα σφραγίζεται και οι καρδινάλιοι, οι οποίοι έχουν δώσει όρκο εχεμύθειας, κλειδώνονται μέσα. Μόνο οι καρδινάλιοι κάτω των 80 ετών έχουν δικαίωμα ψήφου.

Περίπου 120 καρδινάλιοι θα ψηφίσουν μυστικά για τον υποψήφιο που επέλεξαν, γράφοντας το όνομά τους σε ένα ψηφοδέλτιο και τοποθετώντας το σε ένα δισκοπότηρο στην κορυφή της Αγίας Τράπεζας.

Εάν κανένας υποψήφιος δεν λάβει την απαιτούμενη πλειοψηφία των 2/3 του Κολεγίου, πραγματοποιείται άλλος ένας γύρος ψηφοφορίας. Συνολικά μπορούν να υπάρξουν έως και τέσσερις γύροι την ημέρα.

Το κονκλάβιο που εξέλεξε τον Πάπα Φραγκίσκο το 2013 διήρκεσε περίπου 24 ώρες και πέντε ψηφοφορίες, αλλά η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει περισσότερο: ένα κονκλάβιο τον 13ο αιώνα διήρκεσε περίπου τρία χρόνια, ενώ ένα άλλο τον 18ο αιώνα τέσσερις μήνες.

Μόλις καταμετρηθούν τα ψηφοδέλτια, καίγονται σε μια σόμπα μέσα στην Καπέλα Σιξτίνα, η οποία έχει εγκατασταθεί εκ των προτέρων από τους πυροσβέστες του Βατικανού.

Μια δεύτερη σόμπα καίει μια χημική ουσία που στέλνει ένα σήμα καπνού μέσω μιας καμινάδας στον έξω κόσμο: Μαύρος καπνός σημαίνει ότι δεν έχει επιλεγεί νέος Πάπας, λευκός καπνός σημαίνει ότι έχει.

Μόλις εκλεγεί, ο νέος Πάπας εμφανίζεται στο μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου και ανακοινώνεται: «Habemus papam», που σημαίνει «Έχουμε Πάπα».

Στη συνέχεια, ο νεοεκλεγείς πάπας, αφού επιλέξει το παπικό του όνομα (πιθανότατα ένα που τιμά έναν άγιο ή προκάτοχο) και φορέσει ένα λευκό ράσο, βγαίνει στο μπαλκόνι για να απευθύνει την πρώτη του ομιλία στο κοινό. Και με αυτό, ο καθολικός κόσμος έχει έναν νέο ηγέτη.

Η επιστήμη πίσω από το τελετουργικό

Πώς δημιουργείται, όμως, αυτός ο καπνός; Και πώς το χρώμα που βγαίνει από την καμινάδα γίνεται λευκό ή μαύρο, αντίστοιχα;

«Ο καπνός, συνήθως, δημιουργείται από αντικείμενα τα οποία δεν καίγονται εντελώς, παράγοντας μικροσκοπικά σωματίδια που αιωρούνται στον αέρα. Το χρώμα του καπνού εξαρτάται από το τι είναι κατασκευασμένα αυτά τα σωματίδια. Ο μαύρος καπνός αποτελείται από μικροσκοπικά σωματίδια άνθρακα, ενώ ο λευκός είναι πιο πολύπλοκος και αποτελείται από ατμούς από καύσιμα, υδρατμούς και στάχτη από ορυκτή προέλευση», εξηγεί στο CBS News ερευνητής Robert Krampf.

Αρχικά, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία έκαιγε υγρό άχυρο μαζί με το χαρτί από τα ψηφοδέλτια, ώστε να δώσει στον καπνό το σκούρο χρώμα του.

«Το άχυρο που χρησιμοποιούνταν ήταν υγρό για να μην μπορεί να καεί εντελώς. Η ατελής καύση παράγει τα σωματίδια του άνθρακα που απαιτούνται για τον σκουρόχρωμο καπνό», λέει ο Krampf. Δυστυχώς το υγρό άχυρο δίνει γκρι καπνό και όχι μαύρο, με αποτέλεσμα να υπάρξει αρκετές φορές στο παρελθόν σύγχυση.

Για τον λόγο αυτό, τα τελευταία χρόνια από το Βατικανό χρησιμοποιούν χημικά στοιχεία για να δώσουν στον καπνό το κατάλληλο χρώμα. Δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για το ποιες ακριβώς χημικές ουσίες χρησιμοποιούνται. Κάποιοι, πάντως, σημειώνουν ότι ίσως πρόκειται για χλωρικό κάλιο, ένα υλικό που αναφλέγεται εύκολα.

Αυτό χρησιμοποιείται ενδεχομένως για την παραγωγή του λευκού καπνού – αλλά και του μαύρου με την προσθήκη όμως στη δεύτερη περίπτωση χρωστικών ουσιών.

Για την παραγωγή του καπνού χρησιμοποιείται μια ειδική σόμπα, ξεχωριστή από αυτήν στην οποία καίγονται τα ψηφοδέλτια – και οι δύο μαζί όμως καταλήγουν στο κεντρικό σύστημα από το οποίο απελευθερώνεται ο λευκός ή μαύρος καπνός που φανερώνει το αποτέλεσμα.