Κατάθλιψη, σύφιλη και απώλεια: Το έργο του Έντβαρτ Μουνκ ήταν πιο προσωπικό απ’όσο νομίζουμε

Ο Νορβηγός καλλιτέχνης Έντβαρτ Μουνκ γνώριζε καλά τον κόσμο της ιατρικής. Ήταν γιος και αδελφός γιατρών και υπέφερε από ιατρικές και ψυχιατρικές νόσους καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Αυτές οι εμπειρίες παρέμειναν «ζωντανές» σε ολόκληρο το έργο του.

«Lifeblood: Edvard Munch», μια νέα έκθεση στο Μουσείο Μουνκ στο Όσλο, εξερευνά τη γοητεία του Μουνκ για την ασθένεια μέσα από πίνακες και αντικείμενα. Η έκθεση εξετάζει όχι μόνο τη ζωή του καλλιτέχνη, αλλά και την ιστορία της ιατρικής στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα.

«[Η έκθεση] επιτρέπει στους επισκέπτες να εξερευνήσουν την ιστορία της υγειονομικής περίθαλψης μέσα από το εκφραστικό έργο του Μουνκ, να νιώσουν και να προβληματιστούν σχετικά με τα σωματικά μας τρωτά σημεία και να κατανοήσουν καλύτερα την επίμονη αναζήτησή μας για υγεία», αναφέρει η επιμελήτρια της έκθεσης Άλισον Μόρχεντ, ιστορικός τέχνης στο Πανεπιστήμιο Queen’s του Καναδά, σε δήλωση του μουσείου.

Ο γιατρός πατέρας και η έμπνευση

Ο Έντβαρτ  Μουνκ γεννήθηκε στη Νορβηγία το 1863 και είναι γνωστός για τους πίνακές του που εξερευνούν ψυχικές διαταραχές, όπως η «Κραυγή». Μερικά από τα πρώτα του έργα όμως απεικονίζουν καθημερινά ιατρικά προβλήματα. Πέρασε μεγάλο μέρος της παιδικής του ηλικίας με κακή υγεία και μερικές φορές έκανε θελήματα για τον πατέρα του, ο οποίος ήταν γιατρός. Όταν ήταν νεαρός έφηβος, ζωγράφισε μικρές ακουαρέλες με μπουκάλια φαρμάκων.

Τα αγαπημένα πρόσωπα του Μουνκ υπέφεραν επίσης από ασθένειες, γεγονός που προκαλούσε το φόβο του -και ενέπνεε την τέχνη του. Όπως δήλωσε το 2021 στον Γιαν Ντάνγκες του Scientific American η Μάι Μπριτ Γκούλενγκ, επιμελήτρια στο Εθνικό Μουσείο του Όσλο, «υπήρχαν [κληρονομικές] ασθένειες στην οικογένεια του Μουνκ – ψυχικές, νευρολογικές και φυματίωση. Ο Μουνκ και τα αδέλφια του ανησυχούσαν γι’ αυτό».

Ο πατέρας του Έντβαρτ Μουνκ πάλευε με την κατάθλιψη και η αδελφή του Λόρα πέρασε χρόνο σε ψυχιατρική κλινική. Εν τω μεταξύ, η μητέρα του πέθανε από φυματίωση όταν ο ίδιος ήταν 5 ετών και η μεγαλύτερη αδελφή του Σόφι πέθανε από την ίδια ασθένεια όταν ο ίδιος ήταν 14 ετών. Ο θάνατος της αδελφής του ενέπνευσε το πορτρέτο του 1886 The Sick Child (Το άρρωστο παιδί), το οποίο απεικονίζει ένα χλωμό κορίτσι με κόκκινα μαλλιά. Ο αδελφός του Μουνκ, ο Αντρέας, πέθανε επίσης από πνευμονία ως ενήλικας.

The Sick Child, Έντβαρτ Μουνκ

Το 1919, ο Μουνκ ήταν 56 ετών όταν προσβλήθηκε από την ισπανική γρίπη, η οποία μάστιζε την Ευρώπη. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ασθένειας, ο καλλιτέχνης ζωγράφισε το έργο Self-Portrait With Spanish Flu (Αυτοπροσωπογραφία με ισπανική γρίπη), το οποίο δείχνει τον Μουνκ να κοιτάζει προς τον θεατή, παλεύοντας με την αναπνοή του. Στην έκθεση, ο πίνακας αυτός εκτίθεται δίπλα στον εξοπλισμό που χρησιμοποιούσε ο Μουνκ για να τον βοηθήσει να αναπνεύσει κατά τη διάρκεια της ασθένειάς του.

Self-Portrait With Spanish Flu, Έντβαρτ Μουνκ

Ένα επικίνδυνο ραντεβού

Στην εν λόγω έκθεση βρίσκεται επίσης ένα έργο με τίτλο On the Operating Table, το οποίο απεικονίζει έναν άνδρα που περιβάλλεται από γιατρούς, νοσοκόμες και ένα κοινό παρατηρητών κατά τη διάρκεια μιας χειρουργικής επέμβασης.

Ο πίνακας αυτός συνδέεται με μια βίαιη συνάντηση μεταξύ του Μουνκ και της αρραβωνιαστικιάς του το 1902, η οποία τον άφησε με ένα τραύμα από σφαίρα στο χέρι. Σύμφωνα με τη Λουίζα Μπακ της εφημερίδας Art Newspaper, οι ειδικοί δεν είναι σίγουροι ποιος πυροβόλησε, αλλά η χειρουργική επέμβαση στην οποία υποβλήθηκε στη συνέχεια ενέπνευσε το έργο.

Η έκθεση παρουσιάζει το On the Operating Table δίπλα σε μια ακτινογραφία του χεριού του Μουνκ – μια νέα τεχνολογία εκείνη την εποχή – στην οποία φαίνεται η σφαίρα στο δάχτυλό του. Άλλα ιατρικά αντικείμενα που εκτίθενται περιλαμβάνουν γυάλινα μπουκάλια πτυέλων, μια θερμοκοιτίδα για μωρά, στηθοσκόπια, μια στολή νοσηλευτή και συσκευές αντισύλληψης.

On the Operating Table, Έντβαρτ Μουνκ

Απο την υστερία στον τοκετό

Το έργο του Μουνκ συχνά αντανακλούσε τις ανησυχίες των γυναικών για την υγεία, όπως «η μελαγχολία, η υστερία, η σύφιλη, η αντισύλληψη, ο τοκετός και η φροντίδα των βρεφών», σύμφωνα με την ανακοίνωση.

Inheritance, Έντβαρτ Μουνκ

Σκεφτείτε τον πίνακά του Inheritance (Κληρονομιά) που χρονολογείται περί το 1897 και 1899, ο οποίος απεικονίζει μια μητέρα που βήχει και κρατάει ένα άρρωστο νεογέννητο. Ήταν εμπνευσμένος από την επίσκεψη του Μουνκ σε ένα νοσοκομείο σύφιλης στο Παρίσι, όπου θυμήθηκε να βλέπει μια μητέρα να μαθαίνει ότι το μωρό της είχε μολυνθεί από την ασθένεια, σύμφωνα με την εφημερίδα Art Newspaper.

*Πηγή: Smithsonian Magazine