Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Το ειδικό λεξιλόγιο της δουλείας (Μέρος Γ’)
Οι όροι που χρησιμοποιούνταν ως επί το πλείστον εντός των ορίων του ελληνικού κόσμου προκειμένου να δηλωθεί ο τελών/η τελούσα σε κατάσταση δουλείας ήταν «δούλος/δούλη» και «οικέτης/οικέτις»
Ο Ησίοδος, ο οποίος συνέθεσε τα ποιήματά του σε μια εποχή όχι πολύ μακρινή από εκείνη στην οποία γεννήθηκαν τα έπη του Ομήρου (με σχετική βεβαιότητα, περί το 700 π.Χ.), χρησιμοποιεί κατά βάση τους ίδιους με εκείνον όρους για να δηλώσει τον υπόδουλο άνδρα και την υπόδουλη γυναίκα: δμως/δμωή (οι λέξεις αυτές έμελλε να επιζήσουν στους κατοπινούς αιώνες ως αρχαϊστικά στοιχεία σε τραγωδίες και σποράδην σε μερικές επιγραφές). Αξίζει απλώς να προσθέσουμε εδώ ότι ο αποκαλούμενος πατέρας του διδακτικού έπους προβαίνει σε διάκριση ανάμεσα σε γυναίκα κτητή (αποκτηθείσα, κατεχομένη) και σε γυναίκα γαμετή (νόμιμη σύζυγος, έγγαμη γυναίκα), ώστε να καταστήσει σαφές ότι η πρώτη εξ αυτών είχε αγοραστεί.
Στους κατοπινούς αιώνες, από τους Αρχαϊκούς Χρόνους έως την εποχή της ύστερης αρχαιότητας, οι όροι που χρησιμοποιούνταν ως επί το πλείστον εντός των ορίων του ελληνικού κόσμου προκειμένου να δηλωθεί ο τελών/η τελούσα σε κατάσταση δουλείας ήταν δούλος/δούλη και οικέτης/οικέτις (το δεύτερο ζεύγος λέξεων μπορούσε κατά περίπτωση να δηλώνει και τα ελεύθερα μέλη ενός οίκου). Πάντως, οι λέξεις με τις οποίες προσφωνούσαν συνήθως ένα δούλο και μια δούλη ήταν παις και παιδίσκη αντίστοιχα, ενώ οι δεσπότες αποκαλούσαν ακόμα τους υπηρέτες τους ανδράποδα ή απλώς σώματα (υπόδουλα ανθρώπινα όντα, σε αντιδιαστολή με τα άλλα ιδιόκτητα αγαθά ή περιουσιακά στοιχεία του ελεύθερου ανθρώπου).
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ποικιλόμορφοι όροι με τους οποίους αποκαλούνταν οι κατά τόπους υποδουλωμένοι πληθυσμοί κατά τους Κλασικούς και τους Ελληνιστικούς Χρόνους. Λόγου χάριν, στη Σπάρτη οι δούλοι ονομάζονταν είλωτες, στο Άργος γυμνήτες (γυμνήσιοι), στη Σικυώνα κορυνηφόροι, στη Θεσσαλία πενέσται, στην Κρήτη μνώται, αφαμιώται και κλαρώται. Πάντως, οι σύγχρονες μαρτυρίες για το καθεστώς της δουλείας στις ανωτέρω περιοχές είναι πολύ περιορισμένες (μία από αυτές στους Νόμους του Πλάτωνος, όπου γίνεται λόγος για την ειλωτεία των Λακεδαιμονίων και το πενεστικόν έθνος των Θεσσαλών), οι δε προαναφερθείσες λέξεις είναι σε αρκετές περιπτώσεις γνωστές μόνο από πολύ μεταγενέστερες πηγές (λεξικογράφους κ.ά.).
*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, σκλάβος επί το έργον σε αττικό ερυθρόμορφο αγγείο του 5ου αιώνα π.Χ. ευρεθέν στη Γέλα της Σικελίας (μουσείο Ashmolean, Οξφόρδη).
![Άκρως Ζωδιακό: Τα Do’s και Don’ts στα ζώδια σήμερα [Πέμπτη 04.12.2025]](https://www.in.gr/wp-content/uploads/2025/12/mads-schmidt-rasmussen-8P4TXHFB-Vo-unsplash-315x220.jpg)
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232442