Φόβοι για… Iαπωνοποίηση της παγκόσμιας οικονομίας

Τη στιγμή που ο φόβος της ύφεσης παραμονεύει για μια ακόμα φορά στις αγορές, πολλοί είναι τόσο οι επενδυτές, όσο και οι αναλυτές, οι οποίοι ανησυχούν περισσότερο για μια βαθύτερη και πιο διαρθρωτική μεταβολή. Δηλαδή το ενδεχόμενο η παγκόσμια οικονομία να υποκύπτει σε ένα φαινόμενο που είναι γνωστό ως «Iαπωνοποίηση».

Με τον όρο «Ιαπωνοποίηση» οι οικονομολόγοι περιγράφουν την σχεδόν 30ετή μάχη της χώρας κατά του αποπληθωρισμού και της αναιμικής ανάπτυξης, που χαρακτηρίστηκε από έκτακτα, αλλά αναποτελεσματικά μέτρα νομισματικής τόνωσης τα οποία έστειλαν τις αποδόσεις των ομολόγων ακόμα χαμηλότερα, την ώρα που το χρέος εκτινάσσονταν.

Οι αναλυτές εδώ και πολύ καιρό ανησυχούν πως η Ευρώπη υποκύπτει σε μια παρόμοια ασθένεια, ενώ παράλληλα ευελπιστούν πως οι ΗΠΑ, η οποία παρουσιάζει καλύτερα δημογραφικά στοιχεία, πιο δυναμική οικονομία και ισχυρότερη ανάκαμψη μετά την κρίση, θα αποφύγει τη μοίρα αυτή.

Παράλληλα τη στιγμή που ο αμερικανικός πληθωρισμός παραμένει επίμονα χαμηλός, η τόνωση από τις φοροαπαλλαγές εξασθενεί και η Fed πρέπει τώρα να μειώσει τα επιτόκια για πρώτη φορά από τότε που ξέσπασε η χρηματοπιστωτική κρίση. Έτσι, αυτή τη στιγμή ακόμα και η Αμερική αρχίζει να μοιάζει λίγο με την Ιαπωνία.

Αν σε αυτό προσθέσουμε και την εξουθενωτική επίπτωση που έχουν οι συνεχιζόμενες εμπορικές εντάσεις, υπάρχουν πολλές «φωνές» που κάνουν λόγο για μια παγκόσμια Ιαπωνοποίηση.

«Μπορείς να εθιστείς στα χαμηλά ή αρνητικά επιτόκια», σχολιάζει η Lisa Shalett, chief investment officer της Morgan Stanley Wealth Management στη Νέα Υόρκη. «Είναι πολύ τρομακτικό. Η Ιαπωνία ακόμα δεν έχει καταφέρει να ξεφύγει… ο κόσμος βρίσκεται σε πολύ επισφαλή θέση».

Ως βασικό σύμπτωμα της εξάπλωσης της Ιαπωνοποίησης είναι η αύξηση των ομολόγων με αρνητικές αποδόσεις, η οποία επιταχύνθηκε το καλοκαίρι. Πλέον, υπάρχουν ομόλογα αξίας άνω των 16 τρισ. δολαρίων η διαπραγμάτευση των οποίων γίνεται με αποδόσεις υπό του μηδενός, ή άνω του 30% του παγκόσμιου συνόλου.

Η Ιαπωνία συνεισφέρει τα περισσότερα στην δεξαμενή αυτή, αντιπροσωπεύονταν σχεδόν το ήμισυ του συνόλου, σύμφωνα με την Deutsche Bank. Όμως ολόκληρη η αγορά κρατικών ομολόγων της Γερμανίας και της Ολλανδίας έχουν πλέον αρνητικά επιτόκια. Ακόμα και η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Ισπανία –που μόλις πριν από λίγα χρόνια έδιναν αγώνα να μειώσουν τα αυξανόμενα κόστη δανεισμού που προκάλεσαν οι ανησυχίες για πιθανή έξοδό τους από την ευρωζώνη- έχουν δει μεγάλα τμήματα των αγορών ομολόγων τους να «βουτάνε» κάτω από το μηδέν.

Το παραπάνω έχει ως αποτέλεσμα, η αγορά αμερικανικών ομολόγων α μην αποτελεί πλέον το… καλύτερο σπίτι στην χειρότερη γειτονιά, αλλά να είναι το μόνο σπίτι που παραμένει όρθιο. Το αμερικανικό χρέος αντιπροσωπεύει το 95% των διαθέσιμων αποδόσεων επενδυτικής κλάσης παγκοσμίως, σύμφωνα με την Bank of America.

Τη στιγμή που η αμερικανική οικονομία συνεχίζει να επεκτείνεται με αξιοπρεπή ρυθμό, με την ισχυρή κατανάλωση να αντισταθμίζει τον πιο αδύναμο κλάδο μεταποίησης. Ακόμα και ο πληθωρισμός έχει αυξηθεί λίγο. Όμως ορισμένοι οικονομολόγοι φοβούνται πως μια συρρίκνωση της μεταποίησης αναπόφευκτα θα επηρεάσει τις δαπάνες, έτσι οι προβλέψεις έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω για φέτος και του χρόνου. Ορισμένοι φοβούνται ακόμα και ότι μπορεί να υπάρξει ύφεση.

«Η παραμονή των επιτοκίων στο μηδέν χωρίς προοπτική διαφυγής είναι πλέον η προσδοκία της αγοράς στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία, με τις μηδενικές ή αρνητικές αποδόσεις να κρατούν για περισσότερο από μια γενιά», σημείωνε την περασμένη εβδομάδα ο πρώην υπουργός Οικονομικών Larry Summers. «Οι ΗΠΑ απέχουν μόνο μια ύφεση από το να περιέλθουν στην ίδια κατάσταση».

«Είτε το ονομάσετε πρόβλημα της μαύρης τρύπας, είτε διαρθρωτική οικονομική στασιμότητα (secular stagnation), ή Ιαπωνοποίηση, αυτά είναι τα ζητήματα που θα πρέπει να ανησυχούν τις κεντρικές τράπεζες», πρόσθετε.

Η επιδείνωση των προοπτικών της παγκόσμιας οικονομίας ήταν οπωσδήποτε ένα από τα βασικά ζητήματα της ετήσιας εκδήλωσης των κεντρικών τραπεζιτών στο Jackson Hole. Εκεί, οι κλιμακούμενες εμπορικές εντάσεις και η σκληρή πραγματικότητα των περιορισμένων δυνάμεων της νομισματικής πολιτικής να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη, δημιούργησαν δυσάρεστο κλίμα στις συζητήσεις.

«Κάτι συμβαίνει, και αυτό προκαλεί μια συνολική επανεξέταση της κεντρικής τραπεζικής και όλων των αγαπημένων μας αντιλήψεων για το τι νομίζουμε ότι κάνουμε», είπε στους Financial Times ο James Bullard, πρόεδρος της Federal Reserve του Σέιντ Λούις. «Πρέπει απλώς να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε πως του χρόνου τα πράγματα θα είναι κανονικά».