Ουκρανία: Προβλέπουν μια συμφωνία ανακωχής στα πρότυπα του πολέμου της Κορέας

Οι New York Times αναφέρουν ότι αμερικανοί αξιωματούχοι σχεδιάζουν να προτείνουν μια «ανακωχή» για την Ουκρανία παρόμοια μ’ εκείνη που τελείωσε τον πόλεμο της Κορέας το 1953 (στη φωτογραφία του Reuters/Valentyn Ogirenko, επάνω, μια γυναίκα περπατά σ’ ένα χιονισμένο πάρκο του Κιέβου).

Ωστόσο, μια συμφωνία ανακωχής όπως η κορεατική δεν ευθυγραμμίζεται με τους στόχους της Ρωσίας και πιθανώς δεν μπορεί να επιτευχθεί εάν περιοριστεί σε κατάπαυση του πυρός, αναφέρει σε ανάλυσή του ο Stephen Bryen, πρώην αναπληρωτής υφυπουργός Αμυνας των ΗΠΑ, ειδικός στη στρατηγική και την τεχνολογία ασφαλείας.

Υπάρχουν πολλά ερωτήματα που είναι πιο περίπλοκα από τη σύναψη μιας συμφωνίας για τα σύνορα

Την 27η Ιουλίου 1953 υπογράφεται στο χωριό Πανμουντζόμ, στην Κορεατική Αποστρατιωτικοποιημένη Ζώνη, η συμφωνία εκεχειρίας μεταξύ της Νότιας και της Βόρειας Κορέας

Η συμφωνία του 1953 επιτεύχθηκε μετά από δύσκολες διαπραγματεύσεις στις οποίες συμμετείχαν οι Ηνωμένες Πολιτείες, Βόρεια Κορέα, Νότια Κορέα, Κίνα, πρώην Σοβιετική Ενωση και δυνάμεις των Ηνωμένων Εθνών. Οι κύριες διατάξεις της ήταν:

– Διακοπή ανοιχτών εχθροπραξιών

– Απόσυρση όλων των στρατιωτικών δυνάμεων και του εξοπλισμού από μια ζώνη πλάτους 4.000 μέτρων, με τον καθορισμό της ως Αποστρατιωτικοποιημένης

– Καμία πλευρά δεν θα εισέλθει στις εναέριες, επίγειες ή θαλάσσιες περιοχές που ελέγχει η άλλη

– Μια ρύθμιση για την απελευθέρωση και τον επαναπατρισμό των αιχμαλώτων πολέμου και των εκτοπισμένων

Και,

– Στρατιωτική Επιτροπή Ανακωχής (MAC), μαζί με άλλες υπηρεσίες για να συζητούνται τυχόν παραβιάσεις και να διασφαλίζουν την τήρηση των όρων της εκεχειρίας.

Απέτρεψε τις εχθροπραξίες

Η ανακωχή της Κορέας είναι τώρα 72 ετών. Ως επί το πλείστον, απέτρεψε τις ανοιχτές εχθροπραξίες μεταξύ των δυο κρατών.

Η αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη ή DMZ στην Κορέα έχει μήκος περίπου 250 χιλιόμετρα και πλάτος 4 χιλιόμετρα. Πρόκειται για μια Στρατιωτική Γραμμή Οριοθέτησης (MDL) όπου βρίσκονταν οι αντίπαλες δυνάμεις όταν επιτεύχθηκε η ανακωχή.

Η DMZ δεν εκτείνεται στην Κίτρινη Θάλασσα η οποία δεν περιλαμβανόταν στη συμφωνία εκεχειρίας. Η ίδια δεν ακολουθεί, επίσης, τον 38ο παράλληλο βόρεια που ήταν το όριο το οποίο συμφωνήθηκε με τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αν και τμήματά της ταυτίζονται.

Εκτός από το ζήτημα της Κίτρινης Θάλασσας (συμπεριλαμβανομένων ορισμένων νησιών που έχουν στρατιωτικοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό), η DMZ προσεγγίζει αρκετά ένα τελικό σύνορο εάν η Βόρεια και η Νότια Κορέα εξομαλύνουν ποτέ τις σχέσεις τους και υπογράψουν μια συνθήκη ειρήνης.

Μετά την υπογραφή των συνθηκών προσάρτησης, ο Πούτιν ενώνει τα χέρια με τους τέσσερις αξιωματούχους που τοποθέτησε η Ρωσία ως επικεφαλής των κατεχόμενων περιοχών της Ουκρανίας

Οι Βορειοκορεάτες υπαινίσσονται, κατά καιρούς, ότι επιδιώκουν μια ειρηνευτική συμφωνία (και ιδιαίτερα την αναγνώριση από τις ΗΠΑ και τις διαβεβαιώσεις ασφαλείας τους), ενώ το ζήτημα για τη Νότια Κορέα είναι πολύ πιο διχαστικό και αβέβαιο, καθώς υπάρχουν φόβοι ότι η ομαλοποίηση θα μπορούσε να υπονομεύσει τη σταθερότητά της και να οδηγήσει σε μια συμφωνία βάσει της οποίας θα αποσύρονταν οι δυνάμεις των ΗΠΑ και των συμμάχων της.

Εδαφικό, στρατιωτικό και πολιτικό πρόβλημα

Το ζήτημα της Ουκρανίας είναι εδαφικό, στρατιωτικό και πολιτικό. Η Ρωσία προσάρτησε τις επαρχίες Ντονέτσκ, Λουγκάνσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα τον Σεπτέμβριο του 2022 και την Κριμαία το 2014. Ενώ τα σύνορα της Κριμαίας είναι γενικά επαρκώς καθορισμένα, των άλλων τεσσάρων επαρχιών δεν είναι τόσο σαφή.

Με βάση τους επίσημους ορισμούς της Ουκρανικής Περιφέρειας, η Ρωσία δεν ελέγχει πλήρως καμία από αυτές τις περιοχές και διεξάγονται μάχες καθώς ο ρωσικός στρατός φαίνεται να στοχεύει στην κατάληψη όσο το δυνατόν περισσότερων εδαφών πριν την έναρξη των διαπραγματεύσεων.

Αν υποτεθεί ότι θα μπορούσε να συναφθεί μια συμφωνία για τα σύνορα, υπάρχουν πολλά ερωτήματα που είναι πιο περίπλοκα.

Μεταξύ αυτών είναι τα δικαιώματα των πολιτών και στις δύο πλευρές οποιασδήποτε γραμμής οριοθέτησης, το εμπόριο μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, εάν μπορούν ν’ αποκατασταθούν και να χρησιμοποιηθούν βασικές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας όπως το συγκρότημα πυρηνικής ενέργειας της Ζαπορίζια, η παροχή νερού στην Κριμαία από την Ουκρανία, η κατάσταση των λιμανιών και των λιμενικών εγκαταστάσεων αποθήκευσης στη Μαύρη Θάλασσα, το καθεστώς των στρατιωτικών λιμανιών της καθώς και της Θάλασσας του Αζόφ, τη θέση των όπλων μεγάλης εμβέλειας και την παρουσία των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στο ουκρανικό έδαφος.

Η ένταξη στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ

Πρόσθετα ζητήματα περιλαμβάνουν το καθεστώς των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων, την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, είδη εγγυήσεων ασφαλείας, διαμετακόμιση πετρελαίου και φυσικού αερίου και σχετικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας.

Μια ανακωχή θα χρειαστεί να περιλάβει την παρουσία των ουκρανικών δυνάμεων στην περιοχή του Κουρσκ (η Ρωσία έχει απελευθερώσει περίπου το 50% του εδάφους, αλλά μπορεί να χρειαστούν μήνες πριν οι Ουκρανοί τελικά απωθηθούν, αν συνεχιστεί ο πόλεμος).

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, κατά την πρώτη θητεία του, και ο ηγέτης της Βόρειας Κορέας Κιμ Γιονγκ Ουν στέκονται στην πλευρά της Βόρειας Κορέας στην Αποστρατιωτικοποιημένη Ζώνη στο Πανμουντζόμ την 30η Ιουνίου 2019

Οταν υπογράφηκε η κορεατική ανακωχή το 1953, οι δυνάμεις των Ηνωμένων Εθνών στάθμευσαν στη Νότια Κορέα και κινέζοι «εθελοντές» στον Βορρά. Η Ουκρανία είναι διαφορετική: επίσημα δεν υπάρχουν δυνάμεις του ΝΑΤΟ (αυστηρά καθορισμένες) στην Ουκρανία, αν και ο ρωσικός στρατός βρίσκεται στη χώρα.

Εχει αναφερθεί ότι ορισμένες χώρες του ΝΑΤΟ (Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, ακόμη και Γερμανία) ετοιμάζονται να στείλουν στρατεύματα στην Ουκρανία όταν συμφωνηθεί ανακωχή για να της προσφέρουν εγγυήσεις ασφαλείας.

Ενα πρόβλημα είναι ότι μια δύναμη παρακολούθησης της ανακωχής και μια στρατιωτική ανάπτυξη για την ανακωχή που θα παρείχε εγγυήσεις ασφαλείας στην Ουκρανία δεν είναι το ίδιο πράγμα.

Οι στόχοι της Ρωσίας

Βάσει των αρχικών συμφωνιών του Μινσκ (2014, 2015) ο ΟΑΣΕ (Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη) έπρεπε να παρακολουθεί την εφαρμογή τους και γι’ αυτόν τον σκοπό έστειλε παρατηρητές, όχι στρατό. Ο Οργανισμός είχε τότε 57 μέλη, συμπεριλαμβανομένων της Ρωσίας και της Ουκρανίας.

Ουσιαστικά η συμφωνία προέβλεπε τον τερματισμό των εχθροπραξιών και την παραχώρηση αυτονομίας στο Λουγκάνσκ και το Ντονέτσκ (παρότι και τα δύο θα παρέμεναν εδάφη εντός της Ουκρανίας), αλλά δεν εφαρμόστηκε ποτέ.

Οι πολεμικοί στόχοι της Ρωσίας, όπως τους αντιλαμβανόμαστε, περιλαμβάνουν όχι μόνο την αναγνώριση των προσαρτημένων περιοχών, αλλά και την αποστρατιωτικοποίηση της Ουκρανίας και μια συμφωνία ότι δεν θα γίνει μέλος του ΝΑΤΟ.

Κατά πόσον αυτό θα προβλέπει εγγυήσεις ασφαλείας από μεγάλες χώρες του ΝΑΤΟ παραμένει ασαφές. Είναι δύσκολο να δούμε πώς θα μπορούσε να συναφθεί μια συμφωνία εκεχειρίας χωρίς ν’ αντιμετωπιστούν αυτά τα ζητήματα.

Η άποψη των ΗΠΑ είναι ότι η Ρωσία πλήττεται αρκετά οικονομικά και οι απώλειές της στον πόλεμο της Ουκρανίας είναι αρκετά σοβαρές ώστε να παρακινηθεί ν’ αποδεχτεί μια ανακωχή, η οποία θα περιλάμβανε κάποιο είδος ουδέτερης ζώνης, ουσιαστικά πάγωμα της σύγκρουσης και de facto παραχώρηση ορισμένων ουκρανικών εδαφών, αλλά όχι σε de jure βάση.

Συμφωνημένα πολιτικά βήματα

Σ’ αυτό το πλαίσιο, μια τέτοια συμφωνία μ’ αυτούς τους γενικούς όρους θα ήταν παρόμοια με την κορεατική του 1953.

Προφανώς η ρωσική προοπτική δεν ευθυγραμμίζεται μ’ αυτήν που εμφανίζεται στην Ουάσιγκτον. Η Ρωσία δεν αναζητά εκεχειρία αλλά μια συνολική συμφωνία με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ.

Από αριστερά προς τα δεξιά, Λουκασένκο, Πούτιν, Μέρκελ, Ολάντ και Ποροσένκο, συμμετέχουν σε συνάντηση για την επίλυση της ουκρανικής κρίσης στο Μινσκ τον Φεβρουάριο του 2015 (φωτογραφία Reuters)

Μια προσωρινή Συμφωνία Ανακωχής (ουσιαστικά μια κατάπαυση του πυρός επί τόπου) θα μπορούσε να είναι δυνατή εάν συνδεόταν με συμφωνημένα πολιτικά βήματα, αλλά φαίνεται απίθανο να γίνει αποδεκτή ως οποιαδήποτε μακροπρόθεσμη λύση.

Οι διαρροές από την κυβέρνηση Μπάιντεν κάνουν λόγο για μια παύση 10 ή και 20 ετών, αλλά αυτή η ιδέα δεν ασκεί μεγάλη έλξη στη Ρωσία, καθώς θα επέτρεπε στην Ουκρανία να ξαναχτίσει τον στρατό της και το απόθεμα των όπλων της.

Ο πρόεδρος Τραμπ έχει μερικά χαρτιά να χρησιμοποιήσει. Θα μπορούσε να στείλει περισσότερη βοήθεια στην Ουκρανία για να παρατείνει τη σύγκρουση, αλλά είναι αμφίβολο κατά πόσον είναι αυτός ο στόχος του. Μπορεί να προσφέρει ανακούφιση από τις κυρώσεις στους Ρώσους, ακόμη και κάποια συμφωνία με το ΝΑΤΟ.

Δύσκολη η πρόβλεψη

Ταυτόχρονα, η νέα διοίκηση γνωρίζει πόσο εύθραυστη είναι η ίδια η Ουκρανία, με τον στρατό της να χάνει τη μια μάχη μετά την άλλη, ν’ αντιμετωπίζει έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού, να συναντά λαϊκή αντίσταση στην επιβαλλόμενη στρατολόγηση και να έχει υψηλές απώλειες.

Είναι δύσκολο να προβλέψουμε πού θα οδηγήσει κάτι απ’ όλα αυτά, αλλά ο Τραμπ έχει εκφράσει την επιθυμία του να μιλήσει με τον Πούτιν, ξεκινώντας μ’ ένα τηλεφώνημα τις επόμενες ημέρες. Ο αμερικανός πρόεδρος θα ρίξει στο τραπέζι την ιδέα μιας Συμφωνίας Ανακωχής: οι Ρώσοι θ’ απαιτήσουν πολύ περισσότερα.