Ένας προφητικός ορισμός από τον Χότζα

Ξέρουν τάχα οι νεότεροι τον Νασρεντίν Χότζα; Αμφιβάλλω. Οι «παλαιότεροι», ωστόσο, είχαμε ακούσει και διαβάσει αμέτρητες ιστορίες για κείνον τον «εθνικό ήρωα» των Τούρκων, πότε θυμόσοφο, πότε κουτοπόνηρο, πότε «δικαστή» και πότε κλεφταράκο, που είχε γίνει το «σύμβολο και η πιο πιστή προσωποποίηση του μέσου Τούρκου», όπως λέει ένας συλλέκτης των κατορθωμάτων του.

Ένα απ’ τ’ ανέκδοτά του ιστορεί πως ο Χότζας είχε έναν πλούσιο και τρανό γείτονα, Σουλεϊμάν τον λέγανε, που πολύ γούσταρε τον γραφικό Νασρεντίν και συχνά τονε καλούσε σπίτι του και τονε φίλευε όλα τα καλά. Αυτό δεν εμπόδιζε τον Χότζα να ψιλοκλέβει απ’ τον μπαξέ του μεγαλογείτονά του και να του κάνει διάφορες καλπουζανιές (σ.σ. απάτες, κατεργαριές). Ώσπου, κάποτε, ο Σουλεϊμάν μυρίστηκε τα κόλπα του Χότζα και, εξωφρενών, του ’κλεισε κατάμουτρα την πόρτα του σεραγιού του. Τσαντισμένος με τη σειρά του ο Χότζας, αποφάσισε να εκδικηθεί τον ευεργέτη του: μια νύχτα, μάζεψε όλα τ’ αγριόχορτα και τα σκουπίδια απ’ το δικό του περβόλι κι απ’ τα γύρω, και τ’ άδειασε, βουνό ολόκληρο, μέσα στο μποστάνι του. Θηρίο, την άλλη μέρα, ο Σουλεϊμάν άρπαξε τον Χότζα απ’ το γιακά. «Τι φωνάζεις;» αποκρίθηκε αυτός. «Εσύ μου ’δωσες τόσα καλούδια, εσύ λες πως σου ’κλεψα κι από μόνος μου. Ε, τώρα, στα γυρνάω πίσω και με τόκο…»

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 11.1.1998, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο Νασρεντίν Χότζας, που έζησε —λένε— τον ΙΓ’ αιώνα, την εποχή του τρομερού Ταμερλάνου, στην Κόνια (Ικόνιο) της νότιας Τουρκίας, επέζησε ως τις μέρες μας — μόνο που μετακόμισε στην Άγκυρα. Και, από επαρχιώτης «κατής» (δικαστής), έγινε «δαιμόνιος» βοεβόδας της Ανατολίας όλης. Αλλά εφαρμόζει την ίδια μέθοδο εκδίκησης κατά των κρατούντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Που —αφού ευεργέτησαν, χαϊδολόγησαν, τάισαν, ανέχθηκαν χρόνια και χρόνια την Τουρκία— τώρα της έκλεισαν την πόρτα του ευρωπαϊκού μπαξέ. Εκσυγχρονισμένοι, ωστόσο, οι σύγχρονοι Χοτζάδες, δεν αδειάζουν στο ευρωπαϊκό περιβόλι αγριόχορτα, τσουκνίδες και φρόκαλα, αλλά λαθρομετανάστες.

Αν πιστέψουμε τις ιταλικές εφημερίδες (Repubblica, Corriere della Sera), οι πρόσφατες μαζικές έξοδοι κούρδων λαθρομεταναστών προς την Ιταλία και αλλού υποδαυλίζονται και οργανώνονται από τους ίδιους τους Μετερνίχους της Άγκυρας. Για ποιο σκοπό; Μα για να «τιμωρήσουν» και να εκβιάσουν τις «δύστροπες» ευρωπαϊκές χώρες, πλημμυρίζοντάς τις με χιλιάδες πεινασμένους, απελπισμένους Κούρδους. Οι Ιταλοί φτάνουν, μάλιστα, να χαρακτηρίσουν τα ανθρωποφορτία αυτά «κουρδική βόμβα».

Η εκδίκηση —ξέραμε— είναι ένα πιάτο που τρώγεται κρύο. Τώρα μαθαίνουμε πως μπορεί να είναι ένα πιάτο με έδεσμα εκείνους που δεν έχουν να φάνε…

[…]

Φυσικά, είναι περιττό πια να πούμε πως οι Ευρωπαίοι θερίζουν ό,τι έσπειραν με τις ερωτοτροπίες τους και τις επαίσχυντες «εντροπίες» τους απέναντι στην Άγκυρα. Και το θερίζουν με τόκο, όπως ο αλήστου μνήμης Σουλεϊμάν.

Το μόνο «αστείο» είναι πως η άλλοτε persona grata, και μάλιστα persona gratissima (εξαιρετικά ευνοούμενη), της Δύσης αποδείχθηκε —τι περίεργο!— persona ingratissima (αχαριστότατη).

[…]

Μια άλλη ιστορία του Νασρεντίν Χότζα λέει πως, μιαν άλλη νύχτα, ο πολυμήχανος πήρε μια σκάλα, ανέβηκε στον τοίχο ενός άλλου περιβολιού, έπειτα έφερε τη σκάλα απ’ την άλλη μεριά του τοίχου και κατέβηκε στον ξένο μπαξέ — για να κλέψει, βέβαια. Όμως, ο περιβολάρης ξύπνησε κι έτρεξε αγριεμένος κοντά του.

«Ποιος είσαι; Τι γυρεύεις εδώ;»

«Εγώ; Μα… πουλάω σκάλες».

Κατάπληκτος ο περιβολάρης ξαναρωτά:

«Κι είναι εδώ τόπος και ώρα για τέτοιο εμπόριο;»

«Α!» αποκρίνεται ποζάτος ο Χότζας. «Οι σκάλες είναι άλλου είδους πραμάτεια: μπορείς να τις πουλήσεις όπου να ’ναι, όποτε να ’ναι, σ’ όποιον να ’ναι…»

Εφτά αιώνες πριν ο Χότζας έδινε έναν προφητικό ορισμό για το παγκόσμιο αλισιβερίσι, όπου πουλιούνται τα πάντα — ακόμα, και προπάντων, η ανθρώπινη απόγνωση…

*Αποσπάσματα από κείμενο του Μάριου Πλωρίτη, που έφερε τον τίτλο «Τσουκνίδες και φόρμουλες» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» την Κυριακή 11 Ιανουαρίου 1998.

Χαίνουσα πληγή το προσφυγικό, το μεταναστευτικό — για τις χώρες της Μεσογείου, για τον κόσμο ολόκληρο.

Ένα μπρα ντε φερ όπου κυριαρχούν προφανώς οι ισχυροί και κυνικοί, και συνθλίβονται ασφαλώς οι αδύναμοι και κατατρεγμένοι.

Μια τραγωδία όπου πρωταγωνιστούν ο Χότζας (αδιάφορο αν τη μια είναι Τούρκος και την άλλη Λίβυος) και ο Σουλεϊμάν.

Ένας κόσμος όπου personae non gratae είναι στην πραγματικότητα μόνο οι κοινωνικοί παρίες και οι παντελώς απελπισμένοι, τα «ανθρωποφορτία».

Ένα παζάρι όπου «πουλιούνται τα πάντα — ακόμα, και προπάντων, η ανθρώπινη απόγνωση», κατά την απόλυτα εύστοχη διατύπωση του Πλωρίτη.