Μνημειακά δημόσια κτίρια, πλούσιες ιδιωτικές κατοικίες, βασιλικοί τάφοι,
πρώιμες επιγραφές, χρυσά και μεταλλικά κοσμήματα και άλλα πολύτιμα
αντικείμενα, αγγεία μελανόμορφα και αγάλματα είναι ο θησαυρός που έφερε
στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στην Αιανή, πρωτεύουσα του αρχαίου
βασιλείου της Ελιμείας.
Τα ευρήματα -μεταξύ αυτών και μηκυναϊκά-, κατά τους αρχαιολόγους, αποδεικνύουν το ενιαίο του ελλαδικού πολιτισμού. Επίσης, αποδεικνύουν την εγκατάσταση των Δωριέων Μακεδόνων στην περιοχή, τη δεύτερη χιλιετία π.Χ. Οι συστάδες των τάφων και τα εκτεταμένα νεκροταφεία χρονολογούνται από την ύστερη εποχή του Χαλκού. Περίλαμπρα ταφικά αγάλματα λιονταριών, αγάλματα κούρων και κόρης, ζωγραφιστές στήλες, όλα σε ντόπιο μάρμαρο και λίθο, καθιστούν μοναδική τη νεκρόπολη της Αιανής για όλο το βορειοελλαδικό χώρο. Τα κτερίσματα εξαιρετικής ποιότητας και ποικιλίας μαρτυρούν εύρωστη οικονομία, υψηλό βιοτικό επίπεδο, και εντάσσουν την περιοχή στην πολιτισμική και θρησκευτική κοινή του υπόλοιπου ελληνισμού.
Πύλινα ειδώλια μέσα 6ου αιώνα π.Χ. από τη βασιλική Νεκρόπολη της Αιανής (Φωτ. Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής )